Nga Aurel Dasareti, USA, ekspert i shkencave ushtarake-psikologjike ([email protected])
Unë domosdoshmërish të ëndërroj dhe të shtrijë duart pas yjeve. Dhe, në qoftë se unë humbas një yll, atëherë e marr një grusht resh. Fjalët hapin rrugën për veprimet madhore, ato janë shkëndija që ndezin zjarrin në kampin e ardhshëm.
* * *
Anarkia dhe lufta për pushtet
Shtetet dhe kufijtë mes tyre janë rezultat i luftërave dhe luftës për pushtet, vullnetit të udhëheqësve të shtetit dhe kërkesave të qytetarëve. Shtetet e tjera do të humbasin respektin dhe besimin në një shtet që nuk është në gjendje për të realizuar interesat dhe qëllimet e rëndësishme, si për shembull Somalia dhe Shqipëria.
Në shikim të parë kjo mund të duket sikur shtetet kanë vetëm një qëllim: pushtet. Ato e shohin pushtetin edhe si parakusht për mbijetesën dhe sovranitetin e shtetit dhe për mirëqenien e popullsisë. Shtetet e vogla me kënaqësi kërkojnë mbrojtje nga ato të mëdhenjtë që të mos shtypen nga shtetet dashakeqe, apo kërkojnë ndihmë që të shtypin kundërshtarin. Të fortit konkurrojnë mes tyre dhe i dominojnë dhe shfrytëzojnë të dobëtit.
* * *
Objektivat e shteteve në politikën e jashtme
Është e zakonshme të thuhet se shtetet kanë katër qëllime në politikën e jashtme:
1. Qëllimi i politikës së sigurimit – mbrojtja e territorit të saj, burimeve (pasurive natyrore) dhe popullatës.
2. Objektivat ekonomike – zhvillimi dhe mirëmbajtja e tregtisë dhe mirëqenies.
3. Masa e cila i jep prestigj dhe respekt – si shfaqje e simboleve të forcës.
4. Objektivat e politikës ideale – të tilla si mbrojtja e mjedisit dhe idetë mbi demokracinë.
* * *
Siguria
Siguria qëndron për të gjitha shtetet, si qëllimi kryesor. Siguria do të thotë që shteti mban sovranitetin e saj, që është, kontrollin mbi zonën e tyre duke u rezistuar kërcënimeve ndaj kufijve dhe pasurive të saj, dhe për të siguruar jetën dhe pronën e qytetarëve. Në kohën tonë nuk është vetëm agresioni ushtarak që mund ta kërcënon një shtet.
Ekonomia dhe mirëqenia
Ekonomia e fortë ka qenë prej kohësh një nga qëllimet e rëndësishme të politikës së jashtme. Në kohët e fundit, një numër në rritje i shteteve, janë të shqetësuar në lidhje me atë që kjo pasuri duhet të rrisë fuqinë blerëse dhe të sigurojë një bazë për mirëqenien publike për qytetarët e saj.
Vlerat dhe interesat në politikën ndërkombëtare
Ndërveprimi midis shteteve, të themi se ka një konflikt interesi nëse palët bien dakord në atë që është një e mirë, ndërsa polemika (mosmarrëveshja) vazhdon për ndarjen nga këto përfitime, cili shtet sa duhet të ketë nga të mirat.
Një konflikt vlerash (konflikti fetar) është shumë më i vështirë për ta zgjidhur se sa një konflikt interesi, pasi ajo shpesh duket e pamundur për të arritur në kompromise. Disa prej konflikteve në Lindjen e Mesme mund të shërbejnë si shembuj të këtij lloji të konfliktit.
Forca dhe burimet e forcës
Kur studiojmë marrëdhëniet ndërmjet shteteve, koncepti i forcës është krejt thelbësor. Kush mbi të cilin ka fuqi, dhe se si përdoret fuqia. Fuqia është aftësia për të plotësuar dëshirën e vet dhe arritur qëllimet që një shtet ia ka caktuar vetes. Shkalla në të cilën një shtet është në gjendje të ushtrojë pushtetin, varet nga niveli i pasurisë që ka.
Qasja e pabarabartë në burimet ushtarake dhe financiare na mundëson për të ndarë shtetet në shtete të vogla, fuqitë rajonale dhe superfuqive. Shtetet tipike të vogla janë shtetet si Shqipëria (e përsërisë, përherë kur them Shqipëri mendoj për gjithë trojet shqiptare brenda dhe jashtë murit të arbrit). Për fat të mirë, ne nuk kufizohemi me fuqi rajonale apo superfuqi. Për fat të keq, ne do të ishim tamam, ndërsa gjithë ato shtete grabitqare që na rrethojnë do të ishin më të vogla, sikur mos të kishin zaptuar tokat tona me ndihmën e miqve të vet; veçanërisht në Kongresin e Berlinit (1878) dhe Konferencën e Ambasadorëve në Londër (1913).
Fuqitë (burimet) financiare
Burimet financiare prej kohësh kanë qenë të lidhura me vendet Perëndimore: tregjet e mëdha, teknologji të përparuar, vlera të mëdha ekonomike, financiarisht kompani të fuqishme, investitorët etj. Qasja e rëndësishme në materialet e papërpunuara dhe pasurive natyrore janë gjithashtu të rëndësishme këtu.
Burimet (pasuritë) ideologjike
Një pasuri e forcës së tretë të një shteti është e lidhur me idetë, vlerat dhe fenë. Disa shtete janë të lidhur me vlera të tilla si demokracia, të drejtat e njeriut, ndërtimin e paqes, etj. Këto shtete në këtë mënyrë janë duke shijuar një formë të besueshmërisë, që mund të bëjë më të lehtë për ta për të arritur qëllimet e veta.
Diplomacia
Shumica e vendeve në botë kanë marrëdhënie diplomatike me njëra-tjetrën. Kjo zakonisht do të thotë se shtetet kanë ambasadat dhe konsullatat në vende të tjera. Në krizat ndërkombëtare bëhen lojëra diplomatike të nxehta dhe intensive. Loja mund të përfshijë mobilizimin e forcave ushtarake, kryerje të ushtrimeve ushtarake, fillojnë lëvizjet e flotës dhe forcave tokësore duke iu referuar detyrimeve të Aleancës dhe ftesat për fuqitë e huaja.
Propaganda
Propaganda politike ka të bëjë me kontrollin, manipulimin dhe paraqitjen e informacionit nga një këndvështrim i caktuar për të ndikuar në qëndrimet e të tjerëve. Propaganda e politikës së jashtme mund të marrë shumë forma, si transmetimet në radio me qëllime të caktuara, programet televizive, ekspozita ose krijimin e “zyrave informative”. Në situata veçanërisht të tensionuara, ne kemi parë shembuj të infiltrimit të organizatave në vendet e huaja dhe operacionet e rreme.
Burimet ushtarake
Burimet ushtarake mund të përdoren për të penguar, kërcënojnë luftë ose të shkojnë në luftë. Vetëm duke pasur një forcë të fuqishme ushtarake mund të jetë e mjaftueshme për të bërë vendet e tjera t`u bashkëngjiten. Forca jashtëzakonisht e madhe ushtarake e Amerikës i jep fuqinë për të ndikuar, edhe pa marrë në përdorim mjetet ushtarake. Gjithashtu në regjion, ne shohim se forca ushtarake jep efekt frikësues, parandalues. Pozicioni i Izraelit në Lindjen e Mesme është një shembull i kësaj.
Më përpara, shtetet para së gjithash donin të kenë një numër të madh të ushtarëve dhe oficerëve. Sot, për forcat ushtarake të një vendi është më e rëndësishme që të kenë qasje në armë të teknologjisë së lartë.
Përdorimi i forcës ushtarake
Nuk do të thotë se mjetet ushtarake domosdoshmërish të kuptohen si masa për fillimin e luftës. Shfaqja e forcës ushtarake mund të jetë një instrument për të bindur kundërshtarin të heqë dorë pa qenë luftë.
