RRËNIMI I LIRËS
Bild, 19 nëntor 2021 – Përktheu Arben Çokaj
Rexhep Tajip Erdogan (67) ka një problem të madh parashë: inflacioni është i shfrenuar, monedha kombëtare po bie nga një rekord në tjetrin. Pasoja: Rritet zhgënjimi i votuesve, investitorët ikin.
Të enjten në mbrëmje: vendimi për normat e interesit nga banka qendrore turke. Për të tretën herë radhazi, ajo bëri të kundërtën e asaj që do të lehtësonte situatën, dhe uli normën bazë të interesit – përsëri!
Lira ra menjëherë deri në gjashtë për qind kundrejt dollarit. Për herë të parë, më shumë se njëmbëdhjetë lira turke (në krye: 11.23) duhej të paguheshin për një dollar! Monedha ka humbur kështu 30 për qind të vlerës së saj, që nga fillimi i vitit. Madje një euro kushtonte deri në 12.80 lira.
Sepse me rritjen e normës së interesit, lira do të vazhdojë të shitet. Norma e re e interesit referencë prej 15 përqind (minus një pikë përqindje) tingëllon ende si shumë – por me normën e inflacionit prej pak më pak se 20 përqind (tetor), është zhvlerësim i pastër. Prandaj, norma e interesit “e vërtetë” (norma reale e interesit) është një e mirë minus pesë përqind.
Erdogan tërbohet për “murtajën e interesit”
E hidhur për humbjet e shumta nga politika e çmendur monetare e Erdoganit. Importet po bëhen edhe më të shtrenjta, konsumatorët turq duhet të shikojnë se paratë e tyre blejnë gjithnjë e më pak dhe kursimtarët shohin tkurrjen e pasurisë së tyre.
Por shkaktari i kësaj krize – Erdogan – po i qëndron kursit të tij. Presidenti turk vazhdimisht i kritikon normat e interesit, duke e justifikuar refuzimin me botëkuptimin e tij islamist (dhe antisemitik). Kështu edhe të mërkurën.
Erdo-çmenduraku me fjalë: “Do t’i heqim popullit tonë murtajën e kamatës“, qortoi Erdogan fraksionin e partisë së tij në pushtet, AKP. “Ne definitivisht nuk do të lejojmë, që normat e interesit të gjunjëzojnë njerëzit tanë,” tha ai. “Për sa kohë të jem në këtë pozicion, do të vazhdoj deri në fund luftën time kundër normave të interesit.”
Bosi i Bosforit nuk dëshiron të pranojë konsensusin e të gjithë ekonomistëve, se rritja e normave të interesit është mënyra e duhur, për të luftuar inflacionin. Përkundrazi: “Interesi është shkaku, inflacioni është rezultati”, pohoi ai – në kundërshtim me të gjitha ligjet e ekonomisë.
“Më vjen keq për përkrahësit e normave të larta të interesit, por nuk mund të punoj me ta”, vazhdoi Erdogan. Ai tashmë e ka dëshmuar këtë disa herë në të kaluarën: që nga viti 2019, ai tashmë ka zëvendësuar tre herë guvernatorin e bankës qendrore – derisa gjeti dikë, që i bindet atij.
Erdogan u ankua gjithashtu se investitorët – si pasojë logjike e politikës së tij monetare – po iknin. “Çfarë lloj njerëzish jeni?” Ai u tërbua keq.
