Nexhat Halimi
(tregim)
Zbriste gurit të bjeshkës apo ngjitej gurit të qiellit.
I vetëm, veç me një mushkë të lodhur, të dërmuar. Rrëshqiste dhe e tërhiqte mushkën për kapistre. Ndërkohë lakoi pak në të majtë të monopatesh që i ndiqte i menduar, i kërrusur nga koha dhe brengat, vetëm për të na liruar rrugë.
-Kaloni, kaloni… – këput zë me përtesë.
-Ti ore ngjitesh apo zbret?!
-Zbres dhe ngjitem në të njëjtën frymë…
Për çdo mëngjes ik monopatesh që lidh Cerajën me rrugën e rrahur të Ibrit, nëpër ngricën e mbuluar me një shtrezë të argjendtë. Në një frymë, zbresin gjashtë këmbë e dy frymëmarrje në hap, ia lëpijnë gjurmët njëri tjetrit. Të pandarë në këtë fragment jete në gur, e cila ka kuptimin e vet të thellë e kaq të ftohtë tash, në fërfëllizën e dimrit.
Seç e kam njohur këtë botë dhe në verë, këtë shkëmb që e përbëjnë një mushkë, një simite dhe dy këmbë kërraba të një plaku, me gjashtëdhjetë pranvera e vjeshta të palosura në shufrat e ballit, ku sa herë të flet për emrin e gjerave që ia përbëjnë jetën, i fryhet e i fryhet në mes të dy syve delli i madh sikur do t’i pëlcasë, për t’i rrjedhur pastaj gjaku i nxehtë, e vetmja gjë e vakët në të. I lëpihet malit. I afrohet shkëmbit, i mbledhur siç bën macja para sulmit e ndër sqetullat i pikin djersë. E bardhë është rruga që e ndjek, përbëhet nga guri, e mielli, të cilit mirë ia njeh erën e ngrohtë, ashtu siç e përjeton vetë mullisi dhe gruaja që e gatuan bukën…
Ia lëpinë plaku, i çulltë në djersë, gjurmët mushkës, e — edhe mushka, plakut. Ndërrohen në ecje: në zbritje prin plaku i Cerajës, e në ngjitje mushka. Përsëritet i njëjti ritëm nga dy e tri herë në ditë. Është mësuar gjallesa në katër këmbë edhe me vetminë. Habitet ndërsa të shfaqen kalimtarë rasti, të ndalin pak të llafosin me plakun me plis, të nxirë përreth kokës nga brengat dhe motet e palosura aty, kat më kat.
Zbret pa droje në rrugën e rrahur, që e zbret te Ibri, buzë uji.
Aty herë – herë pi ujë e herë tjetër vetëm i lag pak këmbët. Plaku me plis të vruguar nga koha sa herë të zë vend në ndonjë gur të hajë pak bukë apo të pushojë ndopak, mushka bredh rreth kot, kërkon ndonjë fije bari të mbetur në këtë mot mes guri e guri. E kap aty e shkëput dhe e përtyp me shije. Të ngjet të kotet plaku me plis të vruguar ndonjë çast më gjatë apo ta kotë gjumi, mushka lëviz e hyn në varre. Ndalet mes dy gurësh dhe aty kullot bar. Nuk i vijnë barrë as thasët e mbushur me miell, të cilët i bart në shpinë, prej nga i ikin re të dendur djersësh.
Ngjet ta tërheq mushka ndonjë herë jashtë rrugës së rrahur, të lakuar e me gunga. Lëviz mushka me hijezim. E plaku e ndjek, i lidh tokën e qiellin në një gërshet. E rrëzohet në tokë, e mbështjellë para sysh hapësirën e dendur nga mjegullat dhe mbahet prapë për toke dhe ngrihet e lidhet me mushkën. Prapë zgjohet me gjakun e muzgjeve që derdhet dizgje-dizgje të pikojë mbi shkrapat e ashpër. Ecja nuk këputet, megjithatë. Zgjohet e ngjitet. E tërheq mushkën, ndoshta dhe plakun, vetë Ibri, ai i rrëmbyeshmi, që në të huajsimin e vet gjëmon ngjashëm me bishën, apo ngjashëm me bjeshkën, apo pse jo ngjashëm me Plakun me simite nën setër ngarend para katër këmbëve me shalët e veta thatuke. E shtreza e argjendtë thyen nyjat e veta nëpër degët e drurëve të gjatë, nxjerrë gjuhën jashtë, si kur do t’i lëpijë gjashtë këmbë e dy frymë të thella.
Me plakun e Gerahës mund të rish vetëm ndërmjet gurit e gurit; në rrugicën që përpihet si gjarpër i larmë nëpër bregun e kuq, ku guri, si dritare e kristaltë ruan fshehtësitë e tij. Pikërisht ku e thyen rrugën e vet, aty ku pushon pak për t’iu lëpirë malit, pastaj mace e egër, me shalët thatuke të tij, që asnjëherë si var në shpinë të mushkës.
-Mushka megjithatë s’e lë të qetë e ky nevrik ia kris me zë mallkimit të njohur.
-Po ç’ dreq ke, or dreq,- trembet ai.
Kjo gjë e shqetëson mushkën papritur.
-A nuk më le të qetë të ha këtë trohë buke. Harron që më presin edhe dy shkuarje e një kthim nëpër këtë guri.
-Shiko, ti mushkë, a nuk e sheh sa më je dërmuar, më je lodhur. A s’e sheh si të del avull nga shpina…
(E shikon me kureshtje mushkën, ia heton atë re avulli që i ikën nga shpina dhe të vjen keq nga gjallesa, që pret derisa të hajë plaku simiten, që ia heton vetëm në kafshore, para se ta fusë në gojë. Turpërohet plaku të hajë rrugës, fsheh simiten nën setër e të shikon thellë, thua, do të thotë – një është: si këtu, si në shtëpi. Më mirë nuk ushqehem unë. Edhe kështu më bën mirë).
I lëvizin bebëzat, sikur në vaj, I. F. Në asnjë mënyrë s’do t’ia zësh fushën e interesimit. Ikën me drita andej e këndej – e në vete gjithnjë i fryhet diçka, ndoshta, djaloshare.
Ndoshta ndonjë dashuri e fshehtë thellë në shpirt.
(Mendoj tash: e thellë është jeta, në gur. Të lidh për peshën e vet e nuk të lë të ikësh. Ke edhe për çka të mbetesh në të, gjithnjë ruan fshehtësinë, si këtë të plakut).
Mushka me dy thasë miell në shpinë, i bie gurit shqelm. E kupton plaku ç’do ajo. E fut simiten në „janxhik” e i vehet prapa. Ngjiten malit. S’të thotë plaku tash të largohesh, as të ecësh krahas me të. Ai shikon “hesapin” e vet, e ti nëse do të mund ta përcjellësh deri në kasollen e tij, e- edhe të bisedosh me të.
-S’kam askënd. Mushka është gjallesa e vetme që frymon me mua në kthesën time. E kam çdo gjë. Djersa e saj edhe ky avull që i ikën nga shpina është simiti im, e djersa ime është ushqimi i mushkës. Edhe kështu në syrin tim, dhe të mushkës jeta ka kuptimin e vet. Dhe – atë të thellë. S’na duhet shumë që të mbahemi. Ajo nxjerr bukën time, e- unë të saj. S’na bie të hidhërohemi e të ndahemi njëri nga tjetri. E, e di, sot askush nuk mendon në tjetrin, si ne të dy.
Pse jo. Jeta na lidh kështu..
(Mushka -përsëri „ciatet”, thua se do t’i thotë plakut të shikojë „hesapin” e vet, të ngutet e të mos flasë më shumë. Mund të jetë, edhe kjo. Pse jo, e kuptojnë mirë njëri tjetrin. Dhe natyrisht e ruajnë).
-U bart miell (po dhe gjëra të tjera, të nevojshme) fshatarëve të Cerajës, – flet plaku në përkundje mbi shalët e veta thatuke, ndoshta nej –nej, si këmbët e mushkës që mbahen me forcë rrugës së mbuluar me një cipë bore për në fshat. E di edhe mushka se për këtë ditë i ka edhe dy shkuarje e një kthim, prandaj s’do as të pushojë — do, ndoshta, sa më parë ta kryejë punën.
– Më duan dhe fshatarët, ngase çdo të mirë edhe unë ua kthej me të mirë, – përsëri flet plaku, që më shikon dhe thellë mendohet. E ndal pastaj mushkën. I del përpara. Ia ledhaton fytyrën si fëmijës, e shtreza nën këmbët e tyre kërcet, si në acarin më të madh.
I fundit është plaku Ismail Ferizi. S’ka askënd në shtëpi. Po s’do të flasë për këtë; ku i ka e a dëshiron t’i ketë? Ai jeton vetë, po – herë-herë dhe i lumtur. Di edhe të gëzohet, të qeshë, të flasë për gjëra që ia ngrohin gjakun, që ia fryjnë dellin e madh në ballë, aty ku i janë radhitur shufrat e moteve.
Është, ndoshta, mohikani i fundit, – po s’do të thotë të mbetet kështu, thotë ai, e zë të më shikojë me një flatër të re jete, me një bardhësi që hapet para shalëve të tij thatuke, po — edhe para këmbëve me nyja të mushkës, që mbledhin muskujt e fortë dhe i ngjiten malit…
Unë e kthej shpinën. Ngel me shpinë prapa tyre. E përnjëherë e dëgjoj një shushuritje, një psherëtimë të thellë, një përpjekje për t’iu ngjitur shkëndit e më pastaj dëgjoj një fluturim nga maja e shkëmbit dhe një rrotullim mbi të.
-Nuk i dihet dimrit në male, ndërsa gjërat s`i kam veç për vete. I kam për fqinjët dhe për tërë fshatin. E shtrëngova mushkën e zbrita. Herën tjetër zbret ndokush tjetër. Në male lidhemi fuqishëm me njëri tjetrin… – e dëgjoj nga flet Plaku për mbi thepat e shkëmbinjve të ashpër
-Ec or, – i bën zë mushkës e ecën, lart. Fluturon, fluturon bashkë me mushkën e vet. Ia zgjidhë thasë me miell dhe nga lart bie bardhë. Borë bie pandërprerë. Janë bashkë të përqafuar. E shikoj nga ngjitet paudhës së bardhë e futem në atmosferë. -Natyrisht, ka nevojë njëri për tjetrin, gjithherë.
-Oh, – fshaj, – njëmend zemra fuqishëm rrah në male.-Natyrisht dhe ashpër, – mërmëriti Plaku dhe bashkë me mushkën pak pak mori të zhdukej në udhë nga Zoti. Fluturonte, fluturonte, fluturonte!
