Shkruan: Magjistër Hasan Selimi
Dibran Fylli vjen në Bibliotekën “Marlin Barleti” në Shkodër me Librin e tij “Hasan Prishtina, stërnip i Abdullah Veliqit”. Ky libër është i ribotuar-botimi i dytë në Prishtinë, 2017. Por autori deshi të vijnë në Shkodër, të vijnë bashkë me Hasan Prishtinën.
Nga dashuria në dashuri, derdhet poeti dhe studiuesi, regjizori, artisti, poeti Dibran Fylli. Ky studiues merr përsipër një ndërmarrje të nivelit të lartë. Them të nivelit të lartë, sepse të shkruash për Hasan Prishtinën nuk është e lehtë. Aty gjatë punës tënde të ngatërrohet emri, vepra, përgatitja, shpirti i tij patriotik e kombëtar, origjina, shkollimi, idetë, filozofia kombëtare e subjektit. Është jashtë mundësisë çdo pene të përmbush misionin që kishte Hasan Prishtina, sado e arrirë të jetë ajo penë, sado e guximshme të jetë, sado e durueshme të jetë është tej mundësive të përmbush atë rrugëtim të patriotit tonë kombëtar. Ky rrugëtim-mision i Hasan Prishtinës përmbushet atëherë, kur kombi ynë të jetë nën një Flamur, nën një Kushtetutë…
Gjatë punës së autorit kam gjetur ngjarje, thënie, fakte dhe analiza të përcjella nga populli për Hasan Begun, sa zor se mund ti pranoj kush që janë vepra njerëzore. Zor se mundet ta pranoj se është vepër e një personi. E ky është Hasan Prishina i shekullit kaluar.
Autori Dibran Fyelli duke patur për ndihmë profesionin e tij në shkollim, atë të artistit, regjizorial ka mundur të realizoi si në film veprën. Regjizori, Fylli e ka bërë aq të prekshme këtë vepër sa të duket që po e shikon Hasan Prishtinën në odat e burrave, në takimet krahinore, në sallat e parlamentit, në fushat e betejave dhe në koncelaritë e Europës duke ligjëruar për atdheun. Për këtë dashuri që nuk zëvendësohet me asnjë nga dashuritë që flasim.
Libri në strukturim dhe në fillesat e saj deri në rreshtin e fundit ka idenë e origjinës së Hasan Prishtinës. Masëmiri autori ia ka arritur këtij qëllimi. Duke e patur autorin shumë patriot, luftëtar të lirisë, aktor që me siguri ka interpretuar shumë monologje të fjalëve popull për Hasanin, apo ndonjë rol për të, vërteton që subjekti në këtë libër ka një veprimtari aq prezente sa është ruajtur në mendoren popull e lehtësisht e riprodhon pa lexuar arkiva, pa iu kthyer kohës, por gjithmonë në kërkim të një Hasan Prishtine të ri. Kështu shkruhet në libër. Për një vajzë e cila thërret në lumin IBËR që ndan Mitrovicën. “Ah sikur të lind Hasan Prishtina”.
Libri është ndertuar aq bukur sa strukturimi i saj vjen model për biografët. Kaq bukur e ka ndërthurur autori ngjarjet në këtë biografi, nëse mundem ta quaj kështu dhe, siç e thamë më lart duket si e gjallë. Duket sikur të kishte ndodhur dje.
Autori gjurmon shumë për origjinën e Hasanit. Ai mbledh të dhëna nga të gjithë njerëzit që kanë njohje. Aq punë bën në orë kohore sa mund të krahasojmë me punën praktike të vet subjektit, në luftën e madhe për atdhe e fe. Takon njerëz, bisedon në odat, që flitet për heroin tashmë të njohur për mbarë popullin, viziton shkolla të hapura nga vet patrioti dhe që i kanë qëndruar kohës. Siç thonë rëndomtë i mban shpirti i Hasanit, sepse nga mirëmbajta janë për vajtim. Merr faksimile në arkivat me zë të Ballkanit, shënon fjalë të urta, apo, siç mund ti quajmë afarizma, por autori i ka quajtur ‘Thënie të pavdekshme” Thënie këto të ideologut Hasan Prishtina. Në shumë raste iu referohet studiuesve si Profesor Muhamet Pirraku, Hakan Berisha, e tjerë. E në shumë raste faksimilet i lenë në dorë të lexuesit për interpretim. Libër i pasur, por kurrsesi i përfunduar.
Në historinë e shkruar autori flet për Palacin. Ai e interpreton atë gjuhësisht. E kapërcen emrin në ndryshim që i ka sjellë koha. Nuk futet se Palaci ka qenë, apo është emër i vendosur nga Familja Prishtina. Sipas mendimit tim analiza në gjuhën latine i mjafton që Fshati Palac është i vjetër sa ilirët Dalmat. E Hasan Prishtina dihet që është Ilir Dalmat. Shumë njerëz e kuptojnë krejt të ndarë historinë nga vend origjina, në vendlindje dhe vendbanim. Të tria këto janë institute të ndryshme, por të lidhura pazgjidhëshmërisht me njëra-tjetrën. Këto institute janë faktor në forimimin dhe karakterin e cilitdo. Vendorigjina është si varret. Në të shumtën e herës njerëzit nuk ia din varrin gjyshit të babës.
Në këtë kënd shikimi në 99-të vjet ndryshon gjithçka. Sikur ndryshojnë fetë modelin e ritit. Këto janë institute të veçanta, siç janë institute të ndryshme edhe fetë në të katër anët e botës. Religjionet lidhur këtu në Shqipëri. Ato kanë luajtur gjithmonë me rrethanat tona kombëtare shqiptare. Unë mendoj se pa atdhe s’ka fe. E nëse flasim për religjionin humbim fjalën atdhe. Kjo ishte dëshira e rilindasve dhe e patriotëve. Ata e kuptonin se gati po kalonte shekulli i ndyshimit për të besuar nga Kruish në Muhamet. Si rrjedhoj duhet një reformim drejt atdheut.
Hasan Prishtina si Iliro Dalmat, siç na përcjell mendorja arkivore popull ka lëvizur nga Kuçi i Zetës. Ai ka qenë dhe mbetet pasardhës i Pjetër Spanit. Në pult të parët e tij ndërtuan kalanë e Pultit. Prej atëherë e sot quhet Dioqeza Shkodër-Pult. Këtu në Pult vjen me Gashin dhe Shllakun. Askush nuk mund të përcaktojnë religjionin, apo besimimin e tyre në atë lëvizje. Por në Toplan kanë ndërtuar një Kishë të kshëtën. Kishën e kanë ndërtuar pas një periudhe disa shekullore. Pastaj ndahen, sikur ndodh ndarja e familjeve edhe sot. Hasan Prishtinës, si Berishë i takon të vendoset në jug të lumit Drin. Udhëton familja e tij, jeta zhvillohet, familja rritet dhe përfundon në Mërtur të Gurit. Nga këtu shkëputet dhe vendoset në përendim të fshatit qender të Tropojës së Vjetër. Aty i kanë ngjit edhe emrin fshatit që ruhet edhe sot i emërtuar Kojel.
Nga gjithë gojëdhanat nuk ka një që cakton kohën e ardhjes së tyre aty. Nga këtu vazhdon njëra pjesë e familjes për në Vuçitern. Asllan dhe Hasan Katani. Asllani edhe sot quhet Balishë që rrjedh nga emri Bali. Pra emri i nipit të Asllanit. Hasan Katani ka lëviz dhe vendos në Vuçitern. Në Prishtinë vijon autori. Tani hulumton dhe përcakton masëmiri origjininën deri në ditët e sotme. Me brezni me Hasanin, balishët shkojnë në nëntë brez. Kjo sipas rritjes së breznive këtu në Tropojë. Këtu po përcjellim breznit në Kojel Tropojë të njërit djalë të katanve. Gëzim Bajrami, Bajram Avdyli, Avdyl Haxhia, Haxhi Zeqiri, Zeqir Haxhia, Haxhi Fasllia, Faslli Bala, Bali Asllani, Asllan Katani.
Në libër zënë vend fjala dhe tani mbiemri i kësaj famije “Mangjolla.” Mangjolla sipas kallzimeve ky mbiemër i familjes në fjalë i ka ardhur nga depoja e miellit. Që ne i kemi thanë ‘Magje”. Mundet që fjala ‘Mangjolla” vjen edhe nga Osmanishtja që do të thotë të ardhur. Por nga osmanishtja të ardhurve brenda vendit të një komuniteti iu kanë thënë “Muhaxhir” që ne ju themi migrant. Asnjëra nga këto fjalë nuk janë shqip. Por më pëlqen të sqaroj mbiemrin mangjolla. Mangjolli, mangjoll, mangjollët, magje, magjia, magjatore, (bukëpjeksja e një familje). Kjo familje ka qenë gjithëherë e pasur. Mendoj se ka qenë nga vet bashkëfshatarët emërtesa e këtij mbiemri. Shkojmë tek magjia, mangjolli, shkojmë tek mangjollët. Fjala këtu që ndodhë rendomtë për të gjetur zgjidhje ekonomike. Pra, për të marrë bukë për nevojat e kohës. Eshtë thënë që kjo familje ka qenë shumë bujare dhe mbështetëse e të vobektëve.
Hasan Prishtina dhe autori janë në konflikt interesi. Kjo për pak humor. Të dy edhe Hasani edhe Dibrani janë Kusherinj. Njani Berishë e tjetri Gash. Të dy luftëtar të lirisë me armë në dorë, të dy filozof të çështjes kombëtare. Të dy e kërkojnë Shqipërinë e bashkuar. Autori një burrë me një formim të gjithanshëm përcjell tek lexuesi qëndrimin e subjektit në lidhje me filozofinë Kombëtare. Hasan Prishtina ka patur idenë e pamohueshme që koha e vërtetoi. Një popull pa arsim është i destinuar të vdes. E kështu tha se duhet të hap shkolla. Vet u shkollue për Drejtësi dhe Filozofi. Mori shkallët e karrierës tregtare dhe politike në mënyrë të njëtrajtëshme. U shque si i pari ndër të parët.
Deputet në parlamentin turk u zgjodh nga krahina të ndryshme të Shqipërisë së mbi Drinës. Ngjarjen në parlamentin turk autori e përcjell shumë bruto. Këtë e bënë me nostalgjinë e betejave të UÇK-s. Me kaq realizëm e paraqet mbledhjen dhe bisedën kokë me kokë me Ismail Qemalin në lagjen Taksim në Stamboll, sa zor mundet me e pranue kush që triumfoj krejt idetë dhe pikat e programit për çështjen kombëtare të Hasanit.
Nevoja për shkollim ishte pika e parë. Hapja urgjentë e shkollave. U dakortësue që shkolla e parë shqipe të hapet në Korçë. Kjo shkollë u financue nga patrioti shqiptar nga Korçë. Shkolla shqipe u hap në Korçë që ti ndërpritet propaganda shoviniste qarqeve Greke për territore në vendin tonë. Në 1909 hapi shkollat në Kosovë. Shumë prej tyre i sumvencionoj me të ardhurat e veta. Kështu bani edhe më 1921 në mars, kur dha dorëheqjen nga Kryeministër. Pas dorëheqjes u përndoq me xhandarë të disa qarqeve këtu në Tiranë. Në ikje e sipër vazhdoi rrugën për në Durrës. Në fshatin Ndroq afër një mullari kashte ka lënë testamentin që zor që gjindet i tillë ndonjë burrë shteti kudo në botë.
Në testament shkruhet: Gjithë pasurinë time financiare ia lë shtetit shqiptar për shkollimin e mësuesve të shkollës fillore. Se vetëm me shkollim del nga prapambetja ky vend. Shkollimi fillor është baza e shkollimit të një njeriu. Kjo është e botuar në Tiranë “Dokumente kryesore për Hasan Prishtinën” 1981. Testamenti i arkivuar nga Bakalli i Gjakovës. Kështu e quante Bajram Curri sekretarin personal të Hasanit.
Hasan Prishtina (Balisha) ishte një diplomat karriere, politikan i mirë informuar, një ekonomist i rangut të lartë, një burrë shteti i paarritshëm. Këtu në Shkodër bashkë me patriot të tjerë si Hoxhë Kadrinë, Bajram Currin, Luigj Gurakuqin krijuan Komitetin për shpëtimin e Kosovës. Në të gjitha nivelet ku Hasani foli la gjurmët e një njeriu të peshës absolute për fjalën. Siç ka thënë Ramiz Lushaj “Hasan Prishtina është Linkolni Shqiptar”
