Vjollca Tiku Pasku
Tregim
Nata dukej si qeli e zezë, me dyer errëta, pa hënë dhe yje. Ajo errësohej edhe më shumë nga vështrimi i Jetës jashtë dritares. Nata dhe Jeta ngjanin shumë. Të dyja të veshura vetëm me të zeza. Asaj i pëlqente shpesh të rrinte vetëm në errësirë, të mbyllte sytë dhe të ndjente dritën përtej qerpikëve të mbyllur. Ndjenja e gëzimit i ishte vyshkur, që prej dy vjetësh, kur i vdiq bashkëshorti në një aksident dhe tani jetonte vetëm me djalin e saj 6 vjeçar. Ajo ishte qëndistare, dhe me këtë punë jetonte. Qëndismat e saj nuk i bënte askush në të gjithë kryeqytetin. I dinte të gjitha llojet e stileve të punës. Kishte marrë të gjitha llojet e ngjyrave, që ndodheshin në luspat e argjendta të peshqve dhe i rrethonte me valëzimin e blertë të algave fiston. Në bardhësinë e mbulesave të trapezave, hidhte gjithë lustrën e gjelbër të barit të përkulur nga era, për ti bërë vend margaritave të bardha, pemëve me lulet e çelura, që përcillnin cicërimën e zogjve të stolisur me pendë ngjyrë ylberi. Pasi shtriu shpatullat e mpira nga nata, shkoi të shihte Albanin e vogël në dhomën e tij. Ai po vizatonte një shtëpi me tjegulla me një dritare të vogël përpara. I puthi flokët dhe vazhdoi punën… Eh, si ishte jeta!… Shpesh merr kthesa të forta dhe shpirti merr goditje që askush nuk e dinte nëse riparohen. Janë ëndrrat ato që ripërtërinë ngadalë shpresën e shpirtit të plagosur nga vdekja e fatit, që i ra për bashkëshortësi. Albani ishte e gjithë jeta e saj. Një fëmijë i ëmbël, që i falte një botë engjëjsh. Flokët e tij kishin ngjyrë gruri, sytë e kaltër, kurdoherë me një vështrim të thellë, dukej si i zbritur nga shenjtëria e qiellore. Ajo po qëndiste krahët e engjëllit, në një çarçaf të vogël fëmijësh, kur dëgjon një përplasje dhe një rënkim. U ngrit e tmerruar dhe pa se i biri kishte rrëshqitur nga patina e vogël dhe ishte përplasur në cepin e murit të dhomës.
– Alban, foli mamit! -i tha duke qarë… Ai nuk reagonte. Nga goja po nxirrte shkumë. E mori menjëherë dhe i dha makinës si e çmendur ta çonte në spital. “Të lutem bir, mos më braktis edhe ti!.. Zot më ndihmo. Të lutem, të lutem,pëshpëriste ajo. Kur arritën në spital, doktorët i bënë të gjitha ekzaminimet mjekësore. Ai nuk kishte asnjë reagim. Gjithë natën Jeta e kaloi në kokën e tij tepër e dëshpëruar. Në orët e para të mëngjesit ai u përmend dhe pyet të ëmën: -Mami përse jemi këtu?…
-Oh bir më në fund u zgjove!- i tha ajo duke e puthur pareshtur e gëzuar.
– Rrëshqite me patinat dhe u vrave pak…kaq – I tha ajo dhe lajmëroi menjëherë doktorët. Erdhi një djalë i ri, dhe i lëmoi kokën.
-Si të quajnë? -e pyeti ai..
– Arbër- u përgjigj djali. Jeta s’po u besonte veshëve të saj.
– Po mami jote kush është?… -Arjana Guri…E dua shumë…- dhe bëri me dorë nga Jeta.
-Babi im quhet Ferid dhe është mësues. I pëlqen të shkruaj. Ne jemi nga Gjirokastra dhe shtëpia ime është në Dunavat. Atë na e ka lënë gjyshi.
-Shkon në shkollë- e pyeti doktori..
– Po megjithëse babi më ka mësuar të shkruaj dhe të lexojë…
– Ai filloi të tregonte shumë hollësira. Doktori i tha Jetës: -Djali ka pësuar, pak humbje të kujtesës, si pasojë e goditjes në kokë. Fatmirësisht ai nuk ka asnjë frakturë në kokë. Por më e çuditshme është, se ai flet sikur jeton në një kohë të kaluar, pasi po bej krahasimin, me gjithçka që më keni thënë ju… -Por dua të them diçka, jo si doktor…Kam lexuar për dukurinë e retrospektives apo Deja-Vu si njihet në shumë gjuhë të botës…
-Dëgjoje djalin dhe bëj ashtu si të thotë zemra .
– Faleminderit doktor, -i tha Jeta.
Pas dy ditësh morën daljen nga spitali dhe u nisën për në shtëpi. Vogëlushi këmbëngulte që të shkonin në Gjirokastër, atje ku kishin jetuar të tre të lumtur. Jetës ju kujtuan fjalët e doktorit dhe pas një hezitimi ata morën rrugën drejtë Gjirokastrës.
-Mami, unë do të çoj tek shtëpia jonë, atje ku kemi jetuar, –i tha Albani. Kur hynë në Gjirokastër vogëlushi cicëroi;
-Sa shumë ka ndryshuar qyteti, por më parë do shkojmë tek shkolla, të kërkojmë babin që është mësues, pastaj shkojmë tek shtëpia!..
. -Mos thuaj marrëzira!- i tha Jeta. Një zotëri elegant sapo doli nga shkolla e mesme.
-Mami unë ndjej praninë e babit. – ai u shkëput nga dora e saj dhe vrapoi.
– Babi , babi, të gjeta, – thirri Albani dhe iu hodh në qafë.
-Vogëlush me kë më ngatërron.- i tha ai ,- dhe me një ndjesi të habitshme bën ta përqafojë. -Të lutem, shkojmë tek shtëpia rrëzë shkëmbit!.. Pastaj ta them… –i tha Albani i vogël, dhe e tërhoqi nga dora. Ndërkohë arriti Jeta, i kërkoi falje dhe e sqaroi…
-Interesant! – tha i panjohuri, – shkojmë ta shohim atë shtëpi, sepse u bëra edhe unë kurioz. Shtëpia ishte shumë e vjetër, afër 200 vjeçare. Ajo mund të shembej nga çasti në çast. Çatia ishte mënjanuar pak. Rreth e përqark në oborr, ndërmjet gurëve kishte mbirë bari i gjatë.
-Mami, macja me viza, që ti i thoshe babit, ka gjysmë hënë në sytë e saj. Macja u hodh në këmbët e tij dhe po e lëpinte.
– Mami, e pe?… Shiko ku e ka shtëpinë macja. Dy gurë të mëdhenj ishin streha e maces.
– Mami, porta e ka çelësin poshtë gurit të parë në cep të shtëpisë. Të dy me profesorin e historisë e shtynë gurin. Poshtë tij ishte një çelës i madh i ndryshkur. Hapën portën që lëshon tringëllima të çuditshme dhe hyjnë brenda…Muret dukeshin sikur mbanin akoma era jetë. Pluhuri i dy shekujve kishte mbuluar dy dhomëzat e vogla. Një kuzhinë e vogël me sofrën ngritur, tre stola, pothuaj të kalbur, një oxhak i vogël, hiri përzier me pluhurin kishin marrë ngjyrë të zezë. Enët prej bakri, të vendosura në dy rafte, kishin zënë një shtresë të errët. Një dollap i vogël, gjysmë i kalbur, që me zor mbahej në këmbë, ndodhej në këndin e kuzhinës. Në dhomën tjetër kishte jastëk me dantella, që rrethonin anët e dhomës. Në anë të dritares së vogël, ishte një dyshek kashte dopjo, i mbuluar me një batanije të punuar në tezgjah, që nuk i dukej ngjyra. Pranë ndodhej një dyshek i vogël i një fëmije 6 vjeçar. -Mami krevati im!… Në shpirtin e Jetës vibronin ndjenja të përziera. Shikonte me cep të syrit reagimet e mësuesit, që dukej i zhytur në një botë tjetër. Copëza historie, copëza dhimbje të largëta ndjente , njësoj si hiri i vatrës. Ç’farë sekretesh fsheh kjo shtëpi? Përse më duket e ngrohtë dhe jo e neveritshme, ashtu siç është në gjendjen e tanishme? – mendoi Jeta. Ata të tre ngjanin tani me një trekëndësh, e djali i vogël përpiqej të krijonte një rreth familjar si dikur. Kishin kaluar shume qiej të viteve dhe ai përsëri mundohej të rikthente fletën e kaluar të një qielli, që ruante kujtimet e tij… Me atë memorie të vogël, donte të ç’rrënjoste jetët e zhytura në pezullin e dy shekujve, e ti ngjiste në dritë, me atë shpirtin e tij patetik.
– Po tani më beson? – i tha ai pas pak. -Shiko ma..ty të pëlqente të qëndisje me gjergjef. Në sirtarin e parë në dollap ke gjergjefin dhe gjilpërat .
– Babi,- i drejtohet ai mësuesit…
– Në dollap ke fyellin të mbledhur me një shami të kuqe që ta dhuroi gjyshi, ndërsa në fund të dollapit ruaje një penë dhe bojën që shkruaje… Babi, ti u sëmure prej tuberkulozit, më vonë edhe mami. Ti e doje shume mamin dhe mua. Atëherë ne dhamë fjalën që do mblidheshim bashkë në çdo lloj kohe…Ti edhe mami shkuat në qiell. Unë ngela vetëm. Natën në ëndërr më doli një njeri i shenjtë veshur me të bardha, me fustanellë dhe një qeleshe me xhufkë. Ai më thotë se në disa farëza trëndafili të shkruaj tre emrat tanë, kështu do gjendeni përsëri në jetë. Kam hequr një gur nga vatra dhe aty në një kuti të vogël, janë farëzat e trëndafilit dhe tre emrat tanë. Dashuria jonë, është aq e madhe sa do të vazhdojmë jetën tonë atje ku e lamë. Unë ju gjeta, babi, bashkohu me ne!…
Ai nxjerr gurin dhe kutia e vogël me farëzat e trëndafilit dhe tre emrat e shkruar qëndronte para tyre. Me sy të shqyer nga habia, Jeta dhe mësuesi vështronin njeri-tjetrin. Kur djali i vogël lexoi tre emrat e tyre të tre u drodhën:
– Ferid- Arjana,- Arbër -Guri… Kam dëgjuar se sot Faruk, do të thotë, ai që dallon të vërtetën, Ferid, është emër unik. Arjana do të thotë plotë jetë. Macja mjaulliu dhe vogëlushi teksa u kthye për ta kapur, u përplas pa dashur me derën… E gjithë shtëpia i erdhi përqark. Një re pluhuri u ngrit në dhomë.
-Alban – thirri Jeta e shqetësuar!
-Oh koka, u vrava pak, mu bë një xhungë e vogël, por mos ki merak, mami… Mami ç’farë kërkojmë në këtë shtëpi? Po ky zotëria kush është? –tha çuditërisht pas pak.
-Je mirë, Alban?, dalim jashtë. – Mirë jam, – tha Albani dhe shikonte me çudi zotërinë pranë tyre. -Është mësues, historian, – i tha Jeta, – por ti s’mban mend asgjë..
– Jo mami, por ç’farë duhet të mbaj mend?…
– Asgjë bir, më mjafton që je mire. Mësuesi mbante në dorë fyellin, pendën, bojën dhe kutinë e vogëlushit teksa dolën jashtë. Një pjesë e çatisë ra, sapo kapërcyen derën e jashtme. Faruku tha:
– Më e çuditshme është, se gjatë dy shekujve, janë zhvilluar shumë luftëra, dhe kjo shtëpi s’u prek asnjëherë. Ajo ka qenë si të mos ekzistonte, e padukshme për ngjarjet e kohërave. Tani që e kreu misionin e saj është e lire.
-Pse ti i beson gjithë kësaj historie? – i tha Jeta. -Nuk mund të them që i besoj, por as të kundërtën. -Unë di gjithë pemën time familjare. por kjo ngjarje është një enigmë. Po ti si mendon?- e pyeti ai.
-Ka ligje në këtë botë, që nuk i dimë, dhe çdo gjë absurde ka një shpjegim, por ne nuk kemi njohuri ti shpjegojmë… -tha Jeta. Macja me viza i kishte ndjekur pas dhe mjaullinte.
-Mami shiko sa mace e bukur ta marrim në shtëpi? –e pyeti vogëlushi. Po bir, – i tha Jeta pa u menduar. Jeta arriti te makina e saj dhe hipën bashkë me vogëlushin… Macja me vija, i lëpinte dorën Albanit.
Enigmat vazhdojnë! – tha mësuesi, – por unë do hetoj për atë shtëpi. Ata u përshëndetën dhe këmbyen numrat e celularëve, Jeta drejtoi timonin e makinës për në Tiranë. Djalit të saj u rikthye kujtesa dhe ky ishte gëzim i madh për të. Pas disa ditësh bie zilja e celularit. Ishte Faruku. Ai i tha se gjithçka që kishte thënë Albani, ishte e vërtetë për pjesëtarët e asaj familje, ai kishte pyetur për historikun e saj… Ai kishte mësuar shumë lehtë t’i binte fyellit dhe deri atëherë nuk e dinte që ishte i pasionuar pas kësaj vegle të thjeshtë… Por enigma do mbetej përjetësisht e pazgjidhur… Ata u miqësuan dhe kjo miqësi u bë pëllumb lajmëtar i dashurisë. U martuan me miratimin e Albanit dhe të tre krijuan një treshe familjare të lumtur. Jeta lindi edhe dy fëmijë të tjerë, një vajzë dhe një djalë. Ç’farë rëndësie kishte ishin apo jo në një jetë tjetër. E rëndësishme është që ata janë të lumtur. Ndoshta dashuria e kaluar ndali një pauzë, për ti bërë më të fortë krahët e tyre në fluturim.
Nji cikël me poezi nga Vjollca Tiku Pasku
VAJI I VIOLINËS
I dashuri im prej toke, vajin e violinës luaj,
gishtat e mi, si petalet e trëndafilit këputen,
violina qan, me vajin e zogut, prerë në gastare,
dhimbja djeg telat e instrumenti që lëkundet.
I dashuri im, mbuluar me membranën e tokës,
vjeshta luan vajin me shkopinjtë e erës hakërruar,
gjethet ulërijnë e mbyten në rrjedhën e shqotës,
kurorat e degëve thyhen te drejtkëndëshi ku je izoluar.
I dashuri im, vaji i violinës rrjedh nga spiralet e qiellit,
si lumë bregzbuluar, më mbyt në erozionin me re,
vetëtimat e violinës, kam urat qiellore për të ardhur tek ti,
dridhjen e telave, kam britmat e ëndrrës së thyer nën dhe’.
Jetoj mes pasqyrave, ku fshehin fytyrën time,
mes zambakëve të çngjyrosur, në ajrin e ngrirë,
gjithë bota ime përbëhet prej statujave lëvizëse.
violina ka shpirtin tim, vajin e zisë luan me zë të lirë.
SHPRESËVENITUR
Prita, oh sa ditë të gjata dhe vite prita,
shpresova, oh sa horizonte shpresova,
se një dritëz e bukur pranvere,
do të lulëzonte në vendin tim.
Besova me shpirt dhe ëndërrova
në përgjumjet e hapësirave të qiellit,
se ngjyra e kaltër kur ngre vështrimin,
do ngjyente shpirtrat të shkëlqenin pranë diellit.
U zhgënjeva oh sa u zhgënjeva,
nga lulet artificiale pa dritë, pa aromë,
që lëshonin erëmime false sallave luksoze,
me thirrjen tipike”rroftë partia jonë”.
Teksa stuhitë e urisë bridhnin në tokë ,
fshikullonin trupa dhe ngashërenin sytë,
teksa mërmërisnin “zonjë më fal diçka…”.
dhe shpesh lutja mbetej thatë në fyt.
Dhimbja më endet në shtëpinë e shpirtit,
më zhurit zemrën e ndrydh kraharorin,
kur me mijëra jetë u këputën rrugëve,
apo kripë së lëngët të Adriatikut me Jonin
Oh sa dëshiroj që burimet e ujit të ishin magjike,
e të piheshin me ëndje nga gurmazet e etura,
dhe atje brenda thellë labirinteve në gjokse,
të lahej zemra nga mëkatet dhe lakmitë e fshehta.
PEJZAZH VJESHTE
Këndo moj erë lozonjare këngën e vjeshtës,
gjethe të kuqe të verdha i rrëzon mbi liqen,
me ëndrra shtrënguar valëzojnë udhën heshtas,
brenda u fiket ngadalë një dritë e zbehtë në dej.
Kallamat mbajnë iso zanore e përkunden në kor,
degët e pemëve luajnë violinë me fëshfëritje.
Oh, një lule e kuqe i ra një vajze në dorë,
duke shpërndarë petalet në bar si duartrokitje.
Një gur i vetmuar në breg rrethuar me myshk jeshil,
pret një zë apo një fole të lagur të prish monotoninë,
një valë të ngrohtë ëndërron, të puthë një bilbil,
të ndjejë në zemrën e gurtë ujin dhe dashurinë.
Muzgu i kuqërremtë ikën i shoqëruar me erë,
nata sjell heshtjen me parfum të ftohtë mbi liqen.
Do të doja hënën ta mbyllja në një gotë me verë,
t’i lija një dritare, të lëshonte rreze dritë që të deh…
