PABLO NERUDA
1904 – 1973
Pablo Neruda, me pseudonimin Ricardo Eliezeri Neftali Reyes Basoalto ( Parral, 12 korrik 1904 – Santiago, Kili, 23 shtator 1973 ) ishte poet, shkrimtar, aktivist dhe diplomat kilian. Konsiderohet si një nga figurat më të rëndësishme të letësisë bashkëkohore Latino Amerikane.
Si emër artistik, zgjodhi emrin Pablo Neruda, në nderim të shkrimtarit dhe poetit çek Jan Neruda, i cili më vonë u njoh edhe ligjërisht. Atij iu dha Çmimin Nobel në 1971 për letërsinë.
Gjithashtu për vendin e vet ka pranuar detyra, në në radhë të parë atë të diplomatit. Veç kësaj, ai është i njohur edhe për pranimin e tij si komuniste ( gjë nga e cila Neruda, pësoi censurime e përndjekje politike, gjer në largimin nga atdheu), për shkak të kandidaturës për President i Kilit në vitin 1970, si dhe për arsye të mbështetjes së vazhdueshme nga socialisti Salvador Allende. Vdiq në një spital të Santiagos, pak kohë pas grushtit të shtetit të Pinoçetit në vitin 1973, zyrtarisht u fol për kancer, gjë kjo që konsiderohej e dyshimtë, sepse vdekja ndodhi pikërisht, kur ai po bëhej gati të nisej në një mërgim të ri.
TRUP GRUAJE
Trup gruaje, kodra të bardha, kofshë të bardha,
ngjan me botën në gjestin tënd të braktisjes.
Trupi im prej fshatari të thjeshtë- të gërmon
dhe del fëmija nga thellësia e tokës.
Qesh vetëm si një tunel. Iknin nga unë zogjtë
dhe në mua shpërthente nata me pushtimin e saj të fuqishëm.
Për të mbijetuar vetë të temperova si armë,
si shigjetë në harkun tim, si një gur për hobenë time.
Por vjen ora e hakmarrjes, dhe unë të dua.
Trup lëkure, myshku, qumështi i lakmuar e i qetë.
Oh kupat e gjinjve! Oh sytë e mungesës !
Ah trëndafilat e bubisit! Ah zëri yt i ngadalshëm e i trishtë!
Trupi i gruas sime, do të mbetem në bukurinë tënde.
Etja ime, ankthi im pa limit, ecja ime e pasigurt!
Përrenjtë e zymtë ku etja mbetet eterne,
dhe lodhja dhe dhimbja e eterne mbeten.
NUK TË DUA
Unë nuk të dua, jo nëse pse të dua
dhe nga të dashuruarit në mos të dashurarit arrij
dhe duke të pritur kur nuk të pres
kalon nga të ftohtit në zjarr zemra ime.
Të dua vetëm sepse unë të dua,
Pafund të urrej dhe duke të urryer të lutem,
dhe masa e dashurisë sime është tepër e madhe
duke mos të parë e duke të dashur si i verbër.
Mbase do të konsumosh dritën e janari,
rrezen e zhvoshkur, gjithë zemrën time,
duke më vjedhur çelësin e qetësisë.
Në këtë histori, vdes vetëm unë
dhe do të vdes nga dashuria, sepse të dua,
sepse të dua, e dashur, me hekur dhe zjarr.
ËSHTË BUKUR, E DASHUR
Është bukur, e dashur, të ndihesh afër meje natën,
e padukshme në ëndrrën tënde, seriozisht natën,
ndërsa unë çliroj shqetësimet e mia
si të qenë rrjeta të ngatërruara.
Mungestare zemra jote vozit nëpër ëndrra,
por trupi yt kaq i braktisur frymon
duke më kërkuar pa më parë, duke plotësuar gjumin tim
si një pemë që dyfishohet në hije.
Vertikal, do të jesh një tjetër që do të jetojë nesër,
por me kufij të humbur nëpër natë,
prej kësaj mosqenjeje në cilën gjendemi
diçka mbetet që na afrohet në dritën e jetës
sikur vula e hijes të tregonte
me zjarr krijesat e saja të fshehta.
NDJEJ BRISHTËSINË TËNDE
Ndjej brishtësinë tënde t’i afrohet tokës sime,
të përgjojë shikimin e syve të mi, të ikë,
e shoh të ndalet, për të më ndjekur gjer në orën
e shqetësimit tim të heshtur, e ankthit tim për ty.
Ja butësia jote e syve të ëmbël që presin.
Ja goja jote, fjala e pashqiptuar kurrë.
Ndjej që ngjitet myshku i brengës tënde
dhe më rritet në shpirt hamendja pa kufi.
Kjo ishte braktisja dhe, ti e dije,
ishte lufta e errët e zemrës dhe gjithçkaje,
ishte ofshama përçmuese e anktheve mallëngjyese,
dhe dehja, dhe dëshira, të lërë veten të shkojë,
dhe ishte kjo jeta ime
ishte kjo që sillte ujin e syve të tu,
ishte kjo që qëndronte në gropat e duarve të tua.
Ah, flutura ime dhe zëri pëllumbit,
ah, kupë, ah përrua, ah shoqja ime!
Thirrja ime të erdhi, më thuaj, të vinte
netëve të gjata me yje të ftohtë
tani, në vjeshtë, në vallen e verdhë
të erërave të uritura dhe të gjetheve të rëna?
Më thuaj, të vinte
duke ulëritur ose duke ngashëryer,
në çastin e gjakut të fermentuar
kur toka rritet dhe vibron duke pulsuar
nën diellin që e konturon me kodet e tij të qelibarta?
Më thuaj, më ke dëgjuar të kacavirrem
deri në formën tënde për të gjitha
heshtjet,
për të gjitha fjalët?
Ndjeva të rritem. Kurrë s’e kam ditur vete.
Përtej teje. E kupton, motër?
Fruti largohet kur arrijnë duart e mia
dhe rrokullisen yjet para vështrimit tim.
Ndjej që jam gjilpëra e një shtize pa fund,
që depërton larg, kurrë s’do të të shpojë,
tren dhimbjesh lagështish në ikje drejt
së të përjetshmes
duke pikuar në çdo tokë dënese dhe pyetje.
Por ja, forma jote familjare, ajo që është imja,
jotja, ajo që është imja, ajo që ështe jotja dhe më përmbyt,
ja ajo që më mbush gjymtyrët e braktisjes,
ja brishtësia jote,
që spërdridhet në të njejtat rrënjë,
që piqet në të njëjtin vargan frutash,
dhe del nga shpirti yt i thyer nën gishtat e mi
si lëngu i verës nga zemra e rrushit.
Larg dhe e dhimbshme, si të ishe e vdekur.
Pra një fjalë, një buzëqeshje mjaftojnë.
Dhe unë jam i lumtur, i lumtur të mos jetë kështu.
LERMË
Lermë këtë herë
të jem i lumtur,
s’i ka ndodhur gjë askujt
s’jam në asnjë vend,
thjesht
jam i lumtur
në të katër këndet
e zemrës, duke ecur,
duke fjetur a duke shkruar.
Ç’mund të bëj, jam i lumtur,
jam më i pamasë
se bari
nëpër lëndina,
ndjej lëkurën si një pemë e rrudhosur,
nën ujë,
sipër zogjtë,
deti si një unazë
rreth meje,
e ngjizur prej bukës dhe gurit toka
ajri këndon si një kitarë.
Për zemrën time mjafton gjoksi yt,
për lirinë tënde mjaftojnë krahët e mi.
Nga goja jote do të arrijë deri në qiell
ajo që rrinte e qetë në shpirtin tim.
Është brenda teje iluzioni i një dite.
Ti vjen si vesë mbi kurora lulesh.
Gërmon horizontin me mungesën tënde,
Përjetësisht në vrapim si vala.
Thashë që këndoje në erën
si pishat dhe si direkët e anijeve.
Si ata ti je e lartë dhe e heshtur.
Dhe befas trishtohesh, si një udhëtim.
Mikpritëse si një rrugë e rrahur.
Të popullojnë jehona dhe zëra nostalgjikë.
Unë jam zgjuar dhe ndonjëherë emigrojnë e ikin
zogjtë që flinin në shpirtin tënd.
Dy të dashuruar të lumtur bëjnë një bukë të vetme,
një pikë të vetme hëne prej bari,
duke ecur lenë dy hijet që bashkohen,
lenë nën një diell të vetëm bosh në shtrat.
Nga të gjitha të vërtetat zgjodhën ditën:
s’u vranë mes tyre me fije peri, por me një aromë
dhe s’e prishën paqen me njeri-tjetrit as fjalët.
Lumturia është një kullë transparente.
Ajri, vera shkojnë me dy të dashuruarit,
nata jep petalet e saja të lumtura,
kanë të drejtë të tërë karafilat.
Dy të dashuruar të lumtur nuk kanë as fund as
vdekje,
lindin dhe vdesin shumë herë duke jetuar,
kanë përjetësinë e natyrës.
SHUNTARO TANIKAUA (SHUNTARO TANIKAWA)
Shuntaro Tanikau, poeti më i shquar dhe më i çmuar, lindi në Tokio, më 1931. Ai është djali i filozofit të famshëm, Tanikau Tetsuo. Që shumë i ri e nisi shkëlqyeshëm krijimtarinë, me Vetmia e dy miliardëve vite dritë. Tanikaua u mat në shumë fusha të artit: në muzikë, vizatim, imazh.
Shkroi radiodrama dhe drama televizive. U impenjua, gjithashtu, në fushën e përkthimit. Kujtojmë përkthimin e tij, Mëma patë dhe një përkthim të tij nga Charles Shulz. Natyrisht, i orientuar drejt poezisë së tipit perëndimor, ai e konsideron poezinë tradicionale tepër formale dhe të mbyllur.
Qëllimi i Tankuasë: të jetë artistikisht një pikë takimi midis lindjes e perëndimit.
1. KY ËSHTË SHQETËSIMI IM
Mund të mendohet për gjethet e reja jashtë dritares
apo për qiellin blu ose më tutje?
Është mirë të mendosh për përjetësinë apo zbrazësinë
kur je në prag të vdekjes?
Kur je pranë vdekjes
është e mundur të mos mendosh për veten në një farë mënyre?
Kur të jemi gati për t’u ndarë nga një distancë kaq e madhe
ç’është, vallë, të mendosh për dashnoren e gjallë?
Kjo është ajo që lidhet me kujdesin tim për ty
Është mirë, nëse, është ajo që unë mendoj tani?
Është mirë që të bëhet e vlefshme kjo rrugë
me miratimin tënd?
2. KUR ZOGJTË U ZHDUKËN NGA QIELLI
Ditën që Kafshët u zhdukën nga Pylli,
Pylli mbajti frymën.
Ditën kur Kafshët u zhdukën nga Pylli,
Njerëzit vazhduan të ndërtonin rrugë.
Ditën kur Peshqit u zhdukën nga Deti,
Deti rënkoi zymtësisht.
Ditën kur Peshqit u zhdukën nga Deti,
Njerëzit vazhduan të ndërtojnë porte.
Ditën kur Fëmijët u zhdukën nga Qyteti,
Qyteti u muar më shumë me punë.
Ditën kur fëmijët u zhdukën nga Qyteti,
njerëzit vazhduan të ndërtonin parqe.
Ditën kur Njerëzimi humbi veten
Gjithë njerëzit u bënë të ngjashëm.
Ditën kur Njerëzimi humbi Personalitetin
njerëzit vazhduan të besojnë në të ardhmen.
Ditën kur Zogjtë u zhdukën nga Qielli,
Qielli qau në heshtje
Ditën kur Zogjtë u zhdukën nga Qielli,
Njerëzit pa e ditur vazhduan të këndonin.
3. DY MILIARDË VITE DRITË VETMI
Mbi globin e vogël qenie njerëzore
flenë, ngrihen, punojnë
nganjëherë dëshirojnë të kenë shokë në Mars
Marsianët mbi globin e tyre të vogël
nuk e di se ç’bëjnë
(Mbase flenë, çohen, punojnë?)
Ndonjëherë duan të kenë shokë mbi Tokë.
Kjo është absolutisht e sigurt.
Gravitacion universal do të thotë
Forcë tërheqëse e vetmisë reciproke
Kozmosi është deformuar
Prandaj të gjithë dëshirojnë të kërkojnë njeri-tjetrin.
Kozmosi zgjerohet përherë e më shumë
Prandaj të gjithë janë të pasigurt.
Vetmisë së dy miliardëve vite dritë
Pa dashur i shkaktova një teshtimë
WALLACE STEVENS
1879-1955
Wallace Stevens (Reading, 2 tetor 1879 – Hartford, 2 gusht 1955) ishte një poet nga Shtetet e Bashkura.
NJERIU PREJ DËBORE
Duhet të kesh një shpirt prej dimri
Për të medituar këtë ngricë dhe pishat
E praruara me oksid bakri nga bora;
Dhe të kesh pasur të ftohtë gjatë kohës
Për të parë xunkthet e mbuluar me akull
Bredhat e ashpër me shkëlqim të largët
Të diellit të janarit, dhe të mos mendosh
Ndonjë dhimbje në rënkimin e erës,
Ose në tringëllimin e këtyre pak gjetheve,
Zëra të një rajoni të vizituar
Nga kjo erë që përherë
Fishkëllen në të njëjtin vend nudo
Për atë që dëgjon, që dëgjon në fushëborën,
Dhe asgjë në vetvete, sodit të njëjtën gjë
E cila është asgjë që nuk është.
KULLA NATYRORE
Kulla natyrore është krijim,
Qendra, trekëndori, majë e gjelbër
E gjelbërimit, më e vlefshme Se çdo shikim
I mëtejshëm, si një fron masiv,
Aksi i universit, majë jeshile,
Atdhe i lumtur në mijëra epithalame.
Është mali ku qëndron kulla,
Është mali i fundit. Dielli i pagjumë
Thith ajrin e vet të kulluar dhe pushon.
Një azil i tillë u krijua nga ai mbarim.
Është plaku deri sipër që nuk lexon tani
Asgjë më, dhe përcëllimi i lashtë i të cilit
Përcëllimin veror thithi, dhe u qetësua
Nga një sens në të cilin mosha e tij u përmbush,
Nga një sens i asgjëje tjetër tashmë.
NJË POEZI
Një poezi e gjetur në një baltovinë,
Gati meshar për adoleshentin,
Studiusi i uritur i atij libri,
Pikërisht atë libër, ose vetëm atë faqje,
Ose të paktën një frazë, atë frazë,
Skifter i jetës, pak latinezante:
Të njohë, një Meshar për atë që mendon.
Skifterin të takojë syrin dhe t’i zmbraset
Jo syrit, por gëzimit të sendit.
Unë luaj me kitarë. Kjo është ajo që mendoj.
NERIU ME KITARË BLU
Njeriu i përkulur mbi kitarën e tij
Në ditën e gjelbër. Ndoshta një rrobaqepës.
I thanë: “Mbi kitarën blu
Ti nuk u bie gjërave siç janë.”
Ai tha, “Gjërat siç janë
Tjetërsohen mbi kitarën blu.”
U përgjigjën: “Por ti duhet t’i biesh
Një arjeje që të jetë e t’na tejkalojë,
Një arje mbi kitarën blu
Me gjërat ashtu siç janë.”
Përktheu: Faslli Haliti
