Shkruan: Fahri Xharra, marrë nga Shqipëria e bashkuar
“Disa emërtime gjeografike si Nishi, Shtipi, Ohri iu erdhën Sllavëve nga goja e arbanasve, e cila ndoshta kishte mundur të paraqes mundësinë që shqiptarët të kenë jetuar në lokalitetet e përmendura që para ardhjes së Sllavëve.” (Bogumil Hrabak “Širenje arbanaških stočara po ravnicama i slovenski ratari srednjovekovne Albanije”Burimi): “Stanovništvo slovenskog porijekla u Albaniji” – Zbornik radova sa međunarodnog naučnog skupa održanog na Cetinju 21, 22. i 23. juna 1990. godine)
Filipi i II i Maqedonisë Ilire
Nga ky paragraf i cekur shihet se sa sllavët, janë plagjiatorë të historisë dhe okupatorë të një toke të huaj, por në shkrimet e tyre nuk e kanë të mundëshme që t`ikin krejtësisht e të mos e tregojnë të vërtetën. “Jemi te Ohri dhe historia e tij shqiptare, por e stërvjedhur nga ardhacakët. Në antikuitet (shënime sllave) qyteti njihej me emrin e vjetër “Lychnidus” që ndoshta do të thoshte “qyteti i dritës” ose “guri i çmuar që lëshon dritë”. Por pas vitit 879 psK nuk quhej më Lychnidos , por sipas sllavëve Ohrid, që ndoshta rrjedhë nga fjala sllave “vo hrid “ me kuptimin “në breg” sepse qyteti i vjetë ishte në maje të bregorës buzë liqenit”.
E shifni, një rrenë tjetër e zakonshme sllave me qëllim të humbjes së çdo gjurmëje shqiptare. Por është e pamundur! Banorët e herëshëm të regjionit të gjerë të Liqenit të Ohrit (Bogumil Hrabak… Disa emërtime gjeografike si Nishi, Shtipi, Ohri iu erdhën Sllavëve nga goja e arbanasve…) ishin Dasaratët dhe Enkelejt ( fise Ilire). Zbulimet në vazhdimësi tregojnë që qyteti banohej edhe nga Filip i II-të i Maqedonisë (Origjina ilire e Aleksandrit të Madh Më lartë kemi sjellë origjinat familjare të Filipit II dhe Olimpisë që vijnë nga fiset ilire. Filipi ishte djali i Euridikës, e cila vinte nga fisi ilir i Lynkestëve. Filipi ishte lindur nga një nënë ilire dhe Olimpia nënën dhe babain e kishte ilir.
Olimpija nëna e Aleksandrit
Pra, shkencërisht, Aleksandri i Madh është Ilir (Shqiptar), duke patur parasysh se logjika na shpie se nëna është ajo që përcakton babain e fëmijës. Aleksandri ishte djali i ilirit Filip, nipit të Lynkestëve dhe ilires Olimpia, bijë e fisit ilir të Epirotëve. Emri i pagëzimit të Aleksandrit ishte Meriamun, një emër që zbërthehet me anë të dialektit gegë të gjuhës shqipe: Mer+iam+un=MER-JAM-UN. Sot shumica e popullit shqiptar në Maqedoni ende thonë: MEJR JAM UN, që në gjuhës standarde është: MIRË JAM UNË. Aleksandri ishte mbajtës i Përkrenares Dybrirëshe të Cjapit, që e kishte traditë dhe trashëgim nga Kryeperëndia e Olimpit të Pellazgëve – Zeusi. Më vonë këtë Përkrenare do ta mbante Pirro i Epirit dhe Gjergj Kastrioti – Skënderbeu. Gjuha që u fliste Aleksandri miqve të tij ishte ilirishtja e dialektit gegë të Maqedonisë. Aleksandri greqishten e mësoi në rini nga Aristoteli.)
Përgjat pushtimeve Romake kah fundi shek III-të dhe fillimi i atij të II-të (prK) përmendeshin Dasaratët dhe regjioni Dasaratia. Zbulimet tregojnë që “Fortifikata e Samuilit” ishte mbindërtuar mbi një kështjellë të mëherëshme që datonte nga shek IV ( prK). Edhe studjuesi aspak i drejtë për qështjen shqiptare J.J. Wilkes në librin e tij “The Illyrians, 1992,” shkruan”, ”the Illyrian Enchelei, the ‘eel-men’, whose name points to a location near Lake Ohrid” (Enkelejt Ilirian, “njerëzit- njalë”, përputhet me lokacionin afër Liqenit të Ohrit). Bullgarët, rreth vitit 867 e pushtuan Ohrin, dhe Ohri ishte qendër e fortë dhe krteqytet i Imperatorisë Bullgare. Prej vitit 990 e deri në vitin 1018, Ohri ishte qendër edhe e Patriarkati Bullgar. Historia e shënoi këtë epokë si epokë bullgare, por ata aty e gjetën Ohrin dhe aty është ende.
Shkrimi është kryesisht për Kështjellën e “Samuilit” dhe sipas bullgarëve kjo kështjellë u zgjodh nga Cari Samuil i Bullgarisë si kryeqytet i tij, por aojo ishte aty eshe më herët para ardhjes së sllavëve, Kështjella është edhe vetë historia e Ohrit prej shek. IV prK e deri në ditët e sotit. Edhe Kalaja e Prizrenit ishte Ilire, pastaj sllave, pastaj turke dhe sot është e Kosovës. Historia e jonë është e papërfunduar, ajo “rrëshqet” si njala. Pra “ Kështjella e Samuilit” përmendet edhe nga Livy në vitin 209 prK e kjo gjatë mbretërimit të Filipit të II-të Maqedonisë Kështjella e “Samuilit” “Pamja e sotme e kështjellës dhe madhësia e saj sipas të gjitha gjasave u formuan në shekullin IV psK” shkruan në shënimet për këtë margaritar historik. Pra Samuili e gjeti të gatshme, 500 vjet pas.
Gjetjet Arkeologjike Qytetit te Ohrit (Lychidos)
Gjetjet Arkeologjike
Teknika e ndërtimit është “opus mixtum” – tulla të shtrira në tre dhe katër rende dhe lidhura me llaç gëlqeror. Kjo kështjellë e kishte rolin e madh në mbrojtje dhe sipas shënimeve historike Theodorik Amali, Mbreti i ostrogotëve në vitin 479 në fushatën e tij okupuese të Maqedonisë dhe Epirit ishte i pasuksesshëm në robërimin e Lychnidus-it, sepse ishte i ndërtuar fortë dhe kishte burime të mbrendshme të ujit, mbrenda mureve. Kështjella, mvarësisht prej rrethanave historike ishte gjithnjë në fokus dhe shkatërrohej dhe rindërtohej në vazhdimësi. Përndryshe hapësira sipërfaqësore ka mbetur e njejtë që nga koha e antikuitetit. pas vdekjes së Samulit më 1014, Kështjella u muarr nga Mbreti Bizantin Basili i II-të. Në shek. e 14-të gjysma e dytë e këtij shekulli pra, shënohet me një përforcim dhe rindërtim i Kështjellës në kohën e bujshme të familjes shqiptare të Andrea Gropës e cila ishte mbretëruese e regjionit të Ohrit.
Ohri në kohën e lashtë
Pra historia nuk e ndalet e as nuk mëshifet e aq më pak të vidhet. Edhe turqit e patën pushtuar Ohrin dhe njëstet ushtarake ishin vendosur mbrenda kështjellës, e cila në atë kohë e muarr një emër tjetër. Xheladin-Beu (1880) ndërroi, meremetoi edhe ai diçka dhe e bëri Sarajin mbrenda saj. Në vitin 1934, mbreti Aleksandër i ish Jugosllavisë, edhe ai çapuriti diçka këndej pari për ti lënë gjurmët e tija. Por origjina nuk i humbi kurrë. Në kuadrin e hulumtimeve të vazhdueshme (2001-2002) mbrenda kështjellës janë gjetur varreza të vjetra, maskat e arta të varrosjes si dhe dorëzat e arta, që janë unike vetëm për këto anë e që datojnë që nga shek 6-5-të para Krishtit. Pra një histori e vjedhur nga ardhacakët, të cilët nuk kanë mundësi t’a mëshehin krejtësisht hajninë e tyre.
Për të dëshmuar se kjo anë ishte ortodokse shqiptare ja edhe dis shënime;Autorët 2. Shukarova, Aneta; Mitko B. Panov, Dragi Georgiev, Krste Bitovski, Academician Ivan Katardziev, Vanche Stojchev, Novica Veljanovski, Todor Chepreganov (2008) dhe Todor Cepreganov në librin e tyre ”History of the Macedonian People” (20011) ndër tjerash shkruajnë: ”Kryepeshkopi i Ohrit, Dorotej në vitin 1466 me të gjithë priftërinjt e tjerë u dërgua në Stamboll, sepse gjatë luftës së Skënderbeut kishin treguar antiosmanizëm”. Të njejtën e thot edhe ”Srpsko arheološko društvo (1951), Starinar, Beograd: Arheološki institut”: ”Sulltani pas vdekjes së Skënderbeut, i shpërnguli një numër të madh të banorëve të Ohrit si dhe kryepeshkopin Dorotej” Vallë, Kisha e Shën Naumit a nuk ishte ortodokse shqiptare ? Maskat e arta të varrosjes që u gjetën në Trebenishtë -Ohër Kemi ende të flasim për Ohrin, qytetin e dritës.
Shpesh e kam thënë se historia e jonë edhe nëse është zhdukur mbi dhe, ajo me krenarinë e saj qëndron nën te. Kemi mrekullira të ruajtura të cilat vetëm se e dokumentojnë autoktoninë tonë në këto toka. Historia e ynë është e artë, është e praruar dhe i ka bërë ballë mijëravjeqarëve; edhe pse është zhbërë, por ishte edhe e mençur dhe me dinakri qëndronte ndër dhe duke pritur momentin që të çfaqët dhe ta tregon vetvetën. Dy mijë e pasqind vjet pas, u gjetën maskat e arta të pavdekshme të engjujve për të cilët ishin bërë. Mrekullia së cilës vështirë e kemi të ia vemë çmimin u gjetë në fshatin Trebenishtë. Në rrugën Kërçovë-Ohër: Varrezat Antike nga mileniumi i parë i para Krishtit, të mbushura me ari, argjend dhe dhurata tjera të ndryshme të varrosjes. Ishte 39 Shtatori 2002 kur u gjet maska e artë e pestë me rend në një kohë më pak se një shekull. (Maska e parë ishte zbuluar para 94 vjetësh).
Shenjë e gjallë e një toke me pasuri të madhe arkeologjike në Europë. ”Mos i lejoni shqiptarët të gjurmojnë nëntokën, se me ate çka do të gjejnë do të iu rritet krenaria, e mandej e kemi vështirë të qeverisim me ta” – thoshin turqit në vazhdimësi. Pika arkeologjike Gorenci-Trebenishtë që daton nga shekulli 6-të prK u zbulua për herë të parë më 1918. U gjet nekropoli, gjëja më interesante arkeologjike e Epokës së Hekurit në këto anë. U gjetën 12 varret mbretërore, e tërë dinastia e varrosur në atë vend. Historia e maskave të arta në nekropolën e Trbenishtës (10 km nga Ohri) e kanë traditën e tyre të gjatë.
Maskat e gjetura gjatë gjurmimeve arkeologjike
Maskat e para të arta u gjetën në kohën e sundimir bullgar të Maqedonisë(1918). Një vjet pas erdhi Mbretëria SKS, ku një pjësë e rrethinës së Ohrit me 22 fashtra iu dha (?) Shqipërisë. Në vitët 1930 – 1934, arkeologu serbe H. Vuliç, e vazhdoi zbulimin e tij me ç’rast i gjeti edhe 6 varre rjera në të njejtin vend, dhe e tëra që u gjat aty shkoi në Muzeumin Kombëtar të Serbisë. Të shtojmë edhe një herë që banorët e parë regjionit të Ohrit ishin fiset Ilire të Enkelejve dhe Desaratëve “Mos i lejoni shqiptarët të shkollohen, mos i lejoni shqiptarët të gjurmojnë nëntokën e tyre se pastaj na bëhën të rrezikshëm.”
