“Lahuta e Malcis” – ILIADA SHQIPTARE ME 16 838 VARGJE

Ndoc Selimi

Ne vazhdim te publikimeve me rastin e 76 vjetorit te vdekjes At Gjergj Fishta.

(Episodi Oso Kuka)
“Lahuta e Malcis” e Pader Gjergj Fishtes asht sinonimi i ndeshjes se madhe ne mes jetes e vdekjes, mes shqiptareve dhe pushtuesve te huej, njekohesisht asht teatri i luftrave shekullore per liri e pavarsi e skalitur ne nje poeme te gjate prej 16 838 vargje ne nje hapesire kohe 35 vjeçare.

Brenda “poemes” madhe gjenden tridhjete poema te tjera qe poeti i quan “kange”, te cilat jane skalitur ne menyre mjeshtrore prej dores se poetit duke sjelle te gjalle deri ne ditet tona ate perpjekje mbinjerezore, ate kryq te madh qe i takoi ta mbaje mbi shpine me shekuj nje nder popujt ma te vjeter e ma virtuos te Europes, popullit shqiptar.

Poema hapet me kangen e pare “Cubat”. Poeti na shpie ne vitin 1858. Turqia nis te ligeshtohet. Shqiptaret zgjohen dhe kerkojne ti dalin dore Turqise, por nje armik tjeter mpreh shpatat. Knjaz Nikolla i Malit Zi synon pjesen veriore te Shqiperise i nxitur nga Cari i Rusise.;

Knjaz Nikolla i Malit Zi
Ka dynd top, ka dynd ushtri
Edhe del e bie n’Shqipni
Shka merr Drini per se gjatit…
Der n’Kala te Rofofatit.”

Por shqiptaret e dine mire se kush asht Cernagorja. menjihere jepet kushtrimi, ngjeshin armet dhe lidhin besen. Lane pasurine, shtepine, nenen, nusen e re e ngrane e pangrane turren te fronti i luftes balle perballe e fyt a fyt. Ndeshja asht e madhe dhe turri i shqiptareve nuk ndalet. Ushtria malazeze thyhet. Pas kesaj disfate, Knjazi nderron taktike. Krijon çeta cubash dhe i cyt ata per ne token shqiptare per te vjedhe e plaçkite. Nje nder keto asht edhe çeta e Vulo Serdarit qe po planizon si:

“Vraninen me shkretue
ashtu si Knjazi e kishte msue”

Sundimtari i Shkodres Avdi Pasha, mblodhi rinine shkodrane dhe u pohon atyne qe nuk po gjendet nje burre shqiptar per tu dale perballe cubave te Karadakut. Kete e degjon edhe Oso Kuka dhe nuk duron kur thuhet se ka mbet Shqipnia n’vasha. Mendon te vrase pashen per kete ofendim por kujtohet se :

“I urti kurre nuk ngutet,
Prej burrnise e jo prej tutet…”

Ndaj nderron mendim. Ai mbledh 40 djem shkodrane e malesor dhe niset per Vranine. Ndersa Osoja me djemte vozite ne liqenin e Shkodres me varka, ne Vranine ka ndodh nje ngjarje e thekshme. Asht vrare Avdi Hasa nga dora gjakatare e cubave te Vulo Serdarit.

Episodin e ngjarjes e sjell e motra qe vajton permallshem vellane dhe porosite zogun e malit te lajmeroje Shqiperine. Oso Kuka degjon vajtimin e motres pa vella e vihet ne gjurmet e cubave. Ne breg te Moraçes kerset pushka. Vriten dy cuba dhe te tjeret ikin te tmerruar. Nga djemte e Osos mungon trimi Kerrni Gila, i cili ende nuk e kishte ndare fitoren ne bejleg me Jovanin e Malit Zi. Oso Kuka hyn ne mes tyne dhe ndan dyluftimin.

I lidh plaget armikut trim dhe e nis per vend te vet duke e porositur qe te mos i rreje krajli. Pas ketij episodi jepet urdher per te zene te gjalle Oso Kuken. Ketu asht akti ma larte njerzore ne mbrojtje te tokes vet; vetsakrifikimi ne kullen e barotit, ku poeti i madh Fishte i ka dhane gjithe kolorin dramatik te nje akti te tille duke i kushtuar te plote nje poeme me titull “Deka”. Keshtu vine vargjet flamur:

“Ah kadale Nikoll t’vrafte Zoti!
Pse ktu i thone Oso Baroti
se s’ke pa shqiptar me sy
se djeg vedin edhe ty…”

edhe flake i dha barotit sa u dha duhmja der n’breg t’Virit, qepra, gure e gjymture njerit. Pastaj vine vargjet qe u le nanave malazeze:

“Edhe mesoni femijte mbas sodit,
t’mos lakmojne tok’s Kastriotit,
se u bie shtrejte, qe besa e Zoteit..”

Kjo poeme brenda poemes madhe Lahute mbyllet me porosine se kur shqiptaret jane te bashkuar dhe se ne dejt e tyne vlon ky gjak si te Oso Kuka, kurre nuk ka ma ra ne duarte e pushtuesve huaj toka jone amtare.