KRYENGRITJA E CHICAGOS MË 1 MAJ 1886

Shteti i katërt, i Giuseppe Pellizza da Volped

1 MAJI, FESTA E PUNËTORËVE

Përgatiti Faslli Haliti

KRYENGRITJA E CHICAGOS MË 1 MAJ 1886

Më 1 maj 1886, me rastin e 19 vjetorit të hyrjes në fuqi të ligjit të Illinois në tetë orë pune, u vendos nga Federata e Tregtisë së Organizuar dhe Sindikatave të Punës, si afati i zgjatjes së këtij ligji në të gjithë territorin Amerikan, nën dënimin e abstenimit nga puna, me një grevë të përgjithshme të pacaktuar.

Në atë ditë, Chicago gjithashtu mori pjesë në grevën e përgjithshme, veçanërisht fabrikën e korrjes McCormick. Policia, e thirrur për të shtypur asamblenë, hapi zjarr ndaj demonstruesve, duke vrarë dy dhe duke plagosur disa të tjerë. Për të protestuar ndaj egërsisë së zbatimit të ligjit, anarkistët lokalë organizuan një demonstrim që do të zhvillohej në Sheshin Haymarket, sheshi që normalisht priti tregun e makinerive bujqësore.

Këto ngjarje arritën kulmin e tyre në 4 maj, kur një bombë u rrëzua nga një kryq që vrau gjashtë policë dhe u plagos rreth pesëdhjetë të tjerë. Në atë pikë policia gjuajti ndaj demonstruesve. Askush nuk e ka njohur ende numrin e viktimave ose kush e hodhi bombën. Ishte sulmi i parë me dinamit në historinë e Shteteve të Bashkuara.

Më 20 gusht 1887 u dha aktgjykimi gjyqësor: August Spies, Michael Schwab, Samuel Fielden, Albert R. Parsons, Adolph Fischer, George Engel dhe Louis Lingg u dënuan me vdekje (pas presionit ndërkombëtar, dënimin me vdekje të Fielden dhe Schwab u zbrit në burg të përjetshëm; Kancelari Otto von Bismarck ndaloi të gjitha demonstratat në favor të të akuzuarit Haymarket); Oscar W. Neebe në burg për 15 vjet. Tetë burra u dënuan si anarkistë, dhe shtatë prej tyre u dënuan me vdekje.

Më 11 nëntor 1887, të dënuarit u varën të gjithë në Chicikago. Fjalët e fundit të folura ishin:

Spies: “Përshëndetje, do të vijë dita kur heshtja jonë do të jetë më e zhurmshme se zërat që sot u mbyten me vdekje!”
Fischer: “Hoch vdes Anarkie!” (Rroftë anarkia!)
Engel: “Hurray for anarchy!” “Urra për anarki!”

Njëri, agonia e të cilit ishte e tmerrshme, mezi arriti të flasë, sepse ekzekutuesi menjëherë shtrëngoi lakun dhe ia hodhi në fyt. Fjalët e tij të fundit ishin këto: “Lërini të dëgjohet zëri i njerëzve!”

DATA E 1 MAJIT PËRHAPET NË TË GJITHË BOTËN

Në 1887, Presidenti i atëhershëm i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Grover Cleveland, besonte se 1 Maji mund të ketë qenë një mundësi për të përkujtuar episodet e përgjakshme të Chicikagos. Më pas, nga frika se përkujtimi i tyre mund të forcojë tepër socializmin e lindur, ai e zhvendosi objektin e festës në Organizatën antike të Kalorësve të Punës. Sidoqoftë, vetëm disa ditë pas sakrificës së të ashtuquajturit Dëshmorët e Chicikagos, vetë punëtorët e Shteteve mbajtën një demonstrim masiv zie, dëshmi se idetë socialiste nuk ishin të vdekura fare.

Lajmi për ngjarjet tragjike të Chicikagos u përhap në shtetet e tjera në të gjithë kontinentin Amerikan, dhe më pas u përhap në Evropë. Data e 1 Majit u miratua, për shembull, në Kanada, vetëm në 1894, megjithëse koncepti i ditës së punës është në këtë rast në lidhje me marshimet e mëparshme të punëtorëve të mbajtura në Toronto dhe Otava në 1872.

Në Kongresin Ndërkombëtar të Parisit të 1889, i cili nisi Ndërkombëtare të Dytë, më 1 maj ajo u shpall zyrtarisht si Dita Ndërkombëtare e Punëtorëve, dhe u miratua nga shumë vende të botës. Në anën tjetër të hemisferës së Tokës, si në Australi, përkujtohet “Festa e Tetë Orëve” (duke punuar). Sidoqoftë, në zonën e Queensland, nëse fillimisht është përdorur për ta festuar gjithmonë atë më 1 maj, në kohët më të fundit dhe gjithashtu në zona të tjera Australiane është zakon që ta heqësh atë të hënën e parë të majit, ose mars, por edhe në tetor.

Përkujtimi u rifillua më vonë edhe nga bota katolike: më 1 maj 1955, Papa Pius XII themeloi festën e Shën Jozefit punëtorin për tërë Kishën Katolike, në mënyrë që kjo datë të mund të ndahej plotësisht edhe nga punëtorët katolikë.

FESTA E PUNËTORËVE NË BOTË!