HOZE SARAMAGO
1922 – 2010
José Saramago, (lindi më 16 nëntor 1922, Azinhaga, Portugali – vdiq 18 qershor 2010, Lanzarote, Ishujt Kanarie, Spanjë), romancier portugez dhe njeri i letrave që u dha Çmimin Nobel për Letërsi në 1998.
NJË KRISHTI PLAK
Nëse ke fuqi sa thuhet, Krishti plak,
i sulmuar nga mola, i përbuzur,
i mbuluar me pluhur që infekton
plagën e zezë në brinjën tënde
nëse ke fuqi, sa thuhet, kush në ty beson
apo kush në fenë tënde të keqtrajton,
mund të bësh tani atë që nuk guxon
ai qe shtiret vetëm si dashuri dhe shenjtëri
përshtatet kjo meshë me një tjetër ligj,
bashkësi e Krishtit dhe e mëkatit,
këtë kredo ka poeti që të takon
në mahnitjen tënde prej zotit të provokuar.
FOL PËR MUA, HESHTJE
Sot s’ishte ditë fjalësh,
me synim poezish apo bisedash,
as kishte rrugë që të ish jona.
Për të na përcaktuar mjaftonte një veprim,
dhe meqenëse me fjalë s’e shpëtoj veten,
fol për mua, ti heshtje, se unë s’mundem.
LETËR HOZESË NGA VETË HOZEJA
Unë të them, Hoze: me këtë letrën time,
Nuk garantoj gënjeshtër ose të vërtetë:
ajo që unë s’di nga vetja ime më rrëmben
çiltërsinë e qenies dhe vullnetin.
Janë dëshira, hidhërime të kota,
janë krahë të ngritur dhe të rënë,
janë rrudha që bëjnë brazda komedish
dhe lodrash qindra herë të përsëritura.
Nga pas tavolinës, ose prapa pasqyrës,
t’i ndjek fjalët e përmbysura:
kështu do të shohësh nëse vlej dhe sa vlej
në përmbysje shenjash dhe masash.
(Ujëra të ngrirë brazdojnë lumin tim.
këngë të ngjirura zogu, që vijnë
nga heshtje të fshikulluara dhe nga tmerri,
agimin e një dite tjetër na kujtojnë).
Bie shi nga qielli dhe s’të lagë
nata bie midis nesh dhe s’të verbon.
Mos qesh Hoze, ti bëje zgjedhjen
ajo mbetet nga shpirti mua më mohohet.
Nga prapa tavolinës, nga më akuzon,
ja ku po ngrihesh. Gjurma e këmbës tënde,
mbi pragun e derës që refuzon
mbyll përgjithmonë këtë letrën time të papërfunduar.
Hija jote e shkelur, miku yt – Hoze.
JUDA
Nga buka, trupi; gjaku këtu, nga vera;
nga mjerimet njerëzore, perënditë:
perënditë e kota asgjë s’nxjerrin nga vetvetja
në tryeza tokësore përtërihen,
gjithçka i ushqen, hanë gjithçka,
dhe gjithçka iu zgjat vazhdimësinë.
Trupi i një të varuri është ushqim
dhe shkallë për në qiell është një trekëmbësh
një fik është froni, dhe drita paratë:
nuk ishte zot Jezusi, pa Judën.
POEZIA ME GOJË TË MBYLLUR
S’do të them:
heshtja më mbyt dhe më tapos.
I heshtur jam dhe i heshtur mbetem:
gjuha që unë flas është e një race tjetër.
Grumbullohen fjalë të ronitura,
pellgojnë, çisterna me ujë të vdekur,
të duash vuajtje të transformuara në baltë,
llum balte me rrënjë të spërdredhura.
S’do të them: që s’janë të denja,
as të thuhen fjalë të pa zonja
për të thënë sa di këtu pikërisht
në strehim, ku s’më njohin.
Jo vetëm baltë apo llucë tërhiqen
jo vetëm kafshë, të vdekura, pluskojnë,
amkthe fruta të fryra gërshetohen në bistakë
në pusin e zi ku gishtat shfaqen.
Do të them vetëm,
me ashpërsi, i vetmuar dhe memec,
që kush ka heshtur për sa unë kam heshtur
nuk mund të vdesësh pa i thënë të gjitha.
ZHAK PREVER
1900 – 1977
Jacques Prévert (Frëngjisht: [ʒak pʁevɛʁ]; 4 shkurt 1900 – 11 Prill 1977) është një poet dhe francez skenarist. Poemat e tij u bënë dhe mbeten për të njohur në qytetin frëngjisht-folëse, drejtuar në shkolla. Filmat e tij më të vlerësuar formuan një pjesë e lëvizjes poetike realiste dhe përballë Les Enfants du Paradis (1945).
KUR TI FLE
Natën ti fle
unë vuaj nga pagjumësia
të shoh të flesh
kjo më bën të vuaj.
Sytë e tu janë të mbyllur trupi i madh shtrirë
diçka qesharake kjo por më bën të qaj
dhe ja papritur ti qesh
qesh me të madhe ndërsa fle
po ku ndodhesh vallë në këtë çast
ku je nisur vallë vërtet
mbase me një tjetër vajzë
shumë larg në një tjetër vend
dhe ti qesh me të ti më qesh mua
Natën ti fle
unë vuaj nga pagjumësia
të shoh të flesh
kjo më bën të vuaj
Kur ti fle unë s’e di në më do
më afër por dhe larg
unë shtrëngohem pas teje nudo
por njëlloj sikur ti të mos ishe aty
megjithatë unë dëgjoj se rreh zemra jote
pa e ditur në rreh për mua
unë s’di asgjë unë nuk di më
do të doja që zemra të mos të të rrihte më
nëse një ditë ti s’do të më duash më
natën ti ëndërron fle
unë vuaj nga pagjumësia
të shoh të ëndërrosh
kjo më bën të vuaj
Ç’do natë qaj gjithë natën
dhe ti ëndërron dhe qesh
po s’mund të vazhdohet kështu
sigurisht një natë unë do të të vras
atëherë edhe ëndrrat e tua do të marrin fund
dhe pastaj meqë dhe unë do të vras veten
do të marrë fund edhe pagjumësia ime
dhe kufomat tona të bashkuara
do të flenë së bashku në krevatin tonë të madh
Natën ti ëndërron
unë vuaj nga pagjumësia
të shoh të ëndërrosh
kjo më bën të qaj
Zbardh dita dhe ti zgjohesh menjëherë
tani ti qesh me mua
me diellin ti qesh
dhe unë për natën s’mendoj më
dhe ti më thua përherë po ato fjalë
«Ke kaluar një natë të qetë»
dhe unë si një ditë më parë të them sakaq
«Po, i dashur, kam fjetur qetë
kam ëndërruar për ty si çdo natë.»
PUTHMË
Ishte një lagje e qytetit – Dritë
Ku bën përherë errësirë ku s’ka ajër kurrë
Dhe dimri si verë bën atje përherë dimri
Ajo ishte mbi shkallë
Dhe ai pranë saj dhe ajo pranë tij
Ishte natë
Binte erë squfur
Sepse pasdite kishin mbytur çimkat
Dhe ajo i thoshte atij
Bën errësirë këtu
S’ka ajër
Dhe dimri si verë bën përherë dimri këtu
Dielli i Zotit të mirë nuk ndriçon këtu te ne
Ka shumë punë në lagjet e të pasurve
Shtrëngomë në krahë
Puthmë
Puthmë gjatë
Puthmë
Më vonë do të jetë tepër vonë
Jeta jonë është tani
Këtu plas gjithçka
Nga vapa dhe të ftohtit pastaj
Ngrin bën vapë
Ajër s’ka
Nëse ti pushon së puthuri mua
Besoj se do të vdesësh nga vapa
Je pesëmbëdhjetë vjeç, jam pesëmbëdhjetë vjeçe
Të dy bëhemi tridhjetë
Tridhjetë vjeç s’je më djalë i ri
Jemi pra në moshë pune
Kemi pra të drejtë të puthemi
Më vonë do të jetë tepër vonë
Jeta jonë është tani
Puhmë pra, të putheml !
KU SHKOJ, NGA VIJ
Ku shkoj, nga ç’vend vij,
Pse jam lagur.
Shkojmë, s’është e vështirë ta kuptosh.
Po bie shi.
Unë eci nën shi – dhe pastaj,
Dhe pastaj asgjë tjetër.
Shkoni në rrugën tuaj,
Si unë timen.
Pse llokoçitem në baltë?
Sepse më pëlqen.
Po shiu, më bën për të qeshur.
Qesh me gjithçka,gjithçka, gjithçka, gjithçka.
Po patët lot në xhep,
Është mirë që të ktheheni në shtëpi,
Është mirë që të qani veten tuaj,
Por lërmëni, ju lutem, lërmëni, lërmëni,
Po, lërmëni, ju lërmëni.
Tingullin e zërit s’dua ta dëgjoj,
Shkoni në rrugën tuaj,
Shkoni në rrugën tuaj,
Si unë në timen.
I vetmi njeri që doja
Ishit ju ata që e vratë,
Që e rrahët me shkop, që ecët mbi të…
Që e goditët për vdekje.
Pashë gjakun e tij të rridhte,
Të rridhte në prroskë,
Në prroskë.
Shkoni në rrugën tuaj,
Si dhe unë në timen.
Njeriu që doja vdiq.
Koka në baltë.
Ah,sa mund t’ju urrej.
T’ju urrej… është marrëzi… është e pabesueshme.
Dhe ju mallëngjeheni,
Ju jeni të mirë,shumë të mirë me mua,
Eh po,besomëni,tepër, tepër të mirë.
Të mirë… të mirë si vrasës minjsh, me minj,
Por një ditë… një ditë të bukur, miushi do t’ju Kafshojë…
Shkoni, shkoni në rrugën tuaj
Njerëz të mirë… njerëz për së mbari.
Përktheu: Faslli Haliti
