Auron Tare
Kam shkruar më parë për pemën madhështore të vjetër të Ujit të Ftohtë në Tepeleni. Ndalimi atje për të pirë ujë ishte një domosdoshmëri për këdo që ngiste në rrugën e vjetër me gropa që vinte në Tiranë ose shkonte në Jug. Pema është një Rrap i mrekullueshëm që shtrihet degët e tij në të gjithë rrugën e vjetër. Gjithmonë pyes veten se sa vjeç ishte kjo Pemë që qëndronte aty pranë rrugës. Kështu që ishte me shumë kënaqësi kur gjatë hulumtimit tim mbi Edward Lear Travel në Shqipëri në arkivat e Harvardit dhe Yale, një mik i imi në Londër më tregoi këtë skicë të Pemës. Sipas ditarit të tij, pas shtatë orësh shëtitje, Lear u ndal në një shatërvan të bukur të ndërtuar nga Ali Pasha poshtë rrapave. Shtë imazhi i parë i kësaj Peme ende në këmbë dhe Shatërvanit që ajo u ndërtua nga Ali Pasha, i cili ishte i njohur mirë për dashurinë e tij për vendlindjen e tij të dashur.
Kështu që mund të themi me siguri se Pema e Ujit të Ftohtë është e vitit 1851 dhe duket tashmë disa qindra vjeçare. Në këtë skicë. Lear kishte kapur një moment të bukur të udhëtarëve shqiptarë duke pushuar nën degët e gjelbërta, duke pirë ujë nga një burim i bukur guri. Gjethja në plan të parë vizatohet me dhunti, dhe vendosja e figurave bën një përbërje të mirë. Madhështore, siç mund ta imagjinoni Lear me kapelen e tij të madhe që rrinte ulur aty pranë duke vizatuar shpejt ndërsa shqiptarët vinin e dilnin duke pirë ose përgatitur kuajt për udhëtimin e gjatë përpara. Çfarë faqe duhet të ketë qenë.
Prej vitit 2021, Pema është akoma aty (falë zotit) shatërvani i zhdukur prej kohësh, peisazhi piktoresk tani është marrë nga disa ndërtesa të vjetra prej betoni të shëmtuar. Njerëzit vendas që shesin ujë shishesh ose ushqim të skaduar në çanta të vjetra. Disa çadra të vjetra plastike rrethojnë pemën dhe një plak me fytyrë të lumtur dhe dhia e tij janë e vetmja gjë që ju bën të buzëqeshni. Një numër i madh makinash dhe autobusësh që ndalojnë atje duke krijuar një atmosferë të zhurmshme dhe duke hequr atë ndjenjë të bukur të qetë të të qenurit nën bronket e kësaj peme madhështore dhe duke renditur pëshpëritjet e gjetheve pas një udhëtimi të gjatë.
Tomohrit, Athos, të gjitha gjërat e drejta,
Me një laps të tillë, një stilolaps të tillë,
Ju u drejtoheni njerëzve të largët,
Kam lexuar dhe ndjeva se isha atje
English
I have written before about the magnificent old tree of the Cold Water in Tepeleni. Stopping there to drink water was a must for anyone driving in the old pothole road coming to Tirana or going to the South. The tree is a magnificent Plane Tree stretching his branches all over the old road. I always wonder how old was this Tree standing there by the road. So it was with great pleasure when during my research on Edward Lear Travel to Albania in the archives of Harvard and Yale, a friend of mine in London showed me this sketch of the Tree. According to his diary after seven-hour walk Lear stopped at a beautiful fountain built by Ali Pasha beneath the plane trees. It is the first image of this Tree still standing and the Fountain that it was build by Ali Pasha who his love for his beloved birthplace was well known.
So we can say for certain that the Cold Water Tree is from 1851 and it looks already few hundred years old. On this sketch. Lear had capture a beautiful moment of the Albanian travelers taking a break under the green branches, drinking water from a beautiful stone fountain. The foliage in the foreground is drawn with flair, and the placing of the figures makes a good composition. Magnificent, as you can imagine Lear with his large hat seating nearby drawing quickly as Albanians coming and going drinking or preparing the horses for the long journey ahead. What a site must have been.
Than 2021, The Tree is still there (thank god) the fountain long gone, the picturesque landscape is now taken over by few ugly concrete old buildings. Local people selling bottle water 🤣🤣or expired food on old bags. Some old plastic umbrellas surround the tree and a happy faced old man and his goat are the only thing that makes you smiley. A large number of cars and buses stopping there creating a noisy atmosphere and taking away that beautiful serene feeling of being under the brunches of this magnificent tree and listing to the whispering of the leaves after a long journey.
Tomohrit, Athos, all things fair,
With such a pencil, such a pen,
You shadow forth to distant men,
I read and felt that I was there
Lord Tennyson
