INTERVISTË E HUAZUAR nga „WELT.DE“
Flet Dr. Hamed Abdel-Samad (1972) Egjipt-Mynih.
WELT ONLINE: Ju shkruani në librin tuaj të ri, se jeni konvertuar nga besimi në dituri. Pra ju tash jeni i ditur, por nuk jeni besimtar?
Hamed Abdel-Samad: Jo. Për mua besimi personal është një çështje për të cilën nuk do të duhej të flitet. Në të vërtetë, besimi nuk hyn në asnjë kategori. Jam konvertuar nga një besim, siç e interpretojnë sot shumica e muslimanëve: si një ndërtesë e mbyllur, si një e vërtetë absolute. Të besosh, porse, do të thotë për mua, të jeshë gjithmonë në kërkim.
WELT ONLINE: Kjo do të thotë pra, çdo individ e bën besimin e vetë me veten e tij, dhe nuk e merr të servuar prej të vetëquajturve autoritete?
Abdel-Samad: E saktë. Jo përgjigjje të gatshme, jo të vërteta të gatshme. Jam konvertuar nga besimi në dituri, në të cilën unë provoj, të mësoj më shumë mbi religjionin tim, historinë dhe gjuhën me të cilat pastaj mund të sfidohem në mënyrë kritike. Kjo është ajo, për çfarë sipas meje, momentalisht ka nevojë të ngutshme Islami.
WELT ONLINE: A e keni fjalën për këtë, nëse në librin tuaj kërkoni, që Islami duhet t’i nënshtrohet një inventure?
Abdel-Samad: Po, e saktë.
WELT ONLINE: Dhe si mund të duket një inventurë e tillë e Islamit?
Abdel-Samad: Inventurë, ose më mirë: Insolvencë e rregulluar, do të thotë që bota islamike duhet të ndahet nga valixhet e rënda, të cilat e pengojnë udhëtimin e tij në ardhmëri?
Në këto valixhe gjendet për shembull paprekshmëria e religjionit. Kjo ka të bëjë me një imazh absolut të Zotit, i cili për diktaturat është bërë një shabllon. Në këto valixhe rëndojnë idole dhe armiq të rrejshëm dhe një përcetim i jashtëkohshëm për shoqërinë me një pikëpamje absurde për raportin midis burrit dhe gruas. Kjo e stagnon të menduarit.
Për të gjitha mizeriet dhe problemet fajësohet perëndimi. Përmes kësaj nuk krijohet kurrfarë dinamike pozitive, e cila është e domosdoshme për një ndryshim.
WELT ONLINE: Pra, ç’ka i duhet Islamit: një rilindje apo një iluminizëm?
Abdel-Samad: Unë përdor shprehjen revolucion mendor ose përtëritje mendore, një moment të sinqeritetit me vetveten.
WELT ONLINE: A është Islami për këtë parimisht i paaftë për ndryshime?
Abdel-Samad: Unë nuk ua mohoj njerëzve këtë aftësi, dhe qëllimi im parësor ka të bëjë me njerëzit. Nëse nuk do të kisha besuar në këtë, nuk do ta kisha shkruar librin.
WELT ONLINE: Ju si njëri prej pak myslimanëve keni biseduar me Fleming Rose, redaktorin e atij fejtonit të gazetes daneze, e cila kishte botuar karikaturat e kontestuara të Muhamedit. A ju bindi, a kishte të drejtë?
Abdel-Samad: Kurrë nuk më ka interesuar nëse Fleming Rose ose Thilo Sarrazin kanë të drejtë, apo kushdoqoftë. Fjala është, se të gjithë kanë të drejtë, ta thonë këtë, apo ta bëjnë atë. Si myslimanë, ne duhet ta pranojmë këtë. Ne duhet të sillemi ndryshe me emocionet tona, pa tensione.
Zoti Sarrazin nuk na gjuajti me gurë, por me fjalë. Ai ka shfaqur një mendim, paraqiti tezat. Dhe ne mundemi të përgjigjemi me fjalë. Jo me masa, përjashtime nga puna apo kërcënime për jetë.
Demokracia duhet t’i bëj ballë kësaj. Dhe pikërisht me njerëzit me të cilët nuk pajtohemi, duhet të flasim.
WELT ONLINE: Përse bota arabo/islamike është e paaftë për fjalën, përse nuk është ajo në gjendje, të ballafaqohet në mënyrë të argumentuar me problemet? Reagimet e muslimanëve ndaj kritikave apo qortimeve shpeshherë janë të dhunshme, ato po shkaktojnë frikë.
Abdel-Samad: Kjo është një simptomë e rënies së një kulture të lashtë. Bota islame nuk mund të pajtohet me faktin që në botë nuk luan më rol udhëheqës. Ndjehet e ofenduar, por edhe më tutje angazhohet për kontributin e saj kulturor…
WELT ONLINE: …e cila edhe ka ekzistuar…
Abdel-Samad: …për këtë ne sot fatkeqësisht nuk mund të blejmë DONERA, mirëpo Islami po, ka pasur një kohë të lulëzimit të tij. Edhe sot e kësaj dite nga ky fakt, ndjehet prirja e përparësisë morale kundruall perëndimit, në të vërtetë kundruall pjesës tjetër të botës. Mirëpo kësaj të drejte i mungon substanca. Nuk ka argumente që do të flisnin për atë që mund të fliste Islami sot.
As nga aspekti shkencor as nga aspekti kulturor nuk shohim kontribute nga bota Islame, që do t’i shërbejnë njerëzimit. Kjo shpie tek njëfarë skizofrenie: në njërën anë kompleksi i inferioritetit kundruall botës perëndimore, dhe nga ana tjetër vizione (të gjithëfuqishme) superiore.
Në njërën anë mungesa e opsioneve dialoguese, ndërsa nga ana tjetër sikleti, për të bërë gjithësesi diçka. Nga kjo rezulton izolimi, prej nga rrjedhimisht një pakicë po shkon kah dhuna dhe terrori, që fatkeqësisht hë për hë kjo po i bie telit.
WELT ONLINE: Ju po flisni edhe për atë se si Izraeli në mënyrë permanente ua mban pasqyrën përpara arabëve, duke ua përkujtuar se në ç’farë stagnimi ekonomik e shoqëror kanë mbetë. A mos është edhe kjo një arsye e urrejtjes së tyre ndaj hebrenjve?
Abdel-Samad: Po. Izraeli është një shembull se si edhe në Lindjen e Afërme mund të ketë ekonomi të lulëzuar, paralelisht me bazat themelore të demokracisë. Pra, nuk mvaret prej regjionit por prej qendrimit mendimtar shpirtëror. Nga sionizmi lindi një shtet demokratik, i cili përkundër të gjitha konfrontimeve ushtarake, arriti të mbetet demokratik.
Të njëjtat konfrontime liderëve arabë u shërbyen si arsyetim, që të drejtën për luftë ta shndërrojnë në gjendje të përhershme lufte dhe të mos e lejojnë demokracinë.
Bota arabo/islamike e ka hequr trenin e modernes, dhe nuk i mbetet asgjë tjetër, përveçse të ngelë mbi binarë dhe ta mallkojë lokomotivistin dhe ky është perëndimi.
WELT ONLINE: Ju thoni, Islami si kulturë po shkon kah humbëtira. A ka shpëtim, apo një xixë shprese për shembull në Indonezi, në Turqi, apo në shtetet e Golfit? Kush është flamurtar i zhvillimit pozitiv?
Abdel-Samad: Nuk ka flamurtar, ka vetëm karnevalistë. Turqia tregonte një zhvillim të kënaqshëm, si frut i sekularizimit. Megjithatë, tash po hetohen zvarrisje të shumë këtyre proceseve. E njejta gjë vlen edhe për Malajzinë dhe Indonezinë, tek të cilat pati hapa shembullorë. Mirëpo ndikimi i këtyre mbi 57 shtetet islamike të botës, është i vogël.
Përkundrazi, ndikimi teologjk i Arabisë Saudite ose i Egjiptit mbi këto të ashtuquajturat shtete reformuese prapë po rritet. Në këto shtete me ndikim të madh, detyrat shëpiake nuk janë kryer. Gjithëçka që me dekada u fsheh nën tapet, tash po del mbi sipërfaqe. Shtëpia pothuajse është bërë e pabanueshme sepse po kundërmon.
Shumëçka është dashur të bëhet para njëqind vjetësh për të mundur sot në njëfarë mase të jeshë në nivelin e botës. Në vend të kësaj po shkohet fuqishëm në drejtimin e ri-islamizimit në vend të hapjes dhe demokratizimit.
Tatëpjeta e botës islamike është konsekuencë logjike e një politike të gabueshme disa vjeçare identitare dhe arsimore si dhe e një raporti asimetrik kundruall perëndimit, që bazohet në paranojë dhe në sehirllëk.
WELT ONLINE: Ç’ka mendoni me marrëdhëniet asimetrike?
Abdel-Samad: Nuk po ndodhë më frytnimi i ndërsjellë, bota islamike ka pushuar së përfituari nga dija e të tjerëve. Në Mesjetë kultura islame ka qenë prijëse, sepse ishte më kooperative dhe më e aftë për t’u integruar në dijet e të tjerëve. Veprat e grekëve të vjetër u përkthyen dhe u zhvilluan më tej. Njeriu ishte i hapur dhe kurreshtar, ekzistonte bashkëpunimi mes persianëve, hebrejve, dhe të krishtërëve dhe kështu krijuan një kulturë. Tashti dominon frika, dyshimi, gëzimi për dëmin e tjetrit, nëse dija dështon, po e zëmë nëse ndonjë hulumtues i famshëm i gjeneve vdes nga kanceri, ose nëse anija kozmike rrëzohet. Shumë myslimanë rrinë këmbëkryq duke u ushqyer me pafuqinë e tyre, dhe me sedrën e fyer. Ky nuk është ushqim i shëndoshë.
WELT ONLINE: Pra, a mos po shkojmë pakthyeshëm kah një ndeshje ballëpërballë mes qytetrimeve, siç ka prognozuar Samuel Huntington?
Abdel-Samad: Kjo po ndodhë tashmë, jo vetëm midis perëndimit dhe botës islamike, por edhe midis shteteve islame / midis gjakimit të Frymës për Hapje dhe presionit për konformizëm, midis inovacionit, dhe kontinuitetit. Shumë myslimanë të rinj po i lëshojnë strukturat e vjetra dhe po kërkojnë përgjigjje të reja.
Mirëpo këta nuk po gjejnë infrastrukturë demokratike, as shoqëri civile, të cilat do të mund t’i drejtonin këto energji. Për këtë shkak, këto energji derdhen në kaos dhe dhunë. Prej kësaj ushqehet fundamentalizmi.
WELT ONLINE: Në ripërtëritjen e botës islamike, a mund të luajnë ndonjë rol intelektualët myslimanë në Diasporë?
Abdel-Samad: Po, njësoj si disidentët rusë në kohën e Bashkimit Sovjetik, si Solschenizyn/i apo Sacharov/i. Këta braktisen sistemet e tyre, publikuan krimet e këtij sistemi, dhe /kjo është vendimtare/, këto publikime këta i bënë në gjuhën e tyre amtare. Veprat e tyre u lexuan atje, ku duhej të fillonin ndryshimet.
Diaspora myslimane nuk e bën këtë, këta duartrokiten në vendet e tyre mikpritëse, por në vendet islamike nuk i njeh askush.
Myslimanët që jetojnë këtu në Europë, e kanë një shans të madh për të bërë një cenzurë, për të krijuar një teologji të re, të liruar nga sundimtarët dhe përkatësia autoritare. Në vend të kësaj, atë që e kanë sjellë nga vendlindja e konservojnë, dhe e quajnë identitet.
WELT ONLINE: Ju flisni një gjuhë të qartë, për shumëkend kjo është e tepruar.
Abdel-Samad: Po, unë flas haptas. Kur them se Islami ndoshta kishte një lindje të deformuar, njerëzit distancohen nga unë, madje edhe intelektualë sekularë. Këta nuk duan ta dëgjojnë këtë.
WELT ONLINE: A mos e keni thënë ndonjëherë këtë?
Abdel-Samad: Po. Dhe kam përjetuar reagime të këqia. Them gjithashtu, se na duhet një diskurs postkuranor, ne nuk duhet që gjithëçka ta ndërlidhim me Kur’anin. Këtë duhet ta lëmë pas nesh, duhet të kërkojmë përgjigje të reja përmes dialogut, jo përmes shpalljes hyjnore. Ana spirituale e Kur’anit është e vleftshme për të gjitha kohërat.
Ana juridike/politike porse është krijuar për t’i rregulluar marrëdhëniet e një bashkësie paramoderne në shekullin VII në qytetin Medina, dhe nuk ka se ç’duhet në shekullin 21. Shumë të ashtuquajtur reformatorë flirtojnë me modernen, duan të ‘flejnë’ me të, por nuk duan të mbeten me ‘barrë’. Ky është një mashtrim. Duhet të bëhemi më konsekuentë dhe të flasim më qartë. Ne nuk kemi kohë.
Po shkojmë drejt një katastrofe: resurse që po harxhohen, një armatë disa milionëshe e të paarsimuarve në një paperspektivë, shtrëngesat me rezervat e ujit të pijshëm/ju lutëm ku do të na shpjerë kjo? Nëse gjithçka hallakatet, atëherë do të përjetojmë dyndjen më të madhe të të gjitha kohërave të popujve drejt Europës. Kjo nuk është punë e frikës, kjo është punë e pasnesërme.
WELT ONLINE: Kundërshtarët tuaj më të rreptë ju quajnë heretik dhe duan që t’iu heshtin.
Abdel-Samad: Unë jam një heretik në kuptimin pozitiv. Ne kemi nevojë për më shumë njerëz të cilët do ta privatizonin Kur’anin. Një reformë në botën islamike do të bëhet vetëm atëherë kur ‘heretikët myslimanë’ do të munden pa drojë të marshojnë rrugëve. Brenda dy javësh do të dalë nga shtypi libri im, edhe në arabisht, madje në vendlindjen time në Egjipt. Kah mesi i tetorit vetë do të shkoj atje dhe do të prononcohem publikisht.
WELT ONLINE: Por kjo është e rrezikshme, a nuk keni frikë?
Abdel-Samad: Do të shkoj, përndryshe e gjithë kjo nuk ka fare kuptim. Kur të prezantosh teza të tilla, duhet të jeshë i gatshëm edhe për diskutime të pastajme. Vetëm kështu krijohet dinamika, një libër vetvetiu nuk mund ta kryej krejt punën.
Marr shumë emaile nga të rinjtë, të cilët i diskutojnë me mua tezat e mia. Vetëm kështu lëshon rrënjë diskursi, ashpërsisht në thelb të çështjes, por me respekt në dialog. Unë e flas qartë dhe ashpër, atë që e mendoj, por njerëzve të cilët i kritikoj, nuk ua marr dinjitetin.
WELT ONLINE: A shpresoni?
Abdel-Samad: Shikoni, nëse një pyll digjet, në vendin e shkatërruar nga zjarri, rriten prapë drunjtë. Nëse pylli, shtigjet e të cilit nuk shihen më, menaxhohet keq dhe nis e merr teposhtëzen, atëherë ndoshta nuk është zhvillim i keq, nëse atë e mbulojnë flakët. Po them: lëreni të digjet, dhe na lini në një fillim të ri!
© Axel Springer AG 2012
Përktheu nga gjermanishtja: Arif Kutleshi
Dërgoi për publikim, Shefqet Dibrani, poet, shkrimtar
