Kritikë letrare:
Majlinda Shaqiri, “NË SYTË E DIELLIT”, poezi, botoi Sh.B. “Lena”, Prishtinë 2020. Faqe 128. ISBN 978-9951-27-247-6
Nga Shefqet DIBRANI
Secilin individ e karakterizon një gjë që e bënë të dalluar nga të tjerët, secili njeri ka “Rrëfimin e vet mitologjik”, do të shprehej poetesha, prandaj kjo ngjarje a veprim, do ta shoqërojë gjatë tërë karrierës jetësore, qoftë si melodi ose si melankoli, padyshim do të jetë “rrëfimi i skalitur nën hijen e muzgut”, dhe pa dashje i bëhet “ofshamë” e cila si “stoli e një luleje të vyshkur”, vjen “nga mitologjia antike”, për t’u bërë pjesë e kronosit biografik të vet autores.
Më duket se Majlinda Shaqirin, si “rrëfim mitologjik”, do ta shoqërojë biografia jetësore, fati i saj, pastaj arritjet akademike dhe sukseset e shumta edhe në fushën e poezisë, do të detyrojnë secilin kritik të veprës së saj, ta nis vlerësimin duke filluar nga biografia jetësore, pasi është “Rrëfimi (më i sakt) mitologjik” për jetën e saj.
Ajo u lind në Leskovc, Republika e Serbisë. Shkollën fillore e kreu në Medvegjë në gjuhën serbe, ndërsa të mesmen e mbaroi në Gjimnazin e Përgjithshëm “Hivzi Sylejmani”, në Fushë Kosovë. Studimet universitare si dhe ato pas universitare i mbaroi në Universitetin e Prishtinës “Hasan Prishtina” – Fakulteti Filologjik, Departamenti i Gjuhës Frenge, dhe mban gradën akademike Master i Shkencave Filologjike në Universitetin e Prishtinës. Aktualisht punon në Ministrinë e Pushtetit Lokal, Qeveria e Kosovës, dhe mban pozitën e Zyrtares së Lartë në Departamentin për Përformancë dhe Transparencë Komunale, në Prishtinë të Kosovës.
Majlinda Shaqiri, ka shkruar vjersha e poezi nga fëmijëria e hershme, të cilat i janë botuar nëpër gazeta e revista të ndryshme: “Rilindja”, Prishtinë, “Alternativa”, Tiranë, “Mirdita”, Mirditë, “Dituria”, Boras-Suedi, si dhe në revistën “Medvegja”, Medvegjë, dhe nëpër revistat e shumta elektronike dhe rrjetat tjera sociale. Siç e theksuam edhe më lartë, do të mjaftojë kjo biografi e shkurtër për të të cytur në leximin e “vargjeve të dëshpëruara” të përfshira në vëllimin e parë poetik “Në sytë e diellit”.
Poezia, duket të jetë e brishtë, si vet jeta e poeteshës, motivt janë të shumta e të ndryshme, por elementi social dhe shqetësimi shpirtëror del më në pah, pasi janë dukuri të përditshme që i janë bërë preokupim intelektual, ndërsa përpjekja qon drejt mesazhit sublim për ta bërë shoqërinë dhe botën më të mirë, tamam si botën përrallore të një vajze adoleshente, të një çupëze në rinin e saj të hershme, ose të një nëne e re që ka nisur sfidat e jetës, por edhe të një intelektualeje në fillimet e karrierës së saj profesionale.
I përmenda këto etapa, pasi duket se edhe poezitë e saj përmbledhin tërë opusin e saj krijues nëpër këto etapa. Se mbase vetëm librat e parë janë të sinqertë, pasi ata paraqesin shpirtin e virgjër, ndjenjën e kristaltë të autores e cila atakon dukuri të ndryshme, kritikon vese dhe veprime, me një fjalë preokupimi thelbësor i Majlinda Shaqirit, është ndryshimi i botës që e rrethonë, dhe ajo është poete që flet me vargje, është zëri i arsyes që i buron nga pastërtia e ndjenjave siç është shprehur vet poetesha në poezinë “Poeti”:
“Unë jam poete,
Flas me vargje,
Jam zëri i arsyes që buron,
Ndërgjegjja jote ritëm dhe rimë,
Mua thellë më shqetëson”…
Këtë e pohojnë jo vetëm këto vargje, por tërë poezia e saj e cila duket dhe përjetohet tamam si kronikë e shkruar nga një kroniste e pasionuar, e si regjistruese mjaftë e saktë, për ngjarje e bëma që e rrethojnë, veçse ato kronika janë vargje lirike me motive e tematikë të ndryshme që reflektojnë realitetin e përjetimeve të saj në të cilat e “sheh vetën në fjalë, në thëniet e moçme nëpër kohërat e pavdekshme, në guximin e saj të shprehur në çdo shkronjë që e thur revoltën e saj pa druajtje, pa frikë”. Mendimet e theksuara përbëjnë një metaforë interesante të cilën e përpunuam nga vargjet e shprehura në poezinë “Reflektoj”, fq. 12.
Pavarësisht shqetësimeve emocionale dhe realizimit artistik, poezitë e këtij vëllimi lirik, (edhe kur kritikon një dukuri), kurdoherë kanë motiv dhe qëllim pozitiv, andaj përshkruajnë bukurinë në suazat e mundshme. Poezia, siç shprehet ajo është “diskurs” i “vetës së saj në trup të huaj”, ose: “Një pikënisje dhe mbarim,/ Një jetë dhe një rrëfim,/ Një histori diku e shkruar,/ E gdhendur dhe e harruar,/ Një nostalgji për rrugën e kaluar,/ Një shpresë për një mëngjes”, të shprehur nëpër kohë, dhe poetesha është e vetëdijshme “Se ajo…/ Koha shëron, nuk harron,/ Koha gjykon dhe ndëshkon…!”, poezia “Koha”, faqe 32.
Ndjenjat emocionale i burojnë nga brendësia e shpirtit, kurse poetesha përpiqet që shpirtit t’i jap jetë, tamam ashtu siç kujdeset për fëmijët dhe familjen, po me këtë ndjenjë dhe me këtë pasion e kultivon edhe poezinë, ndërsa angazhimi kulturor dhe motivet lirike të kësaj poezie sikur kanë një tabelë rrëfimi për në vendlindjen e saj në Medvegjë, andaj poetesha shprehet në vargun e saj melankolik se: “Si endacak nëpër botë/ Kërkoj thërrimet e trupit tim në dhe të huaj/…/ Me gotën plotë lot dhe shishen bosh/ Ngre dolli për çdo ditë dhe për çdo mot”, (faqe 19), andaj edhe shqetësimet poetike, qofshin të natyrës sociale, duket se janë tronditëse dhe preokupim i saj parësor, e si rezultat i këtij përjetimi sikur edhe arti poetik është orientuar atej kah treva – vendlindja, e cila po përjeton shpërngulje dhe braktisje shqetësuese të shprehura me vargun “Jam aty ashtu si dje!”
Kjo brengë etnike, është hall i madh, prandaj edhe poezia ka përjetim emocional që manifestohet me hove dhe rënie për tokë, sidomos veprimi dhe motivi emocional është “dimension ndryshe”.
Nga ky prizëm, përkushtimet poetike përjetohen si ndjenja cilësore, edhe atëherë kur dedikimi poetik bëhet për miqtë dhe bashkudhëtaret e saj, për rrethin dhe tërësinë etnike e shoqërinë njerëzore, përkatësisht për traumat e njeriut me gjendje të rëndë sociale, të shprehura në poezitë: “Fjalët e një jetimi” dhe “Loti i jetimit vret”, i cili ec “Rrugëve i vetmuar, pa strehë”, pasi “Ëndrrat ia vranë ata që e lan jetim”, e në disa poezi, autorja ka vënë theksin kritik mbi patriarkalizmin dhe pabarazinë ndaj femrës dhe rolit të saj në shoqëri të shprehura në poezinë “Njihe veten tënde”, në të cilën ajo shkruan: “Ec…!/ Hapin mos e ndal edhe nëpër shi,/ Vazhdo ecjen nëpër stinë,/ Ec hap pas hapi duke numëruar,/ Suksesin ndjeje duke fituar”, me mesazhin inkurajues “Vrapo të arrish vetën”, (faqe 46).
Motivet që atakojnë format e diskriminimit mund të lexohen edhe si përjetime në lëkurën dhe shpirtin e saj, që kanë të bëjnë, qoftë me fatin e saj jetësor, atëherë kur e ka braktisur vendlindjen, e deri tek risocializimi në ambientin e ri, i cili sigurisht nuk i ka rrjedhur si vaji i ullirit, por poetesha në fillim është dashur të përpiqej, t’i përkushtohej shkollimit dhe profesionit, dhe më në fund, pse jo edhe të ngadhënjej, pavarësisht asaj nëse ambienti ka qenë i vrazhdët apo jo. Ndoshta janë këto rasye pse dikund poetesha sugjeron të vëllain: “Mos ec rrugëve të mia,/ Janë shumë të mundimshme”, (faqe 49).
Kurdoherë vargjet poetike janë regjistruesi më i saktë i këtij fenomeni psikologjik, të ngjyrosura e stilizuara me këtë motiv, poezitë janë ndjenja emocionale, të Njeriut – Femrës, e cila bartë barrën e mëkatit të pa bërë mbi shpatullat e saj, prandaj ofshama që shpesh del e shkujdesshme ka këtë ngarkesë emocionale, jo aq nga ndodhia në raport me të, por më shumë nga ngjarja që mund të ketë ndodhur para syve të saj, andaj Ajo atakon këto vese, kundërshton këto veprime, dhe kurdoherë apelon për ndërgjegjësim sa më të mundshëm të shoqërisë, jo vetëm në raportet gjinore “femër-mashkull,” por edhe në raportet sociale “i pasur–i varfër” ose “i ditur dhe më pak i ditur” etj.
Kjo tërësi e motivit lirik, jo vetëm si mozaik ideor, por më shumë e shndërronë vargun në vlerë pozitive, duke vënë në fokus rolin e femrës në familje, në komunitet dhe përgjithësish në shoqëri, të shprehura në poezinë “Gjerdan nusërie”. Pra mendimi pozitiv vëhet kurdoherë para vrazhdësisë të cilën me sukses e mbulojnë vargjet lirike.
Do të vij një ditë para teje,
Stolisur me gjethet e zverdhura të stinës,
Këmbëzbathur flokëshprishur mbi supe,
Gjoksin hapur mbështjellë me aromë muze.
…
Do të vij me flladin e erës,
Shpejtësinë e rrufesë,
Si hënë e si diell,
Në çdo stinë aty do të më kesh…!
Poezia “Diell dhe hënë”, faqe 62.
Majlinda Shaqiri, me ato mjete artistike që bart në bagazhin e saj kulturor, i është përkushtuar poezisë. Ndërsa poezia jep atë mesazh që na detyron të shpresojmë, se ajo më me kujdes, dhe me përpjekje të vazhdueshme mund të bëhet një emër i kërkuar, pse jo edhe i admiruar.
INSPIRIM
Kur të mbetesh vetëm më kujto
Do të gjesh prehje shpirti, mos harro
E di se do ta kesh vështirë,
Unë s’do të jem me ty,
Në kopshtin tim ka filluar të bjer shi…!
Faqe 65.
Këtë motiv e thonë vargjet që i cituam, por e dëshmonë edhe arritja akademike, se Majlinda mundet të ngjitet në maja, por i duhet edhe mjeshtria për t’i kuptuar ato teknika që e bëjnë poezinë edhe më të realizuar dhe më metaforike, gjithsesi me një estetikë të realizuar mirë. Përdorimi më mjeshtëror i fjalës poetike është dhunti, dhe realizimi i vargut me estetikë është domosdoshmëri, dhe krejt kjo bëhet në funksion të poezisë artistike për ta bërë mesazhin e saj si mendim mirë i artikuluar dhe me porosi universale.
Vëllimi poetik “Në sytë e diellit”, është i ndarë në katër njësi ciklike: “Eklipsi vjen”, “Feniksi u ngrit në pikë”, “Klithma që s’bëzan”, dhe cikli “Syri pikon nga gjaku i njom”. Në ciklin e parë janë përfshirë poezitë e karakterit social si: “Dhimbja”, “Djallëzi shkëndije”, “Fjalët e një jetimi”, “Loti i jetimit vret”, “Koha”, “Loti i fjalës”, “Loti”, “Ngushëllim”, etj. Në ciklin e dytë ndeshim kryesisht elementin lirik të shprehura në poezitë: “Dashuro”, “Fllad pranvere”, “Gjerdan nusërie”, “Diell dhe hënë”, “Kopshti i dashurisë”, “Kristal”, “Inspirim”, “Lotët e heshtjes”, “Trungu i dashurisë”, etj.
Në ciklin e tretë janë poezi më të dalluara: “Perla hyjnore”, “Enigmë”, “Revoltë”, “21 Petale”, “Si feniksi”, “Mbretëreshë e çeliktë”, “Stinët e jetës”, e disa të tjera, ndërsa në ciklin e katërtë veçojmë: “Molla e Kuqe”, “…Atyre që vrasin tokën e vet…”, “Bacë”, “Iliri”, “Liria që vret”, “Portret Fishte”, “Shqiponjat le të fluturojmë”, të cilat përbëjnë tërë mozaikun e motiveve të këtyre lirikave që dallohen për një nuancë më karakteristike, për tematikën e trajtuar në aspektin poetik.
Në rastin konkret, në aspektin e figurave letrare dhe estetike, poezia duket si zogjtë në qiejt blu, që kanë zbukuruar këtë realitet poetik. Dhe bashk me motive të tjera, krijojnë ndijim mbresëlënës me këndvështrim të vlerës artistike. Një lloj epike lirike e cila materializohet si dashuri për atdheun, përpjekja dhe angazhimi marrin epitetin hiperbolik të heroit që flijohet për atdheun – vendlindjen, e në këto rrethana, më shumë në këto ndjenja të përziera, ajo me kujdes të shtuar ka shkruar lirika për dashurinë që janë realizuara më mirë në ciklin e dytë.
Vëllimi me poezi i Majlinda Shaqirit, “Në sytë e diellit”,është nismë e mbarë, me shpresë se pas këtij vëllimi, do të rrjedhin suksese dhe libra të tjerë!
Prishtinë, Nëntor 2021.
