Studim shkencor nga Dr. ZEF MULAJ
LIMONI (Citrus limonum Risso)
Familja: Rutore (Rutaceae).
Perhapja gjeografike: Nuk rritet ne zonen, per te cilen kemi bere studimin. Por po e pershkruaj per rendesine e tij te madhe ushqyese dhe mjekesore, duke paraqitur te dhena te reja te ditve te sotme. Po keshtu do te tregojme menyra te ndryshme perdorimi e veti terapeutike shume te rendesishme, sipas studimeve te reja shkencore nga shume vende te botes.
Pjeset qe perdoren: Frutat, ne menyra te ndryshme pergatitjeje, esencat nga shtypja e tyre, levoret. Frutat e verdha, te papjekura, kane me shume esence se sa frutat e pjekur. Duhen rreth 3.000 kokrra limoni, per te dhene 1 kg esencE. Prej tyre nxirret edhe acid citrik.
Perberja ne substanca aktive: 90% sugo e limonit permban 6-8% acid citrik, acid malik, citrat kalciumi; glucide: glukoze, fruktoze e sakaroze. Ka sasi minerali e oligoelementi: Kalcium, hekur, silic, fosfor, magnez e baker; gome, mucilagje, e albumine. Ka edhe disa vitamina, mbi te gjitha, vitamina B (B1,B2,B3) dhe vitamina A,C,PP ( Vit B1, B2 e B3 kane nje rol te rendesishem ushqyes e ne sistemin nervor te organizmit).
Permban, gjithashtu, carotene (provitamina A), qe gjendet ne levore e ne sukon e limonit te fresket. Keto vitamina kane nje rendesi te madhe ne rritjen e mbajtjen aktive e te reja te qelizave trupore (kunder invecchiamento = plakjes se qelizave e indeve te trupit).
Vitamina C e limonit ka nje rol te rendsishem jetesor ne fenomenet e oksido – reduktimit dhe nje ndikim ne glandolat endokrine.
Vitamina PP eshte protetore vaskulare e rendesishme.
Esenca e limonit permban: 95% terpene (pinene, limonane, felandrene, kanfene, sequiterpene); linaiolo, acetat linalili e geranile, citrale e citronellale (6-8%), aldeidi e una kamfora e limonit; rrjedhese te kumarines e flavonoide.
Vetite terapeutike. Ne Spanje e ne shume vende te tjera, limoni eshte perdore ne shume metoda mjekimi.
Perdorim i brendshem:
– Baktericid, antiseptik.
– Per aktivizimin e globuli bianchi (qelizat e bardha), ne mbrojtjen natyrore te organizmit.
– Freskues.
– Febifug.
– Tonik i sistemit nervor simpatik.
– Kardiotonik.
– Alkalinizant.
– Diuretik.
– Antireumatik, antigote (labé), antiritmik.
– Ules i aciditetit gastrik.*
– Antisklerotik (Protetor kunder vjeterimit qelizor).
– Antiskorbutik.
– Tonik i venave.
– Ule hiperviskozitetin e gjakut (pra, hollon gjakun ne permasa fiziologjike).
– Hipotension, per nje riekuiliber biologjik.
– Depurativ.
– Rimineralizant.
– Antianemik (hepatoprotetor).
– Favorizon sekrecionet gastro- epatite e pankreatike.
– Emostatik.
– Karminativ, vermifug.
– Antivelenoze (kunder helmimeve).
– Antipruriginose (kundr kruarjes, pruritit).
– Berthamat jane antihelmatike e febrifuge.
Perdorim i jashtem:
– Antiseptik e antítoksik.
– Cikatrizant.
– Antipruriginoso (kunder pruritis).
– Antivelenoze ( kunder punturave te insekteve).
– Citofilatik (per mirembajtjen e lekures).
– Per largimin e formikave.
Indikacionet terapeutike. (Perdorim i brendshem):
– Kunder infeksioneve te ndryshme (polmonare e intestinale).
– Ne semundjet infektive (stimulon “leukocitosi”, mjekues).
– Malarja, ne gjendje temperature (cazin).
– Preventimin e epidemise.
– Astenia e inappetenza.
Ascite (L.Bint e Tanret)
– Reumatizem, artrite e gotta.
Litiasi, urinare e biliare.
Hiperaciditet gastrik, ne ulçeren e stomakut.
(Shenim: Lexoje mire kete “çudi”: Pse ka ndikim antiacid, kur eshte krejt substance acide)?
– Dispepsi ( digestione te veshtira, airofagi).
– Skorbut.
– Arteroskleroze.
– Variçe, flebiti, fragjilita e kapilareve.
– Ne hiperviskozitetin e gjakut (trashjen e gjakut); nje kure me limon “zevendeson salaso”.
– Obezita (kunder dhjamosjes).
– Tuberkulozin polmonar e te kockave (semundjen Pott).
– Mineralizacione, rritje, konvaleshence.
– Itero, vomiti.
– Kongjestione epatika.
– Insufiçenca, hepatike e pankreatike.
– Kongjestione hepatike.
– Emofilia.
– Hemoragji (epistasi gastroragjie, ematurie), dizanteri; diare, tifo.
– Parzsiti intestinali (osiure).
– Astma, bronkite, influenca, blenoragjia, sifilizi, invekiamento (kunder plakjes), cefale.
Perdorim i jashtem:
– Grip, me dhimbje koke, sinozit, angina, ottiti.
– Stomatite (leven).
– Sifilizi i gojes ( Caussede e Goubeau).
– Blefarite.
– Verruke.
– Herpes(Berlureaux).
– Plage te infektuara.
– Pickime nga insektet.
– Tenja e skabia.
– Mirembajtjen e lekures dhe bukurine e saj kozmetike.
– Seborrea e fytyres.
– Mbrojtje nga rrudhat (kunder rrudhave).
– Mbrojtje e duareve.
– Kembet e ndjeshme.
– Per largimin e formikave e insekteve, qe demtojne drurin.
Menyrat e perdorimit te limonit.
(Perdorim i brendshem):
1) Limonata: Feta limoni ne uje ose shtrydhje e limonit, gjysem gote me uje te perzier, me pak sheqer. Limonata eshte, ne kete rast, shume e mire ne temperature me te dridhura e kush vuan nga te vjellat e hemoragjia.
2) Suko e limonit: Duke e filluar nga nje gjysem limoni ne dite e duke e shtuar sasine, deri ne 10-12 fruta shume te pjekur. Pastaj ulje e sasise, deri ne 2 limona ne dite. Kjo kure vazhdon per 4-5 jave.
3) Shtypi levoren, tulin e farat e nje limoni dhe zbuti per dy ore ne uje me mjalte. Merre lengun, duke e shtypur maceratin, qe eshte berë per dy ore. Pije ate para se te flesh.
Dekokt: I gjith fruti eshte i indikuar kunder vermit intestinali.
Kunder bllokimeve hepatike: Hidh ne mbremje 2-3 gota uje te valuar, mbi tre limonate. Pije ate nje dite me vone, esull.
Kunder dhjamosjes se teperme: Ne mbremje mbi dy limona hidh nje tas uje te valuar e nje luge kamomili. Limoni i copetuar ne feta le te zbutet gjithe naten; filtroje ne mengjes dhe pije esull.
Infuz: Kunder aerofagia.
Esenca: 5-10 pika ne dite, e holluar me pak alkol.
Perdorim i jashtem:
1) Kunder rrufave, sinozitit: Disa suko limoni, ne hunde, disa here ne dite.
2) Kunder hemoragjive ne hunde: Tampon pambuku me suko limoni.
3) Ne stomatite: Limone + mjalte + uje; shperlaje gojen shpesh here ne dite.
4) Kunder anginave: Gargre me suko te nje limoni, ne pak uje te vaket.
5) Ne syte e femijeve te sapolindur e kunder blefariteve. Perdore per larje sukon e holluar me uje.
6) Kunder atyre qe vuajne nga emikrania: Kompresa me leng limoni ose copa limoni ne balle e temtha.
7) Mbi plage e plage te infektuera (antiseptik e hemostatik): Leng limoni i holluar ose perqendruar.
8) Kunder morthit: Frekim me leng limoni (edhe parandalues).
9) Kunder otitit: Suko limoni ne vesh.
10) Kunder verukeve (rrudhave ne fytyre): Levore e coptuer te 2 limonave, ne uthull, per 8 dite; lyeje fytyren dy here ne dite.
11) Kunder thonjeve, qe thyhen lehte. Per nje jave lyeji me sugo limoni.
12) Mbi lekure vajore: Suko limoni e pergatitur dhe e le 20 minuta ne qetesi; pastaj lyeje lekuren, para se te vendosish nje krem.
13) Fytyre me puçra: Lyjeje fytyren me sugo limoni, me pak kripe ne sugo.
14) Kunder rrudhave ne fytyre ose trup: Laje fytyren dy here ne dite me sugo limoni, 2 here ne jave.
15) Per te mbajtur duart e buta: Lyeji duart me: suko limoni, glicerine e uje kaoline. Te gjitha ne pjese te barabarta.
16) Per t’i mbajtur dhembet e bardhe: Laji dy here ne jave me furçe, me suko limoni.
17) Per kembet delikate: Perder sugo limoni.
18) Kunder pickimit nga insektet e gjaperi: Ferkoje vendin me nje cope limoni (Kura integrative).
19) Mbi lekure te trupit e fytyre: Lengu i limonit tonifikon indet e trupit .
* Lexo me kujdes:
Studimi i Morel e Rochaix mbi veprimin baktericid te esences se limonit ka treguar se:
Avujt e esences se limonit neutralizojne meningokoket, per 15 minuta; bacili i eberth (tifos) me pak se nje ore; pneumokoket, 1-3 ore; stafilokoku aureo, 2 ore; streptokoku emolitik, 3-12 ore.
Esenca neutralizon bacilin e tifos ne 5 minuta, stafilokokun ne 5 minuta, bacilin loeffier (difterise) ne 20 min; sterilizon bacilin e tuberkulozit ne nje doze 0,2% Carlers Richet: disa pika limoni ne guackat e detit e bejne ate te lirohet per 15 min, rreth 925 te baktereve.
2) Suko e limonit eshte shume e perdorshme ne dezinfektimin e ujit te pishem, ne raste dyshimi per ndonje ndotje. Gjithashtu, eshte shume me vlere ne rastet e peshkut dhe mishit, kur dyshohet se nuk eshte i freske.
3) Per te pergatitur nje qumesht te mpiksur: Hidhe lengun e nje limon pika-pika, ne gjysem litre qumesht, duke e perzier me luge, deri sa qumshti te behet granula. Eshte shume i pasur me vitamina.
Pergatitja e limonates: Vendose ne nje ene, qe permban 5 l uje, nje limon fetat-feta, sebashku me levoren; perzieje dy here ne dite, filtroje mbas 8 ditesh; fute ne shishe e mbylli me tape.
Infuzi me levore limoni 2-3 copa, per i liter uje, eshte nje pije e shkelqyer e zakonshme (hidhi 4-5 pika suko limoni te fresket).
6) Limonata purgativa: Karbonat magnezi 11 gr; acid citrik 18 gr, uje 300 gr. Aromatizoje me tinture limoni.
Limoni hyn ne perberjen alkolate te melisse ( milces).
Per aciditetin e limonit: Duket e çuditshme, kur lexon qe limoni eshte nje alkalinizat (kemi thene te vetit terapeutike), eshte nje antiacid gastrik. Studimet e Rancoule e Labbe, e kane trajtuar kete problem. Shija acide nuk ndikon ne efektin per limonin qe ai te jete acid per organizmin. Shija acide eshte per shkak te acideve organike, qe nuk mbeten ne kete gjendje ne celule.
Eshte provuar se perdorimi per nje kohe te gjate te limonit, provokon prodhimin e karbonatit te kaliumit, qe jep mundesi per neutralizimin e aciditetit ne mjedisin umorale. Keshtu, neutralizon aciditetin gastrik me leng limoni te holluar ne uje. Acidi citrik natyral oksidohet gjate digjestionit. Kriperat, qe mbeten, japin karbonatin dhe bikarbonatin e kalciumit e potasit, te cilet e mbajne mjedisin e gjakur neutral. Keshtu, nje substance jashte organizmit mund te jape ne ate mjedis acid e ne organizem mund te jete garanci e nje mjedisi alkalin.
9) Limoni jep me shume suko, kur e shtie ne uje te nxehte per 5 min, para se ta shtydhish per t’i marr sukon.
Receta te nevojshme:
Per te pastruar bakrin (objekt prej bakri): Perdorim nje nape te lyer me leng limoni, pasi te jete mbuluar objekti me kripe. Pastaj ferkoje me napen ose me copen e limonit.
Per te hequr nje ndryshk mbi nje rrobe te bardhe: Merre nje fete limoni, vendose mbi rroben e ndryshkur, mbuloje me nje shtrese tjeter rrobe dhe kaloje nja dy here hekurin e nxehte te rrobave mbi limonin e rroben.
Njollat nga frutat ose boja mbi gishtat hiqen me suko limoni.
