shkruan Fahri Xharra
Fshati Koniçe-Tutin- Sanxhak janë pasardhës të fisit shqiptar Shala.
Për vete thonë që janë pasardhës të Arnautëve ( malësorëve) dhe se të gjithë rrjedhin nga një fis- Shala dhe se i kanë ruajtur të gjitha ato që e bëjnë një fis. Por sot nga shqiptarët kanë mbetur vetëm toponimet dhe emrat rreth fshatit e më largët. (Selo Koniće Tutin-Sandzak mjestani su potomci albanskog plemena Shala(šalja)-Za sebe kažu da su potomci Arnauta (Malisora); da svi potiču od jednog plemena (Šalja); da su sebi očuvali sve ono što je trebalo jednom plemenu. Na to, arnautsko, danas jedino podsjećaju preostali toponimi i nazivi u okolini i samom selu ).
Në Gjakovë e kemi një fjalë të urtë ku themi: “edhe nëse pitja asht hongër, tepsija ka mbet”.
Pra si më shkruan miku Mujo Martinaj : Nuk ka as një dileme që të gjitha fshatrat e Peshterit janë te populluara me shqiptar Bile kohëve të fundit as qe ka kundërshtime për këto gjera siç kishte kohe me pare nga individ te ndryshëm.
Ne jam nga ata qe për vite me radhe u kam thëne troç ne sy te vërtetën e prejardhjes se popullit te Sanxhakut vete banoreve te asaj krahine Shumë te tjerë ngurronin ta bënin një gjë te tille me pretekstin se do zemërohen “boshnjaket ” e Sanxhakut Kam pare me mjera komente ne portalet e ndryshme te sanxhakut me argumente bindëse dhe te pakundërshtueshme duke i shuar te gjithë zërat te cilët kundërshtonin, mohonin shtrembëronin dhe fshihnin te vërtetën e asaj krahine te pastër shqiptare ( Mujo Martinaj ).
Sigurisht që “pitja” ishte e shijshme për të gjithë pushtuesit e në rastin konkret për Sanxhakun, Tutinin, Koniçen ishte bile shumë e lakmuar por diçka ka mbetur që e tregon origjinën e këtyre anëve ; origjinën shqiptare.
“Që nga parahistoria e deri në shek. 7-të (psKr) këtu ishin ilirët e patër. Zbulimet për vendbanime shumë të vjetra ( mbi 3000 vjet ) janë gjetur në komunën e Tutinit. Sipas mendimit të të gjithë hulumtuesve dhe shkencëtarëve, banorët e hershëm të Tutinit ishin Dardanët.
Dardanën supozohet të jenë shumë më të vjetër se Ilirët. Në këto anë ka pasur ndërrime shumë të mëdha të popullsisë vendase dhe lëvizje që kanë lënë gjurmë që nga shek i 6-të ( prKr ). Ardhja e Autariatëve nga lugina e lumit Lim duket se e ka bërë zhvendosjen e dardanëve në rrjedhën e lumit Arsa ( Rashka ), ku që kohë te lashta e kanë zhvilluar kulturën e tyre. Dardanët kanë qenë luftarak dhe njihen për luftërat e tyre me Romaket, që nga shek i 2-të ; kështu që Tutini ishte futur nën administrimin romak të Dardanisë. ( Tutini History Burimet ; „Iliri i Tračani“, Dragoslav Srejović, Beograd 2002. „Gde se nalazila Srbija od VII-XII veka“, Relja Novaković, Muzeu historik Beograd „Prestanak bogumilstva i islamizacija Bosne“ Aleksandar Solovjev Sarajevo 1949. g „Od tradicije do identiteta, Geneza nacionalnog pitanja Bošnjaka“ Muhamed Hađžijahić Sarajevo 1974.)
Fshati Koniçe është diku afër Tutinit në malet e Peshterit, i ka 330 banorë të ndarë në 63 amvisëri. kishte shumë më shumë por migrimi i dhunshëm apo i mashtrues në Turqi e ka bërë të vetën.
Në literature lokale qe unë e lexova thuhet se është vendi më i njohur në përdorimin e drejt të “ ç -së “ dhe “xh-së“ si dhe dallimin e “ l-së “ dhe “ ll-së “. Ata ( mohuesit e të vërtetës ) mundohen të qesin tjetër kah, por harrojnë që edhe pse nuk flasin shqip në gjuhën, janë 36 shkronjat, janë shaljanë.
Por unë po dua të dal tek “tepsia” e që rastësisht i quajta toponimet që janë vetëm në gjuhën shqipe. Me toponimet është marr profesori Shemso Shaqiroviq, nga Koniçe. Shikoni; Livadmas ( Livadhi i madh ); Kodrakolibs ( Kodra e Kolibes ) Ljuk Gjogoshin ( Luka i gjigoshëve ) Ljuk Kriljaj, Ashtujit. Las Shoks, Lazljepri, Kodra shnjegovit, Ljuk baljije, Ljuk verove, Kërshtujit, Kodra Bunarit, Livadmolin.
(Među njima je mnogo kompoziti, kao npr: Livadmac (Velika livada); Kodra kolips (Kolibin brijeg); Ljuk đugošin (Đogatova do lina); Ljuk kruljaj (Glava doline); Aštujit (Vučja kost); Las šoks (Prijateljski laz); Laz ljeprit (Zečji laz); Ko dra šnjegovit (Sniježni brijeg); Ljuk baljije (Balijska dolina); Ljuk verove (Dolina groblja); Krštujit (Mokri krš); Kodra bunarit (Bunarev brijeg); Livadmolin (Jabukovac) i drugi. Među njima je mnogo kompoziti, kao npr: Livadmac (Velika livada); Kodra kolips (Kolibin brijeg); Ljuk đugošin (Đogatova do lina); Ljuk kruljaj (Glava doline); Aštujit (Vučja kost); Las šoks (Prijateljski laz); Laz ljeprit (Zečji laz); Ko dra šnjegovit (Sniježni brijeg); Ljuk baljije (Balijska dolina); Ljuk verove (Dolina groblja); Krštujit (Mokri krš); Kodra bunarit (Bunarev brijeg); Livadmolin (Jabukovac) i drugi.
Përtë interesuarit, ata qe duan te studjojonë më shumë, është kjo më poshtë
(Oko 65 domaćinstva živi u selu, koje se dijeli na Gornju i Donju mahalu. U Gornjoj mahali žive: Seleci, Karakuše, Dašići i Kolići. Seleke sačinjavaju: Hamidovići (dvije porodice su u selu, jedna u Novom Pazaru i dvije u Turskoj), Bektovići (dvije porodice su u selu, a dvije u Novom Pazaru), Talevići (dvije porodice su u Koniču, pet u Makedoniji i jedna u Turskoj), Zahitovići (trinaest porodica je u Koniču, jedna u Tutinu, jedna u selu Ivanča u okolini N. Pazara), Šaćirovići (osam porodica je u selu, jedna u Tutinu, jedna u selu Ivanča), Hasanovići (u selu žive četiri porodice i prezivaju se Hodovići, u selu Čukote dvije porodice, u Novom Pazaru jedna, u Tutinu jedna, u Beogradu dvije, jedna u Gluhavici, jedna porodica u Majdanpeku, jedna u Sarajevu). Karakuše (Karakušići) sačinjavaju porodice: Halilovići (u Koniču je pet porodica, u Čukotu pet, prezivaju se Hajrovići, jedna je u Delimeđu, četiri u okolini N. Pazara/ jedna u nas. Šutenovac, tri u nas. Pobrđe/, jedna u Turskoj). Dašići i Kolići (tri porodice odavno odseljene u Tutin).
U Donjoj mahali žive: Okovići i Ćatište (od „čara”, alb. Hrast „hrašće”). Okoviće sačinjavaju: Bajrovići /Bajramovići/ (u Koniču su tri porodice, dok je jedna u Turskoj), Jusufovići (sedam porodica je u selu, a pet u Dubovu /Tutin/, Numanovići /Numovići/ (jedna porodica je u selu, šest u Tutinu, jedna u Delimeđu, jedna u Novom Pazaru, dok su četiri porodice u Turskoj), Fejzovići (tri porodice su u selu, a tri u selu Šaronje/Tutin/), Kurtanovići /Beširovići, Šerifovići/ (u Koniču su četiri porodice, u Tutinu devet, u Skoplju jedna, a u Turskoj šesnaest). Čarište sačinjavaju: Ademovići (tri porodice su u Koniču, jedna u Melajama /Tutin/, tri u Delimeđu, jedna u N. Pazaru i jedna u Turskoj), Kadrići /Aljkovići/ (dvije porodice su u Koniču, jedna u Turskoj, pet u Tutinu, tri u Ribarićima /Tutin/ i dvije u Skoplju), Sejdovići (jedna porodica je u Koniču, jedna u Delimeđu, dvije u Tutinu i dvije u Skoplju), Halitovići (tri su porodice u Koniču, četiri u Tutinu, dvije u Skoplju, jedna u Beogradu i jedna u Turskoj), Hazirovići (svega dvije porodice, koje žive u Koniču).
Koničani su se najviše raselili u migracionom periodu 1957-1966. god., kada se najveći broj domaćinstava iselio, preko Makedonije, prema Turskoj.)
Fahri Xharra 12.11.21
Gjakovë
