Shenja e vjetër e syrit të keq-sirrit të keq – e marrë nga Arbërorët e Maqedonisë dhe miku im Mili Butka
Brahim AVDYLI:
(Shkrimi i shtatë që e lexova nga Agron Iliriani)
Midis dhembjeve të mia, në gjysmën e errësirës, i mbështetur për një gur të thepisur, për të marrë pak ajr e për t`i ikur prap vdekjes, u mendova. Sapo e mora veten nga traumat e dhembjeve të padurueshme, u meditova se cili është shkaku kryesor që më rrahin shtazarakisht, të marrët e shtresës së mesme, këtu “të lartë”. Mundohen të më sjellin “në rrugë të drejtë”…
Të them se jam “i marrë”, kjo nuk qëndron. Mund të meditohem për gjëra të veçanta. Ata që e mbajnë mbi mua kërpaçin dhe goditjet e tyre pa pushim, janë shumë më të marrë se unë. Një gjë është e veçantë: pa pasur babë e nënë, nuk ke pasur mundësi të vish në këtë jetë! Prandaj, edhe unë, e kam pasur një nënë e një babë, që në raste të momentit të tyre të vuajtjeve dhe përjetimeve, përmes dashurisë, më kanë zënë e më kanë sjellur në jetë. Janë kujdesur për mua deri sa të rritem. Pra, e kam një babë e një nënë; vëllezër e motra; nipër e mbesa; fëmijë të fshatit e të vendlindjes, madje mjaft të shtrenjtë, edhe pse një pjesë janë kthyer kundër meje, por kam vuajtur për të gjithë që të zgjedhin diçka më të mirë për të ardhmen e tyre, dhe të tjerëve varg e vi, plot halle e vuajtje, mundim e përplasje; derisa vazhduan edhe këtu, në burgun tim, në pjesën e nëntokës e përtej dritës normale apo të burgut të mesdheshëm, e nuk më lënë kurrë të qetësohem…
Dikur, u ndala dhe u mendova: përse vazhdojnë këto trauma kundër meje e rrahem çmendurisht, derisa nuk pushojnë sa të jem i gjallë: ose të ndërroj pikëpamjen time të veçantë dhe të bëhem si këta të burgut ose të vdes…
A kam bërë sa e sa gabime, faje, mëkate, gjëra që nuk janë të shkruara në trurin tim prej Zotit të Madh, para se të vija në këtë botë?! Kur më thonë se duhet të ndërroja këtë mendim dhe këtë princip, apo këtë gjë fundamentale të qenies sime, nëse nuk dua të më rrahin deri në vdekje, me sa e sa goditje të tmerrshme, atëherë nuk duhet të jem „kokëfortë“ siç më thonë ata, edhe pse më rrahin për gjëra individuale dhe kolektive, e duhet të mendohem a i kam bërë me të vërtetë këto faje, gabime, mëkate, apo jo.
Me sa mund të mendohem unë, po e them në mënyrë gjenerale, as kombi im; populli im, e as unë, nuk i kemi ato faje të mëdha, mëkate të pafalshme, gabime trashanike, madje “historike”, por kemi vyrtyte të mëdha, ndjenja të përkryera, karaktere të forta, të mira dhe të pandryshueshme, deri te ndjenja e lartë e lirisë, për të cilat jetën e japim!…
Ky „dënim“ është i pamerituar! Për vyrtyte nuk dënohet askush! E tërë kjo gjë është tërësisht kundër të drejtës; kundër moralit; kundër ndjenjave të pastërta; kundër botës së shenjtë të ndjenjave; e edhe të dhembjes sonë të ndjeshme dhe të dashurisë! Është absurde të themi se për këto vyrtyte jam i dënuar; i maltretuar; i rrahur deri në zhdukje nga jeta!…
Këtu është vija fundametale e ndarjeve tona, e ndarjes nga bota e dhunës së shfrenuar dhe e rezistencës së përgjithshme njerëzore. Ata që të “dënojnë” nuk janë njerëzit e vyrtyteve të larta, por janë të mëkateve të mëdha. Mëkati më i madh është të dënosh dikend për vyrtyte të larta…
Tjetra gjë, e dyta, ka të bëjë me çështjen kundërshtare e kontraverse: me syrin e keq. E mira dhe e keqja kanë një vijë të trashë të ndarjes. Këtu, ndahen ato. Nëse do të mirën, nuk duhet që të kalosh kufirin në anën tjetër, sepse do të jesh më i keq. Thonë pleqtë, se pas vdekjes t`a peshojnë zemrën. Në cilën anë do të peshojë zemra, do të thotë se ke qenë i mirë apo i keq. “Të mirat e të këqijat, do t`i varrësh në varësen tënde”-thotë fjala e popullit. Çka të bësh në këtë jetë, do t`i kesh në ditën e gjykimit. Nese ke qenë më shumë i mirë, do të nderohesh; nëse ke qenë më shumë i lig, i keq, do të dënohesh.
Ne po i kthehemi syrit të keq dhe po e shpjegojmë në bazë të kuptimit të vjetër të saj, sepse ju pak e dini të vërtetën. “Y”-ja e ka kuptimin e vjetër të “I”-së. Edhe sot kur flitet dhe kur flasin fëmijët tanë të vegjël, juve nuk u bën përshtypje lëvizja e “y”-së në “i” dhe e “y”-së në “u”. Fëmijët thonë “Y” në vend të “i”-së dhe “y” në vend të “u”-së. P.sh. në vend “hypa më lartë”, thonë “hipa më lartë”; në vend të “hupa dikund”, thonë “hypa dikund”, janë fshehur dikund. Poashtu, të parët tanë “sirit të keq” i kanë thënë “syri i keq”. E kuptojmë se është fjala për “syrin e keq”, e cila është gabim!…
Normalisht njeriu nuk e ka një sy, por i ka të dy sytë. Kur e analizon këtë, atëherë nuk është fjala për të dy sytë e kësaj bote, por për syrin e tretë, që është një sy, sepse ai është aty, por nuk duket se është “sy”, përderisa nuk ka sy tjetër mes ballit. Hieja e njeriut, të mirë apo të keq, i mirë apo i lig, nëse mund ta shprehësh, vije prej atje. Diçka të pret në ballë kur hijen e keqe e lëshon tjetri. Hijes së mirë ia sheh miradinë, ia sheh hajrin njeriu përskaj tij, pra nuk e rëndon hija e keqe, por e ngritë më lartë, i hapen sytë, sheh e di më tepër, se është pak më i mirë. Kjo është sirri i njeriut, jo syri i keq. Sikur të ishte fjala për sytë e njeriut, do të thoshim dy sy, e jo një sy. Pra, “syri i keq” do të thotë “siri i keq”, ose “sirri i keq”.
Të kuptojmë se “sirri i keq” ka pamje të mbylltë e deri në errësirë të plotë, ndërsa “sirri i mirë” ka ngjyra të dukshme, deri në Diell. Njëri është i lidhur me tokën e tjeri me qiellin. Në qiell janë shpirtrat e mirë, ndërsa në tokë janë shpirtrat e dënuar, ata që kanë bërë keq, ose që të dëmton për të keq…
Në këtë jetë, secili njeri e ka pamjen e tij të dytë, e cila, nën ndikimin e rrezeve të forta të dritës pak duket. Kjo pamje është me ngjyra.
Ngjyrat e qelta tregojnë se njeriu është më i mirë, ndërsa ngjyrat e mbyllta i tregojnë njerëzit më të ligë. Ata që i kanë ngjyrat e mbyllta, të errëta dhe të zeza, e kanë lidhjen me nëntokën e mestokën, jo me qiellin, të cilët i kanë ngjyrat e tjera. Sa më të çelëta ngjyrat, aq më të mirë janë. Kur njeriu është i lig, i keq, ai e lëshon sirrin e keq. Fëmijët atyre u ruhen; i kanë antipatik. Të tjerët, kur i takojnë, u qelen sytë, d.m.th. sepse janë me sirri të mirë.
Është njësoj si drita e Diellit. Kur ka dritë, u hapen fëmijve me gëzim sytë. Kur ka errësirë, fëmijët kanë frikë se mund t`u ndodhë e keqja. Drita e qiellit thotë se nën t`a mbretëron liria, kurse nën ngjyrat e errëta, të mbyllta, të zeza e në errësirë, është njësoj si nëntokë, me gurë të pashpuar, bllokadë, me peshë të rëndë e të palëvizshme. Me ngjyrat e errëta e të padëpërtueshme është toka, pa diell dhe pa dritë; është errësirë, e myllur në vetvete, gur. Në errësirë, nuk dihet se si janë të padukshmit, si do të lëvizin e veprojnë.
Fëmijët janë pa sherr, pa mëkate, të shenjtë deri sa të nxjerrën nga duart e Zotit të Madh, deri në moshën 18 vjeçare. Djalli përpiqet t`i marrë më herët prej duarve të Zotit të Madh, t`i ç`njerëzojnë, edhe me moral, me interesa të posaçme, me dhunë e padrejtësi. Njerëzit e mirë i mbanë një forcë magjike e mbinjerëzore, të cilën e identifikojmë me Zotin e Madh, dhe e kanë dritën si shenjë të ekzistencës së tyre, jo terrin e errësirën. Ku nuk ka dritë, nuk futet askush me dëshirë, p.sh. në barkun e nënës së tyre, prej kah kanë lindur, me plotë vuajte. Pra, kështu i njohin ngjyrat, e njohin jetën. Ku është terr, është vdekja; ku është dritë, është jeta…
Hija e zezë është rê e zezë apo mjegull e dendur ose tym i të mallkuarve të kësaj jete, të kundërshtarëve të njeriut, të kundërshtarit më të madh të Atij të cilin njeriu e identifikon me Zotin e Madh, është Kryedemoni, Luciferri, fundi i ferrit, mesi i tokës së mbrendshme. Prej tij vepron në tokë e mestokë. Ndihmohet prej demonëve e djajve. Mbitoka vepron edhe me hijen e mbylltë e të zezë, e cila priret apo udhëhiqet prej Kryedemonit. Sirri i keq është hija e zezë e atij që duket si njeriu apo e ish njeriut, i cili ka shkuar në ferr…
Po e shpjegojmë me dy fjalë edhe “mestokën”, “tokën e ndërmjetëshme”, ku fillon “bota artificiale e të dënuarve”, e cila është në duar të djajve, në duart e Kryedemonit, e jo në duart e Zotit të Madh.
Gjithëçka shihet apo duket si njerëz, nuk janë “njerëz”. Ndër ne tregohet një rrëfin mitologjik, për një mbret që deshi t`a mësojë djalin e tij me gjëra të fshehura të kësaj bote. Gjeti një njeri shumë të aftë, që kishte një magji të madhe në vetvete. Ia tregoj hallin e tij. Ai erdhi vetë në shtëpi të tij dhe prej dritares ia futi kokën djalit të mbretit nën krahun e djathë. E la të shikojë poshtë, tregun e asaj dite. Djali u befasua çka pau: dy të tretat e atij populli, tani i dukeshin “malukat”, në fomë shtaze, me ngjyra të errëta; ndërsa një e treta ishin me figurë të njerëzve të mirë. Kur e hiqte kokën prej nënkrahut të tij dhe i shikonte të gjithë në treg, i dukeshin normal. Kur e fuste prapë nën krah, i dukeshin dy të tretat e atij populli si shtazë e egra e vertikal.
Njerëzit, që duken si njerëz, më rrahin këtu. Edhe si krijues, qoftë edhe si njeri, ndahem prej tyre. E mira dhe e keqja nuk bëhen kurrë së bashku. E kam vënë re se i kanë dy vetullat më të përpjekura e pamjen më rëndë. Po t`i shikosh në sy, menjëherë të bëjnë për vete. Pra, nuk duhet ti shikosh drejtë në sy. Ata që shkruajnë natën vonë, kur është errësirë e plotë, dhe thonë se “janë krijues”, gënjejnë me të madhe! Kur shkruajnë në orë të vona të natës, zgjohen shpirtat e ligj e djajtë, që janë vënë në shërbim të Kryedemonit.
Nuk e dinë një gjë të tillë, por kjo është e vërtetë! Dy kontradikta që jetojnë në të njëjtën botë, nuk janë të njëjta! Por, gjëra kontraverse janë këto!…
Besoj se i keni kuptuar…
