Suzana Tahiri
Çdo komb ka simbolet dhe njerëzit e vet të shquar, të cilave u referohet në ditë të mira dhe të këqia. Edhe shqiptarët, si kombi më i lashtë në Europë dhe më gjerë, përveç që kanë dhënë shumë për qytetërimin botëror, kanë edhe tri figura të spikatura që vlerësohen gjatë të gjitha kohërave.
Gjergj Kastrioti Skënderbeu lindi më 6 maj 1405 në Dibër. U mor peng si nizam nga Sulltan Murati më 1421. Pas shkollimit kreu detyra ushtarake në Ballkan dhe Azinë e Vogël dhe iu dha titulli fisnik. A ishte organizatori i kryengritjes antiturke, së bashku me 300 kalorës shqiptarë dhe më 28 nëntor 1443 shpall rimëkëmbjen e principatës së Kastriotëve. Ai ishte organizatori i Kuvendit të Arbërit. Vdiq me 17 Janar 1468 në Lezhë duke i siguruar vendit 25 vjet liri. Skënderbeu u bë frymëzues për shumë autorë shqiptarë, mes të cilëve Dhimitër Frangu, Marin Barleti, Gjon Muzaka, Naim Frashëri, Fan Noli e deri te Kadare e Godo. Por po aq frymëzues ai u bë edhe për mjaft autorë të huaj, qindra libra u shkruan për të për më shumë se 5 shekuj.
Ndër librat e para spikat “Historia de Vita et gestis Scanderbegi, Epirotarum Principis (Romë, 1508-1510), ndërsa libri i Barletit në latinisht u përkthye rrufeshëm në gjermanisht, italisht, portugalisht, polonisht, frëngjisht, spanjisht, anglisht dhe në shumë gjuhë të tjera në 5 kontinetet. Me frymëzim nga Skënderbeu, Volteri shkroi “Marrja e Konstandinopojës”, ndërsa autorë brtianikë shkruan në shek.18 tri tragjedi. Heroi shqiptar u bë frymëzues për Ronsarin (shek.16), Longfelloun, Gibonin, Paganelin, Bajronin, për shkrimtarin danez Ludvig Holberg, për kompozitorin italian Vivaldi dhe shumë autorë të tjerë.
Gonxhe Bojaxhiu, e njohur botërisht si Nënë Tereza e Kaluktës lindi në Shkupin e asokohshëm shqiptar më 26 gusht 1910 dhe vdiq më 5 shtator 1997 në Kalkuta të Indisë. Ajo konsiderohet si humaniste më e amdhe në shkallë botërore, fituese e çmimit Nobel për Paqen dhe e shpallur e bekuar nga Selia e Shenjtë në Vatikan më 19 tetor 2003. Një nga presdientët më të shuar amerikanë që ka bërë shumë edhe për çështjen shqiptar, Klinton ka pohuar se “Nënë Tereza, ishte e para që më bëri ta dua kombin shqiptar; ndihem krenar që plotësova një detyrë morale ndaj saj dhe ndaj vlerave të lirisë”.
Ismail Kadare, ndër shkrimtarët më gjenialë botërorë, ka thyer të gjitha rekordet e nominimit për çmimin “Nobel” në letërsi duke spikatur për novelat e romanet, por edhe përmbledhjet me poezi, poema dhe ese. Nisi të shkruajë kur ishte 16 vjeç dhe veprat e tij janë përkthyer në mbi 50 gjuhë të botës, përfshi gjuhët kryesore të OKB. Në 1992 u vlerësua me “Prix Mondial Cino Del Duca”, 1996 u bë anëtar për jetë i Akademisë së Shkencave Morale dhe Politike në Francë, në 2005 fitoi “Man Booker International Prize” duke mposhtur edhe disa titanë të Nobelit për letërsinë, në 2009 mori çmimin “Prince of Asturias për Artet”, në 2015 u vlerësua me “Çmimin e Jerusalemit”, ndërsa në 2016 mori “Kalorësin e Legjionit të Nderit”.
