Xheladin A. ÇITAKU
(Milazim F. Kadriu: ATA QË PËR LIRI U FLIJUAN)
“Ata që për liri u flijuan
Nuk vdiqën, pavdekësinë fituan.”
– Arti i përkushtimit ndaj vlerës, që shpëfraqet në aktet e nivelit të sublimitetit, siç është flijimi për kauzën e caktuar, për idealin e ngulitur si kërkesë e paevitueshme për çlirimin e energjive njerëzore, është i ravijëzuar në veprat e ndryshme që ngërthejnë dhe shtjellojnë këtë motiv. Duke u shtrirë në gjerësinë dhe thellësinë e frymëzimit, krijimet e tilla tabloizojnë në ngjyrime përkatëse këto veprime, këto gjurmë e vrragë, të cilat shihen dhe preken në pasojat e tyre, ndijohen e përjetohen si simbolikë shpirtërore, si monument që identifikon kohën, si mesazh që duhet transkriptuar në vazhdimësi.
Orientimi eksplorues shpie në dramatikën jetësore, në lartësitë e heroizmës, prej nga dominohet realiteti dhe vëmendësohet aktualiteti, duke ripërtrirë kujtimet, duke rigjeneruar elanin për mbajtjen e nivelit meritor të piedestalizimit:
“Koha juaj
Ka veç lindje
Kurrë nuk perëndon…”
– Përmbledhja poetike e Milazim F. Kadriut qëndron në këtë linjë, shtegton në brendësinë e këtij motivi dhe pahëzon elemente, të cilat emërtojnë situata konkrete, ndodhi e sajime, për ta objektivuar akumulimin ndjenjor të autorit, për ta përvijuar emotivitetin dhe për ta artikuluar një këndvështrim artistik të ndërdijes së tij. Përqasja e tillë derivon një tufë poezishë ku akomodohet ndjenja e të qenit debitor ndaj veprave madhore, ndaj sakrificës dhe ndaj traseizimit të ëndrrave dhe ambicieve të një populli, ku vendohet simbolika përfaqësuese e identifikimit të këtij populli, ku mëtohet të përshkruhet dinjiteti i tij në thellësi të kohëve:
“Në sytë tu
Pash se po vjen dita e lirisë
E pash Flamurin kuq e zi
Duke valëvit i lirë në tokën e Arbërisë…”
“Që nga Iliria e lashtë
Brez pas brezi
Të gjithë trimat me radhë
Në kokë kanë bartur plisin e bardhë…”
– Vendi (trolli), liria, qëndresa, pavdekësia, heroikja e optimizmi gërshetohen në vargun e poetit, strukturohen në format dhe përmbajtjet e tërësive poetike, gjithnjë përmes shprehjes dhe mjeteve tjera të artit, si përques të ndjeshmërisë e imagjinatës në konkretësinë perceptuese. Ligjërimi i tillë interpretohet konformë gjendjes në realitetin përjetues dhe konformë konceptimit të këtij momenti nga receptori, të cilin në këtë rast e përfaqëson autori i poezive.
Rrjedha e kujtimeve, përkujtimeve nxitë sensin e përkushtimit, duke evokuar kështu çastet, të bërat, figurat, dukuritë a fenomenet, të cilat duan të përjetësohen. Duket se këtë synon edhe autori i përmbledhjes, sepse shtrirja e shtegtimit poetik aspiron gjithpërfshirje të aspekteve, nganjëherë edhe të ngarkuara shprehimisht, apo duke mënjanuar ritmikën intonuese dhe konvencionalizmin, gjithashtu, në dobi të zbërthimit më të detajuar:
“Udhëtova me shpresë
Udhëkryqeve të botës
Etja që kisha
Askund s’u shua…”
– Veç kësaj, vargëzimi i Milazim Kadriut ofron edhe konstrukte refleksive, të cilat karakterizohen si rafinime të sajimeve kuptimore, ku ndërtohet projeksioni poetik në planimetrinë e stilizuar, të figurshme e të ritmizuar përshtatshëm me shprehshmërinë dhe ambiciet estetizuese. Potenciali krijues i autorit bënë zbrazjen e radhës, ofron atë që mund të cilësohet si individualitet në formatet e ndryshme të universit poetik. E tëra do ndjek rrugën e thjeshtësisë shprehimore, si veçanti që mundëson kapshmëri të lehtë nga lexuesi. M. Kadriu kombinon vargun, poashtu edhe rimën e ritmin. I dhuron hapësirë llojshmërisë së metrikës dhe ndryshueshmërisë së intonimit.
Këto elemente e tipizojnë krijimin poetik si vargëzim të lirë në një reliev të valëzuar që pasqyron një realitet të transponuar në poezi. Involvimi përimtues në brendësinë e kësaj poezie sipërfaqëson një numër përcaktorësh të orientimit strukturor, të cilët kanë implikime konkrete në ndërtimin e kësaj strukture, siç është forma, tendencat stilistike, rrafshi leksikor, terminologjik (përmes emrave dhe emërtimeve), kuadri subjektiv (që përfaqëson adresimin e përkushtimit), nyancimet (si linja të shtegëtimit në semantikë), mundësitë autoriale në observimin konsumues të pëshkallëzimeve motivuese:
“Nëse kthehesh një ditë
Rrugës nga po shkon
Mos u çudit nëse shtegu është mbyllur
Dhe këtej s’un kalon…”
Varietete deklamuese në inskenimet e poetizuara të kohës, veprimit, ndjeshmërisë e realitetit në përgjithësi, përbëjnë koloritin e aspiruar të autorit, që në këtë mënyrë ta sisntetizojë tërësinë e ndërlikueshmërisë së jetës. Poetika e ofron këtë mundësi.
Milazim F. Kadriu i ofron opinionit letrar një formulim të ri të motivimit dhe frymëzimit, përmes kësaj vepre, duke shpërfaqur prapë vazhdimësinë e përkushtimit të tij ndaj rrjedhave të përgjithshme, duke portretizuat interesimin e tij për çështje e aspekt, të cilat e furnizojnë me lëndë të parë artin poetik.
