The Guardian, 25 janar 2019
Përktheu Arben Çokaj
Kontinenti përballet me sfidën më të madhe që prej viteve 1930. Ne i bëjmë thirrje patriotëve evropianë që t’i rezistojnë sulmeve nacionaliste
Ideja e Evropës është në rrezik.
Nga të gjitha anët ka kritika, fyerje dhe braktisje nga qëllimi.
“Mjaft me ‘ndërtimin e Evropës’!” është thirrja. Le të lidhemi përsëri me “shpirtin tonë kombëtar“! Le të rizbulojmë identitetin tonë të humbur! Kjo është agjenda e shpërndarë nga forcat populiste, që po shpërlajnë kontinentin tonë. Kurrë mos u mërzit se abstraksionet si “shpirti” dhe “identiteti“, shpesh ekzistojnë vetëm në imagjinatën e demagogëve.
Evropa po sulmohet nga profetët e rremë, të cilët janë të dehur nga pakënaqësitë dhe të zhytur në pamundësinë e tyre, për të kapur dritën e përparme. Ajo është braktisur nga dy aleatët e mëdhenj, të cilët në shekullin e kaluar e kanë shpëtuar dy herë nga vetëvrasja; njëra përgjatë Kanalit dhe tjetra përtej Atlantikut. Kontinenti është i prekshëm ndaj ndërhyrjes gjithnjë e më të furishme nga banori i Kremlinit. Evropa si një ide, po copëtohet përpara syve tanë.
Kjo është klima e dëmshme, në të cilën zgjedhjet parlamentare të Evropës do të zhvillohen në maj. Përveç nëse diçka ndryshon; përveç nëse diçka vjen së bashku për të kthyer mbrapa rritjen, ënjtjen, valën e vazhdueshme; nëse nuk del një frymë e re e rezistencës, këto zgjedhje premtojnë të jenë më të mjerat, që ne kemi njohur deri tani. Ata do të japin një fitore për shkatërruesit. Për ata që ende besojnë në trashëgiminë e Erasmus, Dante, Goethe dhe Comenius, do të ketë vetëm një humbje të poshtër. Një politikë e përbuzjes për inteligjencën dhe kulturën do të triumfojë në fund. Do të ketë shpërthime të ksenofobisë dhe antisemitizmit. Fatkeqësia do të na ndodhë.
Ne, të nënshkruarit, jemi mes atyre që refuzojnë të japin dorëheqjen për këtë katastrofë të dukshme.
Ne e konsiderojmë veten midis patriotëve evropianë (një grup më i madh se sa është menduar zakonisht, por që shpesh është shumë i qetë dhe shumë i dhënë), të cilët e kuptojnë atë që është në rrezik këtu. Tre të katërtat e një shekulli pas disfatës së fashizmit dhe 30 vjet pas rënies së Murit të Berlinit, kemi një betejë të re për qytetërimin.
Besimi ynë është në idenë e madhe, që kemi trashëguar, për të cilën ne besojmë se ka qenë një forcë mjaft e fuqishme për t’i ngritur popujt e Evropës mbi veten dhe të kaluarën e tyre ndërluftuese. Ne besojmë se mbetet një forcë e sotme e virtytshme e mjaftueshme për të shmangur shenjat e reja të totalitarizmit, që zvarriten në prag të mjerimeve të vjetra të epokave të errëta. Ajo që na rrezikon, na ndalon të heqim dorë.
Prandaj kjo ftesë bëhet për t’u bashkuar në një rritje të re.
Prandaj ky apel për veprim, bëhet në prag të zgjedhjeve, që ne refuzojmë t’i braktisim përballë varruesve të idesë evropiane.
Prandaj kjo nxitje për të sjellë edhe një herë pishtarin e një Evrope që, pavarësisht nga gabimet e saj, gabimet e saj dhe aktet e saj të dobëta të vjedhjes, mbetet një fener për çdo burrë dhe grua të lirë në planet.
Brezin tonë e bëmë të gabuar. Ashtu si ndjekësit e Garibaldit në shekullin e 19-të, të cilët përsëritën, si një mantë, “Italia se farà da sè” (Italia do ta bëjë veten me vetveten), ne besuam se kontinenti do të bashkohej më vete, pa nevojën tonë për të luftuar për të, ose të punojmë për të. Kjo, i thamë ne vetes, ishte “drejtimi i historisë“.
Ne duhet të bëjmë një pushim të pastër me atë bindje të vjetër. Nuk kemi zgjedhje. Tani duhet të luftojmë për idenë e Evropës, ose ta shohim atë të zhduket nën valët e populizmit.
Në përgjigje të sulmit nacionalist dhe identitar, ne duhet të rizbulojmë frymën e aktivizmit ose të pranojmë se pakënaqësia dhe urrejtja do të na rrethojnë dhe na zhysin. Me urgjencë, duhet të alarmojmë kundër këtyre zjarrvënësve të zemrës dhe shpirtit që, nga Parisi në Romë, me ndalesa përgjatë rrugës në Barcelonë, Budapest, Drezden, Vjenë dhe Varshavë, duan të bëjnë një zjarr të madh me liritë tona.
Në këtë humbje të çuditshme të “Evropës”, që po afrohet në horizont; kjo krizë e re e ndërgjegjes evropiane, që premton të shkatërrojë gjithçka, që i bëri shoqëritë tona të mëdha, të ndershme dhe të begata, ka një sfidë më të madhe se çdo herë, që nga vitet 1930: një sfidë ndaj demokracisë liberale dhe vlerave të saj.
• Të drejtat e autorit: Libération / Bernard-Henri Lévy. Milan Kundera, Salman Rushdie, Elfriede Jelinek dhe Orhan Pamuk janë novelistë. Bernard-Henri Lévy është një filozof.
Nënshkruesit e tjerë janë:
Vassilis Alexakis (Athens), Svetlana Alexievich (Minsk), Anne Applebaum (Warsaw), Jens Christian Grøndahl (Copenhagen), David Grossman (Jerusalem), Ágnes Heller (Budapest), Ismaïl Kadaré (Tirana), György Konrád (Debrecen), António Lobo Antunes (Lisbon), Claudio Magris (Trieste), Ian McEwan (London), Adam Michnik (Warsaw), Herta Müller (Berlin), Ludmila Oulitskaïa (Moscow), Rob Riemen (Amsterdam), Fernando Savater (San Sebastián), Roberto Saviano (Naples), Eugenio Scalfari (Rome), Simon Schama (London), Peter Schneider (Berlin), Abdulah Sidran (Sarajevo), Leïla Slimani (Paris), Colm Tóibín (Dublin), Mario Vargas Llosa (Madrid), Adam Zagajewski (Cracow)
Evropa ‘po rrëshqet para syve tanë’,
thonë 30 intelektualë të nivelit të lartë
Grupi i historianëve dhe shkrimtarëve publikon paralajmërimin e manifestimit kundër rritjes së populizmit
Një fluturim satirik i karakterizon politikanët polakë dhe hungarezë Jarosław Kaczyński dhe Viktor Orbán gjatë një paradite në Dusseldorf, Gjermani. Fotografia: Lukas Schulze / Getty Images
Vlerat liberale në Evropë përballen me një sfidë “që nuk është parë që nga vitet 1930“, thanë intelektualët udhëheqës nga 21 vende, ndërsa Britania e Madhe bie në drejtim të Brexit dhe nacionalistët duken të vendosur, për të fituar fitime gjithpërfshirëse në zgjedhjet parlamentare të BE.
Grupi i 30 shkrimtarëve, historianëve dhe laureatëve të çmimit Nobel, deklaroi në një manifest të botuar në disa gazeta, përfshirë The Guardian, se Evropa si një ide ishte “duke rrëshqitur para syve tanë“.
“Ne duhet tani të luftojmë për Evropën, ose të vdesim nën valët e populizmit“, thuhet në dokument. “Ne duhet të rizbulojmë vullnetarizmin politik, ose të pranojmë se pakënaqësia, urrejtja dhe lidhja e tyre e pasioneve të trishtuara do të na rrethojnë dhe do të na zhytë“.
Ata shkruajnë për keqardhjen e tyre se Evropa është “braktisur nga përgjatë Kanalit” – një referencë e zhdërvjellët ndaj procesit të tërhequr nga Brexit, që ka sjellë marrëdhëniet anglo-evropiane në pikën më të ulët që nga lufta e dytë botërore.
Dhe ata thonë se nëse nuk bëhen përpjekje për të luftuar një valë në rritje të populizmit, zgjedhjet e BE-së do të jenë “më të keqiat, që ne kemi njohur ndonjëherë: fitorja për shkatërruesit; turp për ata, që ende besojnë në trashëgiminë e Erasmus, Dante, Goethe, dhe Comenius; përçmim për inteligjencën dhe kulturën; shpërthime të ksenofobisë dhe antisemitizmit; fatkeqësi“.
“Të braktisur nga përgjatë Kanalin dhe nga përtej Atlantikut, nga dy aleatët e mëdhenj, që në shekullin e kaluar, e shpëtuan atë dy herë nga vetëvrasja; të prekshme ndaj manipulimeve gjithnjë e më të hapura të mjeshtrit të Kremlinit, Evropa si një ide, si vullneti dhe përfaqësim, po rrëshqet përpara syve tanë“, thuhet në tekst.
Dokumenti me 800 fjalë u hartua nga filozofi francez Bernard-Henri Lévy. Nënshkruesit përfshinin romancierët Ian McEwan dhe Salman Rushdie, historianin Simon Schama dhe laureatin e çmimit Nobel Svetlana Alexievitch, Herta Müller, Orhan Pamuk dhe Elfriede Jelinek.
Rushdie i tha Guardian: “Evropa është në rrezik më të madh tani, se në çdo kohë, në 70 vitet e fundit dhe nëse dikush beson në atë ide, është koha për t’u ngritur dhe për të llogaritur.”
“Në Britani të Madhe, shpresoj që parlamenti mund të ketë ende guximin për të thirrur për një referendum të dytë. Kjo mund ta shpëtojë vendin nga fatkeqësia e Brexit dhe të bëjë një rrugë të gjatë drejt shpëtimit të BE-së gjithashtu.”
McEwan tha se e kishte nënshkruar manifestin, sepse ai ishte “shumë pesimist” për momentin aktual, “por përpiquni të shpresoni që zeitgeist (fryma e kohës) do të kthehet“.
Pamuk tha se ideja e Evropës ishte gjithashtu e rëndësishme për vendet jo-perëndimore. “Pa idetë e Europës, liria, të drejtat e grave, demokracia, egalitarizmi është vështirë të mbrohet në pjesën time të botës.”
“Suksesi historik i Evropës e bëri më të lehtë mbrojtjen e këtyre ideve dhe vlerave, të cilat janë vendimtare për njerëzimin në mbarë botën“, tha ai. “Nuk ka Evropë pa këto vlera, përveç Evropës së turizmit dhe biznesit. Evropa nuk është gjeografi e para, por këto ide. Kjo ide e Evropës është nën sulm“.
Në zgjedhjet e BE-së në maj – e para herë që nuk do të përfshihet Britania – shumica e vëzhguesve parashikojnë një rritje të mbështetjes për partitë populiste, nacionaliste apo kundër emigracionit. Shumë prej tyre kanë fituar fitime të konsiderueshme në zgjedhjet kombëtare, si qendra e djathtë dhe qendra e majtë, që kanë dominuar tradicionalisht tërheqjen e politikës së pasluftës në Evropë.
Matteo Salvini i Ligës së Largët të Italisë e ka cilësuar votën si një zgjedhje të drejtpërdrejtë midis “Evropës së elitave, bankave, financave, emigracionit dhe punës së pasigurt” dhe asaj të “njerëzve dhe të punës“, duke u zotuar të formojnë një “Bosht italio-polak” euroskeptik.
Kryeministri i Hungarisë, Viktor Orban, ka thënë se zgjedhjet janë një shans për të lënë lamtumirën “për demokracinë liberale“. Ndryshe nga Euroskeptikët në Mbretërinë e Bashkuar, shumica e homologëve evropianë, nuk duan të largohen nga BE, por ta marrin atë.
Në krye të akuzës kundër populistëve të djathtë të ringjallur janë presidenti francez, Emmanuel Macron dhe kancelarja gjermane, Angela Merkel. Ndërsa të dy janë dobësuar nga problemet e brendshme, këtë javë ata përtërijnë zotimet e vendeve të tyre të miqësisë së pasluftës dhe paralajmërojnë se mësimet e së kaluarës së tyre të përgjakshme po harrohen.
Zyrtarët e BE-së në Bruksel besojnë se është e mundur që do të ketë një përparim vendimtar për populistët dhe fittore për partitë pro-evropiane, ose të paktën një përzierje konfuze e të dyjave, duke lënë populistët në mënyrë të konsiderueshëm më të fortë, por ende përballë një forme të fortë, shumica e eurodeputetëve evropianë.
Rezultati neto ka të ngjarë të jetë një përbërje shumë komplekse parlamentare, ndërtim delikat i koalicionit dhe një parlament europian gjithnjë e më i paaftë për të miratuar legjislacionin, për t’u marrë me sfidat e mëdha, siç janë emigracioni dhe reforma e eurozonës.
Ndërsa ata nuk bënin ndonjë thirrje praktike për veprim, nënshkruesit e manifestit thanë se “refuzojnë të japin dorëheqjen në këtë katastrofë të dukshme“. Ata u numëruan në mesin e “patriotëve shumë të qetë” evropianë, që kuptojnë se “tre të katërtat e shekullit pas disfatës së fashizmit dhe 30 vjet pas rënies së murit të Berlinit, është duke u zhvilluar një betejë e re për qytetërimin“.
Pavarësisht “gabimeve, hutimeve dhe akteve të rastësishme të dobësisë“, Evropa mbetet “shtëpia e dytë e çdo burri dhe gruaje të lirë në planet“, thonë ata, duke vënë në dukje me keqardhje besimin gjerësisht të mbajtur, por të gabuar të gjeneratës së tyre se “kontinenti do të bashkohej së bashku, pa punën tonë“.
Pro-evropianët “nuk kanë më zgjedhje“, thonë ata. “Ne duhet të alarmojmë kundër zjarrit të zemrës dhe shpirtit që, nga Parisi në Romë, me ndalesa në Barcelonë, Budapest, Drezden, Vienë ose Varshavë, po luajnë me zjarrin e lirive tona“.
Nënshkruesit janë:
Vassilis Alexakis, Svetlana Alexievitch, Anne Applebaum, Jens Christian Grøndahl, David Grossman, Agnès Heller, Elfriede Jelinek, Ismaïl Kadaré, György Konrád, Milan Kundera, Bernard-Henri Lévy, António Lobo Antunes, Claudio Magris, Ian McEwan, Herta Müller, Lyudmila Ulitskaya, Orhan Pamuk, Rob Riemen, Salman Rushdie, Fernando Savater, Roberto Saviano, Eugenio Scalfari, Simon Schama, Peter Schneider, Abdulah Sidran, Leïla Slimani, Colm Tóibín, Mario Vargas Llosa, Adam Michnik dhe Adam Zagajewski.
