Nga Dr. Zef Mulaj
Fenomeni i krimit ekonomik duhet të vendoset në kontekstin më të gjerë të krimit të organizuar. Grupet kriminale janë tani në gjendje të ndryshojnë fushën e veprimit shpejt dhe me lehtësi. Nga trafiku i drogës në mashtrimet bankare, trafikimi i qenieve njerëzore në tregtinë ndërkombëtare të makinave të vjedhura, nga pastrimi i parave, në kontrabandën e lëndëve të para.
Për të marrë një ide rreth biznesit global në botën e krimit, duke pasur parasysh se sipas disa vlerësimeve, rreth 300 milionë dollarë janë të vendosur çdo ditë në sistemin ndërkombëtar bankar që presin momentin e duhur për tu hedhur ne treg si para të pastra! Me rënien e perandorisë sovjetike, procesi i integrimit global i nxitur nga krimi i organizuar që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore është forcuar dhe zgjeruar në horizonte të reja.
Hynë në aleanca të reja strategjike mes bandave dhe elementet e botës ish-sovjetike të Amerikës së Jugut, duke përfshirë triaden kineze, të Yakuza japoneze dhe organizata të tjera në pjesë të ndryshme të botës, për të menaxhuar një gamë të tërë të aktiviteteve kriminale të tilla si trafikimin e drogës, trafikimi i grave dhe fëmijëve dhe të qenieve njerëzore në përgjithësi.
Këto forma të reja të ndërmarrjes kriminale kanë kontribuar në një kërkesë në rritje për punë të pakualifikuar, marrë jo vetëm në formën krimit, por shpesh edhe në mes të delikuencës së të miturve dhe prostitucionit. Përkrahësit e argumentit se legalizimi i drogave do të çojë një goditje të krimit të organizuar, trafikut të drogës, që tërheq fitime të mëdha, në të vërtetë është përpjekje për të kapur një “monstër”.
Organizatat mafioze të rëndësishme e kanë humbur kontrollin e tregtisë së drogës pa u zvogëluar fuqia e tyre. Vetëm mendoni për Cosa Nostra, se pas demontimit – në fillim të viteve ’80 -rrjeti i trafikut të heroinës në ndërkontinentale ka zhvendosur thjesht thelbin e aktiviteteve të saj nga droga për grabitje dhe korrupsion! Organizata të tjera janë të riciklimit në trafikimin e parave të pista dhe të tjerë për trafikimin e qenieve njerëzore.
Përkundër gjithë kësaj, krimi i organizuar duhet të shihet si një fenomen historik që si të gjitha dukuritë historike, ka një fillim dhe një fund. Rezultati më i rëndësishëm merret në pesëmbëdhjetë viteve të luftës kundër mafias ishte pikërisht që të hedhin poshtë mitin e pathyeshmërisë së bandave kriminale.
Në Kolumbi , grupet e fuqishme të Medellin dhe Cali janë asgjësuar falë sulmit vendimtar të udhëhequr nga shteti kolumbian, gjithashtu në Bolivi industria e ” kokainës ” sot nuk është më shumë se 3 % e PBB-së kundrejt 10% në vitet 80’. Grupet e mëdha të drogës të famshme si Trekëndëshi i Artë e Azisë Juglindore janë tani të gjithë në pension ose ose në burg . Legjenda sicilian Cosa Nostra është shkatërruar pothuajse edhe nëse (mbase) vetëm përkohësisht.
Hapi i ardhshëm në luftën kundër organizatave të mëdha kriminale duhet të jetë për të hartuar dhe zbatuar një strategji gjithëpërfshirëse në strukturat në të cilat ato janë bazuar. Bashkëpunimi ndërkombëtar është i rëndësishëm, i cili do të sigurojë që ligjet e shteteve të ndryshme në luftën kundër krimit janë më të qëndrueshme dhe në harmoni veçanërisht në lidhje me probleme të rënda të tilla si shoqatat kriminale të pastrimit të parave apo ajo e evazionit fiskal. Ajo do të kërkojë nga shtetet nënshkruese që të marrin programe efektive të sigurisë dhe po aq efektive për të luftuar fenomenin e trafikimit të qenieve njerëzore në përgjithësi dhe gratë dhe fëmijët në veçanti , një biznes që tani është me vlerë në mes 5 dhe 7 miliard dollarë në vit.
Cilat janë tendencat e fenomenit global, sidomos në lidhje me trafikimin e drogës? Një pjesë e konsiderueshme e fitimeve të mëdha të krimit me siguri vjen nga trafiku i drogës. Rritje e sasisë së prodhimit të drogave në të gjithë botën është baze për një çmim të tregut që tenton të jetë e qëndrueshme dhe në disa raste, si ajo e kokainës që të ulet. Shenjë e mundshme e rënies së kërkesës.
Nga ana tjetër, hulumtimet kanë treguar një konsum në rritje të drogave sintetike, të ashtuquajturat droga të buta . Është e vështirë të vlerësohet, edhe afërsisht, vlera totale e tregtinë së drogës. Megjithatë kjo është sigurisht shifrat në rendin e qindra miliarda dollarë. Shuma shumë të mëdha në mënyrë që ata janë të vendosur në sistemin bankar dhe më pas riciklohen për të investuar në ndonjë tregti ose biznes.
Tjetër, ndoshta edhe më shqetësuese është aftësia e organizatave kriminale të përdorë të ardhurat konsiderueshme të trafikut të drogës në zhvillimin politik dhe ekonomik të një vendi për të forcuar pozitat e tyre ose për të siguruar mbrojtje të fortë në nivel politik. Bandat e fuqishme të drogës kolumbiane dhe mafia siciliane janë dy shembuj të qartë të organizatave që në të kaluarën e afërt, kanë qenë në gjendje për të menaxhuar pushtetin e tyre financiare në këtë drejtim. Ju gjithashtu duhet të pyesni se si rënia e fundit ekonomike e Rusisë, nga të cilat bota perëndimore sot është spektator pothuajse të pafuqishëm ishte edhe katalizuar vetëm pjesërisht nga forca financiare, të dy të rinj dhe me iniciativë si të ashpër krimit të organizuar rus.
Po si mund ta luftojnë shtetet këtë fenomen ? Problemi duhet të adresohet në nivel shtetëror dhe ndërkombëtar, për shkak se siç është treguar më parë, që armiku të mundet, duhet vlerësuar edhe në skenën globale. Në këtë kuptim është bërë edhe miratimi nga shtetet anëtare të OKB-së për te “Samiti i drogës ‘ përfunduar kohët e fundit në Nju Jork në një “deklaratë politike” që jo vetëm përcakton objektiva të reja dhe konkrete për reduktimin e konsumit dhe të prodhimit të drogës botë, por ndihmon edhe komunitetet ndërkombëtar për të kryer një veprim të përbashkët në fushën e pastrimit të parave është tani një fakt me rëndësi të madhe.
Për këtë është e nevojshme fshehtësia bankare, për të gjitha hetimet penale apo në transaksione të lidhura është hequr edhe në ato vende që nuk e kanë miratuar legjislacionin adekuat në këtë drejtim. Ne duhet të vazhdojmë të respektojnë të drejtën e privatësisë në sistemin bankar, por në të njëjtën kohë nuk mund të tolerojë faktin që ajo ofron mbrojtje të kriminelëve dhe fitimeve të tyre. E njëjta gjë vlen edhe për shmangien e pagimit të taksave. Një hetues që merret me pastrimin e parave ka nevojë të përgjigjet në kohë reale, jo një herë në muaj apo një herë në vit.
Në terma më të përgjithshme, Zyra për Kontrollin e Drogës dhe Parandalimin e Krimit e Kombeve të Bashkuara, me seli në Vjenë, kohët e fundit ka nisur Programin Global për të luftuar pastrimin e parave të “pista”, e cila është projektuar pikërisht me qëllim të rritjes së kapacitetit të shteteve të veçanta në luftën kundër krimit të evazionit fiskal. Programi është i strukturuar përmes një sërë aktivitetesh në fushën e hulumtimit dhe analiza të fenomeneve që lidhen me krimin qoftë përmes projekteve të bashkëpunimit teknik dhe asistencë në fushën e legjislacionit.
Ai gjithashtu ka për qëllim të kontribuojë në krijimin e organeve efektive hetuese në fushën financiare, për të rritur aftësinë e shteteve individuale për të mbledhur dhe analizuar informacione për aktivitetet dhe identiteteve të kriminelëve.
Në fund të fundit Programi Global ka si objektiv kryesor për të reduktuar vulnerabilitetin e sistemit financiar ndaj pastrimit të parave ” të pista “.
Në veçanti, si është situata në Shqipëri dhe politika si duhet të merret me konkretisht për ndryshimin e situatës?
Këtu më duket se dikush mund të përmendin faktin se Ligji është por kush duhet ta zbatoj në luftën kundër krimit të organizuar?- Të korruptuarit?! – Jo me siguri: Krimi më i madh ne Shqipëri është korrupsioni i cili drejton dhe organizon gjithë kriminalitetin brenda dhe më tej i lidhur me atë ndërkombëtar. Vetë politika në Shqipëri është e korruptuar dhe pikërisht partitë politike mendojnë të bëjnë edhe detyrën e anti–krimit të gjykatësit, prokurorit , të shërbimeve speciale të shtetit,të ushtrisë e të tjera.
Pa u ndarë politika nga këto veprime Shqipëria nuk mund të konsolidohet si vend demokratik dhe me një të ardhme të shëndoshë, por do vazhdoj të jetoj e paqetë (e varur) nën sundimin e krimit dhe korrupsionit!
