Nga Janusz Bugajski
Ekskluzive Dita: Ndërsa pandemia e koronavirusit shqetëson Uashingtonin, administrata e Trump pa dashje po inkurajon një konflikt të ri në Ballkan. Në një përpjekje të nxituar për të ndërtuar një marrëveshje midis Serbisë dhe Kosovës, Shtëpia e Bardhë mund të dobësojë mjaft arritje të Perëndimit dhe të nxisë rivalitete të reja rajonale.
Kosova është në mes të një krize politike, pasi qeveria me koalicion ra për shkak të mosmarrëveshjeve mbi kundërpërgjigjet ndaj pandemisë. Por beteja e vërtetë ka vënë në vështirësi Presidentin Hashim Thaçi, i cili ka diskutuar në mënyrë të fshehtë ndarjen e Kosovës me presidentin e Serbisë Aleksandar Vuçiç, duke iu kundërvënë kryeministrit Albin Kurti, i cili kundërshton çdo ndryshim kufiri. Uashingtoni ka mbajtur qartësisht anën e Thaçit me shpresën e dëshpëruar, se kështu mund të zgjidhet më shpejt mosmarrëveshja Serbi-Kosovë.
Problemi thelbësor është refuzimi i Beogradit për ta njohur Kosovën si një shtet të pavarur. Ky bllokim pengon ambiciet e Serbisë për të hyrë në BE dhe ngrin anëtarësimin e Kosovës në institucionet ndërkombëtare. Në vend që të bien dakord për hapat drejt njohjes dypalëshe, Thaçi dhe Vuçiç duket se besojnë se një shkëmbim territoresh do të jetë një shkop magjik në normalizimin e marrëdhënieve.
Rënia e qeverisë së Kurtit i jep Thaçit mundësinë që të anashkalojë qeverinë dhe parlamentin në marrëveshjet me Beogradin. Thashethemet e përhapura në Prishtinë për shkëmbim territoresh të mbështetur nga SHBA madje e detyruan Departamentin e Shtetit të lëshojë një deklaratë, që mohon ekzistencën e ndonjë plani sekret. Por formulimi i deklaratës ndikoi pak në qetësimin e frikës në rritje, se Thaçi dhe Vuçiç po negociojnë me bekimin e Uashingtonit.
Nëse shkëmbimi i territoreve konsiderohet nga disa zyrtarë si diçka kaq e rëndësishme, atëherë lind pyetja se pse kjo është diskutuar vetëm në fshehtësi dhe mohohet rregullisht. Nëse Uashingtoni mbështet ndryshimet territoriale, atëherë do të duhet të jetë e qartë se si kjo do të ndërrmerret saktësisht dhe me legjitimitet të plotë demokratik. Një shkëmbim i besueshëm territoresh do të kërkonte disa parakushte: njohjen nga njëra-tjetra të Serbisë dhe Kosovës si shtete të pavarura; miratimin e popullit përmes votimit parlamentar apo një referendumi popullor; ndryshimet e nevojshme kushtetuese; dhe ndihmë gjatë zhvendosjes vullnetare të qytetarëve të prekur nga shkëmbimet territoriale.
Pa një paketë të tillë gjithëpërfshirëse, do të shfaqen tre kërcënime afatshkurtra: vendase, rajonale dhe ndërkombëtare. Ndryshimi i kufijve do të krijojë edhe më shumë konflikte si në Serbi ashtu edhe në Kosovë. Pa miratim parlamentar dhe popullor, marrëveshjet e bëra pas dyerve të mbyllura do të rrisin sensin e protestës. Në Kosovë, kjo do të intensifikojë betejat politike, veçanërisht nëse vendi nuk përfiton anëtarësim në OKB. Ndërsa në Serbi, nëse marrëveshja nuk kulmohet me anëtarësim në BE, humbja e ndonjë territori shtesë mund të ndezë nacionalizmin. Trazira të kësaj natyre ka gjasa që të bëhen edhe më të dhunshme gjatë kohërave të krizës ekonomike, frikës dhe pasigurisë për shkak të pandemisë.
Në nivel rajonal, ndryshimet kufitare të miratuara nga SHBA do të inkurajojnë separatistët dhe irredentistët t’i interpretojnë ata si legjitimim i homogjenizimit kombëtar. Me abuzimin e qartë të parimit të multi-etnitetit, kërkesat për mono-etnicitet mund të përshkallëzohen dhe potencialisht të përfshijnë disa vende. Institucionet perëndimore dhe forcat e NATO-s mund të gjenden të papërgatitur rëndshëm për valën e destabilitetit që mund të përfshijë rajonin. Thirrja që disa qindra trupa amerikane të tërhiqen nga misioni jetik i NATO-s në Kosovë do t’i hedhin zjarrit benzinë.
Rishikimet e territorit në Kosovë mund të rrisin mbështetjen ndaj bashkimit me Shqipërinë. Një lëvizje e tillë mund të përhapet në Maqedoninë e Veriut, ku të paktën një e katërta e popullsisë është shqiptare. Kërcënimet ndaj integritetit territorial të Maqedonisë së Veriut potencialisht mund ta vënë si Bullgarinë ashtu edhe Shqipërinë përballë një konflikti në zgjerim. Tërësia serbe në Bosnje-Hercegovinë do të kërkojë aplikimin e precedentit të Kosovës në ndarje nga Bosnja, çfarë do të jetë rasti gjithashtu me popullatën kroate në Hercegovinën perëndimore dhe popullsinë boshnjake në rajonin e Sanxhakut në Serbi.
Në rang ndërkombëtar, perspektiva e shkëmbimeve të territoreve i shton një dimension të ri planeve përçarëse të Moskës në Ballkanin Perëndimor dhe përbën një precedent që mund të përdoret tjetërkund. Moska është e vetëdijshme që nacionalistë të ndryshëm në Ballkan do t’i vihen pas mundësisë së marrjes së territoreve dhe mund të inkurajohen të ndjekin edhe më fort pretendimet e tyre më ambicioze irredentiste. Zyrtarët ruse, në të njëjtën kohë, mund të ofrojnë marrëveshje rajonale dhe të përfshijnë veten si ndërmjetës.
Mbështetja e Kremlinit për shkëmbim territoresh në Ballkan gjithashtu vendos precedentë të vlefshëm, veçanërisht për ndarjen nga ana e tij të Ukrainës, Gjeorgjisë, Moldavisë dhe shteteve të tjera në shënjestër. Ndryshimet e detyruara të kufirit nga Moska mund të përshkruhen si lëvizje legjitime që reflektojnë mbështetjen e Perëndimit për homogjenizimin etnik në Ballkan. Kjo mund të ulë thirrjet për sanksione ekonomike ndaj Rusisë si kundërpërgjigje për grryerjen e territoreve të fqinjëve të saj. Në vend që të zhvelftësojë trazimin dhe destabilizim e Ballkanit nga Moska, mbështetja e SHBA për ndryshimin e kufijve mund të rezultojë të kthehet në një dhuratë për Presidentin Putin.
ENGLISH
Dita, Albania
WASHINGTON IS ENABLING A NEW BALKAN CRISIS
Janusz Bugajski
While the coronavirus pandemic preoccupies Washington, the Trump administration is inadvertantly stoking a new conflict in the Balkans. In a hastened effort to forge a settlement between Serbia and Kosova the White House could unravel many Western achievements and incite new regional rivalries.
Kosova is in the midst of a political crisis as the coalition government fell apart because of disagreements over responses to the pandemic. But the real battle has pitted President Hashim Thaci, who has secretly discussed Kosova’s partition with Serbia’s President Aleksandar Vucic, against Prime Minister Albin Kurti, who opposes any border changes. Washington has evidently sided with Thaci in the forlorn hope that it can quickly settle the Serbia-Kosova dispute.
The core problem is Belgrade’s refusal to recognize Kosova as an independent state. This paralysis hinders Serbia’s ambitions to enter the EU and freezes Kosova’s entry into international institutions. Instead of agreeing on steps toward bilateral recognition, Thaci and Vucic seem to believe that an exchange of territory will be a magic wand in normalizing relations.
The fall of the Kurti government provides an opportunity for Thaci to bypass government and parliament in making deals with Belgrade. The swirling rumors in Prishtina about U.S. supported land swaps even forced the State Department to issue a statement denying that there is any secret plan. But the wording of the statement did little to assuage growing fears that Thaci and Vucic are negotiating with Washington’s blessing.
If a land swap is considered by some officials to be such a great deal then one wonders why it has only been discussed in secrecy and is regularly denied. If Washington supports territorial changes it should be clear how exactly this will occur with full democratic legitimacy. A credible land exchange would require several preconditions: Serbia and Kosova recognizing each other as independent countries; popular approval through a parliamentary vote or public referendum; necessary constitutional amendments; and assistance to citizens affected by the land swaps during their voluntary relocation.
Without such a comprehensive package, three immediate threats will surface: domestic, regional, and international. Border alterations will create even more conflicts in both Serbia and Kosova. Without plebiscites and parliamentary approval, deals struck behind closed door will accelerate feelings of grievance. In Kosova this will intensify political battles especially if the country does not benefit from UN membership. And in Serbia, the loss of any more territory could inflame nationalism if the deal does not culminate in EU accession. Such disputes are more likely to turn violent during times of economic disruption, fear, and uncertainty that the pandemic has unleashed.
Regionally, border changes approved by the U.S. will encourage separatists and irredentists to interpret them as legitimizing national homogenization. With the principle of multi-ethnicity evidently jettisoned, demands for mono-ethnicity can escalate and potentially unravel several countries. Western institutions and NATO forces may find themselves woefully unprepared for the wave of instability that could engulf the region. Calls for several hundred American troops to be withdrawn from the vital NATO mission in Kosova will add fuel to the flames.
Territorial revisions in Kosova could raise support for unification with Albania. Such momentum could spread to North Macedonia where at least a quarter of the population is Albanian. Threats to North Macedonia’s territorial integrity could potentially bring both Bulgaria and Albania into an expanding conflict. The Serb entity in Bosnia-Herzegovina will demand the application of the Kosova precedent in splitting from Bosnia, likewise with the Croat population in western Herzegovina and the Bosniak population in Serbia’s Sandjak region.
Internationally, the prospect of land swaps adds another dimension to Moscow’s divisive plans in the Western Balkans and establishes usable precedents elsewhere. Moscow is well aware that various Balkan nationalists will pounce on the prospect of territorial acquisitions and can be encouraged to pursue even more ambitious irredentist claims. Russian officials can simultaneously offer regional settlements and inject themselves as mediators.
Kremlin support for Balkan land exchanges also establishes valuable precedents, particularly for its own partition of Ukraine, Georgia, Moldova, and other targeted states. Moscow’s coerced border changes can be depicted as legitimate moves that mirror Western support for ethnic homogenization in the Balkans. This could reduce calls for economic sanctions against Russia for carving up its neighbors’ territories. Instead of pushing back on Moscow’s subversion and destabilization of the Balkans, U.S. supported border changes could turn out to be a gift for President Putin.
*Botuar në Dita. Kolonën e z.Bugajski mund ta ndiqni çdo të shtunë. Ndalohet kategorikisht ribotimi i plotë apo i pjesshëm pa lejen me shkrim të redaksisë
