nga Sandee LaMotte, CNN, 7 prill 2020 – Përktheu Arben Çokaj
(CNN) Shkencëtarët po mësojnë më shumë çdo ditë rreth koronavirusit të ri e misterioz dhe simptomave të Covid-19, sëmundjes që ajo shkakton.
Ethet, kolla dhe gulçimi gjenden në pjesën dërrmuese të të gjitha rasteve të Covid-19. Por ka sinjale shtesë të virusit, disa që janë shumë si të ftohtit ose gripit, dhe disa që janë më të pazakonta.
Chris Cuomo – gazetari i CNN i prekur nga Covid-19
Secila ose të gjitha simptomat mund të shfaqen kudo nga dy deri në 14 ditë pas ekspozimit ndaj virusit, sipas Qendrave Amerikane për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve.
Këtu janë 10 shenja që tregojnë se ju ose një i afërm i juaji mund të keni Covid-19 – dhe çfarë duhet të bëni për të mbrojtur veten dhe familjen tuaj.
1. Gulçimi
Çfarë është koronavirus dhe Covid-19? Një sqarim
Gulçimi nuk është zakonisht një simptomë e hershme e Covid-19, por është më seriozja. Mund të ndodhë vetë, pa kollë. Nëse gjoksi juaj bëhet i ngushtë ose filloni të ndiheni sikur nuk mund të merrni frymë thellë sa të mbushni mushkëritë me ajër, kjo është një shenjë për të vepruar shpejt, thonë ekspertët.
“Nëse ka ndonjë gulçim menjëherë telefononi ofruesin e kujdesit shëndetësor, një shërbim urgjent lokal ose departamentin e urgjencës,” tha presidenti i Shoqatës Mjekësore Amerikane, Dr. Patrice Harris.
“Nëse gulçimi është mjaft i rëndë, duhet të telefononi 911“, shtoi Harris.
CDC (Centers for Disease Control and Prevention – Qendra për Kontrollin dhe Parandalimin e Sëmundjeve) rendit shenjat e tjera të paralajmërimit të urgjencës për Covid-19 si një “dhimbje e vazhdueshme ose presion në gjoks” dhe “buzë ose fytyrë kaltëroshe“, që mund të tregojnë mungesë të oksigjenit.
Merrni kujdesin mjekësor menjëherë, thotë CDC.
2. Ethet
Ethet janë shenjë kryesore e Covid-19. Për shkak se disa njerëz mund të kenë një temperaturë thelbësore të trupit më të ulët ose më të lartë se ai tipik 37 gradë Celsius, ekspertët thonë se nuk duhet të fiksoheni në një numër.
Gazetari i CNN, Chris Cuomo, i cili po e lufton virusin nga shtëpia e tij në New York, është një nga ata njerëz.
“Kam shumë pak ftohje. Temperatura ime normale është 36.4oC, jo 37oC. Pra, edhe kur jam në 37.2oC kjo nuk do të ishte një punë e madhe për shumicën e njerëzve. Por, për mua, unë jam tashmë i ngrohtë“, tha Cuomo për Korrespodenten – Shefen e Mjekësisë së CNN-së, Dr. Sanjay Gupta në Sallën e Qytetit në CNN.
Sidoqoftë, shumica e fëmijëve dhe të rriturve nuk do të konsiderohen se kanë ethe derisa temperatura e tyre të arrijë 100 gradë Fahrenheit (37.7 gradë Celsius).
“Ka shumë ide të gabuara në lidhje me ethet“, tha Dr. John Williams, shefi i sektorit të sëmundjeve infektive pediatrike në Universitetin e Pittsburgh – Qendra Mjekësore e Spitalit të Pittsburgh.
“Ne të gjithë, në të vërtetë ngjitemi lart e poshtë mjaft pak gjatë ditës sa gjysma e një shkalle ose një shkallë,” tha Williams, duke shtuar se për shumicën e njerëzve “37.2 gradë C ose 37.5 gradë Celcius nuk është ethe.”
Karantina: Si të pregatitemi për një infeksion të mundshëm nga koronavirus
Mos u mbështetni në një temperaturë të marrë në mëngjes, tha eksperti i sëmundjeve infektive Dr. William Schaffner, profesor i mjekësisë parandaluese dhe sëmundjes infektive në Shkollën e Mjekësisë Universitare Vanderbilt në Nashville. Në vend të kësaj, merrni temperaturën tuaj në orët e vona të pasdites dhe në mbrëmjen e hershme.
“Temperatura jonë nuk është e njëjtë gjatë ditës. Nëse e merrni atë në orën tetë të mëngjesit, mund të jetë normale,” shpjegoi Schaffner.
“Një nga prezantimet më të zakonshme të etheve është që temperatura juaj të rritet në pasditen e vonë dhe në mbrëmjen e hershme. Është mënyrë e zakonshme që viruset të prodhojnë ethe.”
3. Kolla e thatë
Si munden prindërit ‘e shkollës së rregullt’ t’i shkollojnë në shtëpi fëmijët e tyre
Kollitja është një tjetër simptomë e zakonshme, por nuk është çdo kollë.
“Nuk është një kollë që gudulis në fytin tuaj. Ju nuk po pastroni vetëm fytin tuaj. Nuk është thjeshtë irritim“, shpjegoi Schaffner.
Kolla është shqetësuese, një kollë e thatë që ndjeheni thellë në gjoks.
“Po vjen nga gjoksi juaj ose nga sternumi, dhe ju mund të thoni që tubat bronkialë tuaj janë të përflakur ose irrituar“, shtoi Schaffner.
Një raport i nxjerrë nga Organizata Botërore e Shëndetit në shkurt zbuloi se mbi 33% e 55.924 personave me raste të konfirmuara laboratorike të Covid-19 kishin kollitur pështymën, një mukus të trashë që nganjëherë quhet gëlbazë, nga mushkëritë e tyre.
4. Të dridhurat dhe dhembje e trupit
Pse sapun, sanitizuesit dhe uji i ngrohtë punojnë kundër Covid-19 dhe viruseve të tjera
“Bisha del natën,” tha Cuomo, duke iu referuar të dridhurave, dhembjeve të trupit dhe etheve të larta që kishte kaluar me 1 Prill.
‘Ishte sikur dikush po më rrihte si pinata. Dhe unë po dridhesha aq shumë sa … i copëtova dhëmbët. Ata e quajnë tremor”, tha ai nga bodrumi i tij, ku është në karantinë nga pjesa tjetër e familjes së tij.
“Unë isha haluçinant. Babai im po fliste me mua. Unë po shihja njerëz nga kolegji, njerëz të cilët nuk i kam parë tash sa kohë, ishte e çuditshme“, tha Cuomo.
Jo të gjithë do të kenë një reagim kaq të rëndë, thonë ekspertët. Disa mund të mos kenë të dridhura ose dhembje trupi fare. Të tjerët mund të pësojnë të dridhura të buta të ngjashme me gripin, lodhje dhe dhimbje në nyjet dhe muskujt, gjë që mund ta bëjë të vështirë të dihet nëse është gripi apo koronavirusi, që është fajtor.
Një shenjë e mundshme që mund të keni Covid-19 është nëse simptomat tuaja nuk përmirësohen pas një jave apo më shumë, por në të vërtetë përkeqësohen.
5. Konfuzion i papritur
Duke folur për shenja të përkeqësimit, CDC thotë se një konfuzion i papritur ose një paaftësi për t’u zgjuar dhe vigjilenca mund të jetë një shenjë serioze se mund të jetë e nevojshme kujdesi urgjent. Nëse ju ose një i afërm i keni këto simptoma, veçanërisht me shenja të tjera kritike si buzët e kaltërta, probleme me frymëmarrjen ose dhimbje në gjoks, CDC thotë që të kërkoni ndihmë menjëherë.
6. Çështje tretëse
Në fillim shkenca nuk mendoi për diarre ose çështje të tjera tipike të stomakut, që shpesh vijnë me grip të aplikuar në koronavirusin nazal, i njohur gjithashtu si SARS-CoV-2. Ndërsa më shumë hulumtime mbi të mbijetuarit bëhen të disponueshëm, ky mendim ka ndryshuar.
“Në një studim nga Kina, ku ata shikuan disa nga pacientët më të hershëm, rreth 200 pacientë, ata zbuluan se simptomat e tretjes apo stomakut GI (gastrointestinal) ishin në të vërtetë atje në rreth gjysmën e pacientëve,” tha Gupta në programin e lajmeve të Ditës së Re në CNN.
Në përgjithësi, “Unë mendoj se po marrim pak më shumë njohuri për llojet e simptomave, që pacientët mund të kenë,” tha Gupta.
Studimi përshkroi një grup të veçantë të rasteve më të buta, në të cilat simptomat fillestare ishin çështje tretëse si diarre, shpesh pa ethe. Ata pacientë pësuan vonesa në testimin dhe diagnostikimin sesa pacientët me probleme të frymëmarrjes, dhe u desh më shumë kohë për të pastruar virusin nga sistemet e tyre.
7. Syri rozë
A keni bënë lente kontakti? Ju duhet të kaloni te syzet për të ndaluar përhapjen e virusit
Kërkimet nga Kina, Koreja e Jugut dhe pjesë të tjera të botës tregojnë se rreth 1% deri në 3% të njerëzve me Covid-19 gjithashtu kishin konjunktivit, i njohur zakonisht si syri rozë.
Konjunktiviti, një gjendje tejet ngjitëse kur shkaktohet nga një virus, është një inflamacion i shtresës së hollë, transparente të indeve, të quajtur konjuktiva, që mbulon pjesën e bardhë të syrit dhe pjesën e brendshme të qepallës.
Por SARS-CoV-2 është vetëm një nga shumë viruse, që mund të shkaktojnë konjunktivit, kështu që nuk erdhi si befasi e vërtetë për shkencëtarët, që ky virus i zbuluar së fundmi do të bënte të njëjtën gjë.
Sidoqoftë, një sy rozë ose i kuq mund të jetë një shenjë më shumë se duhet të telefononi mjekun tuaj, nëse keni edhe simptoma të tjera treguese të Covid-19, të tilla si ethe, kollë ose gulçim.
8. Humbje e nuhatjes dhe shijes
Mjekët thonë se humbja e ndjenjës së nuhatjes mund të jetë simptomë Covid-19
Në raste të buta, deri të moderuara të koronavirusit, një humbje e nuhatjes dhe shijes po shfaqet si një nga shenjat më të pazakonta të hershme të Covid-19.
“Ajo që quhet anosmia, që në thelb nënkupton humbjen e nuhatjes, duket se është një simptomë që u zhvillua në një numër të pacientëve,” i tha Korrespondentit kryesor i Mjekësisë CNN, Dr. Sanjay Gupta, për gazetaren e CNN Alisyn Camerota në Ditën e Re.
“Mund të jetë e lidhur me humbjen e shijes, të lidhur me humbjen e oreksit, ne nuk jemi të sigurt – por është qartë diçka për ta parë,” tha Gupta. “Ndonjëherë këto simptoma të hershme nuk janë ato klasike.”
“Anosmia, në veçanti, është parë tek pacientët përfundimisht të testuar pozitivë për koronavirusin pa simptoma të tjera,” sipas Akademisë Amerikane të Otolaringologjisë-Koka dhe Kirurgjia e Qafës.
Një analizë e fundit e rasteve më të buta në Korenë e Jugut zbuloi se simptoma kryesore që paraqet në 30% të pacientëve ishte një humbje e nuhatjes. Në Gjermani, më shumë se dy në tre raste të konfirmuara kishin anosminë.
Si i menaxhoni duke luftuar fëmijët gjatë një karantine? Ne pyetëm ekspertët
Literaturisht e njohur prej kohësh në literaturën mjekësore se një humbje e papritur e nuhatjes mund të shoqërohet me infeksione të frymëmarrjes të shkaktuara nga lloje të tjera të koronavirusëve, kështu që nuk ishte befasi që koronavirusi i ri do të kishte këtë efekt, sipas ENT UK (PDF), një organizatë profesionale që përfaqëson kirurgët e veshit, hundës dhe fytit në Mbretërinë e Bashkuar.
A ka ndonjë gjë që mund të bësh në shtëpi për të testuar, për të parë nëse vuan një humbje të nuhatjes? Përgjigja është po, duke përdorur “testin e pelte“, për të treguar nëse erërat rrjedhin nga pjesa e prapme e gojës tuaj lart përmes faringut tuaj të hundës dhe në zgavrën tuaj të hundës. nëse mund të zgjidhni shije të dallueshme siç janë portokallet dhe limonët, ndjenja juaj e nuhatjes po funksionon mirë.
9. Lodhja
Për disa njerëz, lodhja ekstreme mund të jetë një shenjë e hershme e koronavirusit të ri. Raporti i OBSH-së zbuloi se gati 40% e afro 6.000 personave me raste të konfirmuara laboratorike pësuan lodhje.
Vetëm disa ditë në karantinën e tij, Cuomo ishte lodhur tashmë nga ethet dhe dhimbjet e trupit, që sjell sëmundja.
Si ta mbani frikën e koronavirusit që të mos ndikojë në shëndetin tuaj mendor
“Unë jam aq letargjike saqë mund të vërej edhe, se si, një orë e gjysmë kalon,” i tha Cuomo Guptas në Anderson Cooper 360. “Unë mendoj se kam marrë një sy gjumë 10-minutësh, por ishte tre orë e gjysmë”.
Lodhja mund të vazhdojë shumë kohë pasi virusi është zhdukur. Raportet anekdotike nga njerëzit që e kanë marrë veten nga Covid-19 thonë se rraskapitja dhe mungesa e energjisë vazhdojnë edhe më tej se periudha standarde e rimëkëmbjes prej disa javësh.
10. Dhimbje koke, dhimbje të fytit, kongjestion (fryrje)
Raporti i OBSH gjithashtu gjeti se gati 14% e pothuajse 6.000 rasteve të Covid-19 në Kinë kishin simptoma të dhimbjes së kokës dhe të fytit, ndërsa gati 5% kishin kongjestion të hundës.
Padyshim jo shenjat më të zakonshme të sëmundjes, por padyshim të ngjashme me ftohjet dhe gripin. Në fakt, shumë simptoma të Covid-19 mund të ngjajnë me gripin, përfshirë dhimbjen e kokës dhe çështjet e përmendura më parë për tretjen, dhimbjet e trupit dhe lodhjen. Akoma simptoma të tjera mund të ngjajnë me një ftohje ose alergji, siç është dhimbja e fytit dhe kongjestioni.
Me shumë mundësi, thonë ekspertët, ju thjesht keni një ftohje ose grip – në fund të fundit, ato gjithashtu mund të shkaktojnë ethe dhe kollë.
Atëherë, çfarë duhet të bëni?
“Në këtë moment, udhëzimi aktual – dhe kjo mund të ndryshojë – është se nëse keni simptoma që janë të ngjashme me të ftohtin dhe gripin dhe këto janë simptoma të buta ndaj simptomave të moderuara, qëndroni në shtëpi dhe përpiquni t’i menaxhoni ato” me pushim, hidratim dhe përdorim të ilaçeve për uljen e etheve, tha Harris nga AMA.
Kjo këshillë nuk zbatohet nëse jeni mbi moshën 60 vjeç, pasi sistemi imunitar dobësohet ndërsa plakemi ose nëse jeni shtatzënë. Kushdo që shqetësohet për koronavirus duhet të telefonojë ofruesin e tij të kujdesit shëndetësor, sipas CDC.
Është e paqartë nëse gratë shtatzëna kanë një shans më të madh për t’u sëmurë rëndë nga koronavirusi, por CDC ka thënë që gratë pësojnë ndryshime në trupin e tyre gjatë shtatëzanisë, që mund të rrisin rrezikun e tyre nga disa infeksione.
Në përgjithësi, infeksionet Covid-19 janë më të rrezikshme nëse keni kushte themelore shëndetësore si diabeti, sëmundja kronike e mushkërive ose astma, dështimi i zemrës ose sëmundja e zemrës, anemia e qelizave të drapërave, kanceri (ose po i nënshtrohen kimioterapisë), sëmundje të veshkave me dializë, një organ indeksi i masës (BMI) mbi 40 (jashtëzakonisht i trashë) ose një çrregullim autoimun.
“Pacientët e moshuar dhe individët që kanë kushte themelore mjekësore ose kanë imunitet të kompromentuar duhet të kontaktojnë mjekun e tyre herët gjatë një sëmundje edhe të butë,” këshillon CDC.
Për të qenë të qartë, ju jeni në rrezik më të madh – edhe nëse jeni i ri – nëse keni çështje themelore shëndetësore.
A kam ‘ethe kabine?’ Çarë është, si ta kurojmë?
“Njerëzit nën 60 vjeç me sëmundje themelore, me diabet, sëmundje të zemrës, me imunitet të kompromentuar, ose kanë ndonjë lloj sëmundje të mushkërive më parë, ata njerëz janë më të prekshëm pavarësisht moshës së tyre të re,” tha Schaffner.
Një histori e udhëtimit në një zonë ku koronavirusi i ri është i përhapur (dhe ato pjesë të botës, përfshirë SHBA, po rriten çdo ditë) është padyshim një tjetër faktor kryesor, për të vendosur nëse simptomat tuaja mund të jenë Covid-19 ose jo.
Si të vlerësohet infektimi?
Nëse nuk keni simptoma, ju lutemi mos kërkoni testim ose shtoni numrin e mbetur të thirrjeve në qendrat e testimit, klinikat spitale dhe të ngjashme, thonë ekspertët.
“Ne nuk i testojmë njerëzit pa simptoma sepse është çështje burimesh,” tha Schaffner për qendrën e vlerësimit në Vanderbilt. “Sidoqoftë, ne po theksojmë se njerëzit që kanë këtë grup të vogël simptomash të rëndësishme – ethe dhe gjithçka që lidhet me traktin e poshtëm të frymëmarrjes, siç është kolla dhe vështirësia në frymëmarrje – arrijnë të vlerësohen.”
Nëse i keni ato tre shenja, ku duhet të shkoni?
‘Sëmundjet ngjitëse’ vs coronavirus: Lidhjet e filmit me një pandemi të jetës reale
“Nëse keni sigurim dhe po kërkoni një ofrues ose dikë që të telefonojë ose të lidhet me të, gjithmonë ka një numër në pjesën e prapme të kartës tuaj të sigurimit; ose nëse hyni në internet, ka informacione për pacientët,” tha Harris.
“Nëse nuk keni sigurim, mund të filloni me departamentin e shëndetit shtetëror ose qendrat shëndetësore të komunitetit lokal, ato njihen zyrtarisht si qendra shëndetësore të kualifikuara federale“, këshilloi Harris, duke shtuar se disa shtete kanë një numër të linjës telefonike 1-800 për telefononinë.
“Nëse ka një qendër testimi dhe vlerësimi pranë jush, ju mund të shkoni atje direkt,” tha Schaffer. “Është gjithmonë mirë t’i njoftoni ata që po shkoni. Përndryshe, ju duhet të telefononi ofruesin e kujdesit shëndetësor dhe ata do t’ju tregojnë se çfarë të bëni.”
Jacqueline Howard nga CNN kontribuoi në këtë raport.
