Krizë kushtetuese pas ndërhyrjes nga i dërguari amerikan Grenell në Kosovë

Me ndërhyrjen e tij, Thomas Grenell shkaktoi një krizë kushtetuese.
Foto: APA / AFP / THOMAS KIENZLE

KAOS

Një shumicë e re u formua një muaj pas rënies së qeverisë kosovare. Por çështja është nëse proceset janë kushtetuese

Adelheid Wölfl, 29 prill 2020, Der Standard – Përktheu Arben Çokaj

Një krizë kushtetuese shpërtheu më 25 mars, me ndihmën e të dërguarit të Trump në Kosovë dhe Serbi, ish ambasadori në Gjermani Richard Grenell, rrëzoi qeverinë e Kosovës. Sepse është e paqartë, kush ka të drejtë të formojë një qeveri.

Javën e kaluar, Presidenti Hashim Thaçi ia dha mandatin qeverisë LDK-së, duke argumentuar se Vetëvendosje (VV), partia me më shumë vota, nuk kishte dhënë emrat e anëtarëve për një qeveri. Sipas ligjit, presidenti mund t’i japë partisë së dytë më të fortë mandatin për të formuar një qeveri. nëse pala më e fortë – VV – refuzon mandatin. Sidoqoftë, nuk ishte ky rasti. Kjo është arsyeja pse VV tani dëshiron të kontaktojë Komisionin e Venecias, për të kontrolluar konformitetin kushtetues të veprimeve të Presidentit. Kurti gjithashtu dëshiron të shkojë në Gjykatën Kushtetuese për këtë çështje.

Koalicioni pa partinë më të fortë

Thaçi argumentoi me cinizëm se ai i kishte dhënë LDK-së mandatin “për të ruajtur stabilitetin“. Ky stabilitet ishte humbur përmes rënies së qeverisë, në të cilën Thaçi kishte edhe një pjesë. Sepse Thaçi është diçka si armiku politik i vdekshëm i liderit të VV-së, kryeministri në detyrë Albin Kurti. Thaçi i përket klasës së vjetër politike, për shkak të luftës së tij të kaluar, ai konsiderohet i shantazhueshëm dhe partia e tij, PDK, është seriozisht e korruptuar.

Kreu i LDK-së, Isa Mustafa, njoftoi se do të ketë një shumicë të re për një qeveri. Koalicioni thuhet se përfshin AAK-në e ish-kryeministrit Ramush Haradinaj, AKR-në e manjatit të ndërtimit Behgjet Pacolli, Social Demokratët dhe partinë lokale Nisma, e cila drejtohet edhe nga një luftëtar i vjetër, Fatmir Limaj.

Kryeministri i ardhshëm Hoti

Për të marrë një shumicë në parlament me 120 vende, koalicioni ka ende nevojë për të gjithë përfaqësuesit e pakicave dhe Lista Srpska, i cili zgjidhet nga shumë serbë të Kosovës dhe është nën ndikimin e drejtpërdrejtë të presidentit serb Aleksandar Vučić. Politikani i LDK-së Avdullah Hoti do të bëhet kryeministër.

VV është zhgënjyer dhe zemëruar. Kryeministri Kurti ka njoftuar tashmë se nuk do t’i ndalojë njerëzit të protestojnë në rrugë në 4 maj kur të qetësohen masat Covid 19. Dhe kjo do të pritet në çdo rast. Sepse shumica e kosovarëve ishin kundër rrëzimit të qeverisë – veçanërisht të rinjtë më në fund kishin pritur masa kundër korrupsionit dhe për më shumë sundim të ligjit. Në javët e kaluara, ata kishin protestuar në mbrëmje me zhurmë të mëdha në ballkone.

“Vjedhja e demokracisë”

“Qytetarët kurrë nuk kanë qenë kaq të mërzitur”, tha Kurti kohët e fundit. Ai bën thirrje për zgjedhje të reja. Kurti thekson, megjithatë, se ai dhe VV-ja e tij nuk do të organizonin vetë protestat. Ka thirrje për këtë nën moton “Vjedhja e demokracisë” në mediat sociale.

“Plani i Thaçit shkel kushtetutën dhe synon t’i rikthejë partitë në pushtet, që do t’i mundësojnë atij të përparojë biznesin e tij me Vuçiq“, kritikoi nënkryetarja e VV-së Arbërie Nagavci.

Suksesi i politikës së jashtme të Trump

Jo vetëm VV, por edhe forcat e tjera politike kanë kritikuar Thaçin në vitet e fundit, për bërjen e një marrëveshje me Vuçiq dhe për dëshirën për të përçarë Kosovën përgjatë vijave etnike – siç bëri Milošević dhe Tuđman me Bosnje-Hercegovinën në vitet 1990. Në fakt, tashmë ka pasur shumë bisedime sekrete dhe lobim shumë të financuar.

Administrata Trump kishte bërë presion ndaj qeverisë Kurti që nga marrja në fillim të shkurtit për të lidhur një marrëveshje me Serbinë, sepse Trump dëshiron suksesin e politikës së jashtme për rizgjedhjen e tij. Kurti atëherë u pa nga Grenell si një pengesë sepse nuk iu përgjigj me shtypjen e një butoni. Dhe kështu, partneri i koalicionit të Kurtit, LDK, u drejtua nën argumente të flakta për të shkatërruar koalicionin pas vetëm disa javësh.

Dëmtim për partneritetin transatlantik

“Gatishmëria e administratës Trump për të ndërmarrë veprime kundër partnerëve të saj evropianë për të hequr një qeveri të zgjedhur në mënyrë demokratike gjatë një krize shëndetësore është e pashembullt, vazhdon të dëmtojë një partneritet tashmë të tensionuar transatlantik“, shkroi kohët e fundit revista Foreign Policy për skandalin në Europë. Është gjithashtu e qartë se është e trishtueshme, që i dërguari amerikan Richard Grenell ndihmoi në rrëzimin e qeverisë, në një kohë kur kosovarët nuk ishin në gjendje të demonstronin kundër pandemisë.

Mjetet ishin brutale. Sipas raporteve të mediave, Uashingtoni erdhi jo vetëm me kërcënimin për të tërhequr paqeruajtësit e Kfor të SHBA, por edhe për t’i dhënë fund 49 milion dollarëve në fonde nga Korporata e Sfidave të Mijëvjeçarit. Administrata Trump shkaktoi trazira politike në një vend të vogël në Evropë, në një kohë kur qeverisja e qëndrueshme është veçanërisht e nevojshme për shkak të kërcënimit Covid 19.

Politika në Twitter e Grenell

Megjithatë, deri më tani, një marrëveshje nuk është arritur, sepse Serbia nuk ka dashur të fillojë negociatat, ndërsa tarifat 100 përqind të mallrave serbe të prezantuara nga Kosova në vitin 2018 ishin akoma në fuqi për të parandaluar shkëmbimin e territorit, bazuar në kritere etnike. Qeveria Kurti i hoqi tarifat më 1 prill, por prezantoi parimin e reciprocitetit – autoritetet serbe duhet ta përdorin atë për të njohur dokumentet kosovare. Ky reciprocitet në thelb do të thotë, që qeveria kosovare për Serbinë do të zbatojë të njëjtën politikë, që Serbia aplikon për Kosovën. Por Serbia – dhe padyshim SHBA dhe Thaçi – nuk janë të kënaqur me këtë.

Një bisedë në Twitter më 19 prill midis Thaçit dhe Grenell jep informacion të mirë. Thaçi njoftoi se do të mundësonte një qeveri të re, duke shtuar: “Tarifat dhe reciprociteti duhet të bien për të rritur mbështetjen e SHBA dhe BE për Kosovën.” Mesazhi në Twitter është mashtrues për faktin se BE nuk ka asnjë lidhje me çështjen dhe rrëzimi i qeverisë Kurti nga Berlini dhe Parisi nuk u kërkua fare.

“Më shumë së shpejti”

Grenell cicëroi përsëri: Grenell tërhoqi përsëri: “Sapo të bien tarifat / reciprociteti, dialogu fillon seriozisht. Unë fola me liderët në Serbi dhe Kosovë për të bërë të qartë se ata duhet të fillojnë të ndërtojnë besimin sot si përgatitje, dhe ata janë të përkushtuar për të. Më shumë së shpejti.”

Se çfarë donte të thoshte saktësisht Grenell me “udhëheqësit” është e paqartë – ndoshta Vuçiq dhe Thaçi. Ai me sa duket nuk e ka konsideruar, që të dy vendet evropiane nuk kanë një sistem presidencial, por që detyrat ekzekutive i takojnë qeverive. Vuçiq ka kapur pushtetin në Serbi, por nuk është aq e lehtë për një president, që ta bëjë këtë kaq lehtë në Kosovë.

Mosrespektimi i një vendi demokratik

Ndërhyrjet në Twitter të Grenell i bezdisin shumë kosovarët. “Pse tregon mosrespekt për një vend miqësor demokratik dhe qeverinë e tij? Udhëheqësit e demokracisë përcaktohen nga zgjedhjet dhe mbështetja dhe votat e njerëzve“, shkroi nënkryeministri Haki Abazi për VV. Ndoshta nuk ka asnjë vend në botë, në të cilin kaq shumë njerëz kanë një qëndrim pozitiv ndaj SHBA-ve si në Kosovë. Shtetet e Bashkuara mbështesin ndërhyrjen e NATO-s, e cila i dha fund luftës së Kosovës dhe sistemit të aparteidit. Por tani shumë kosovarë janë të shqetësuar nga politikat brutale të Trump dhe Grenell.

Evropianët u shtynë mënjanë në procesin e errët. Më 3 Prill, diplomati Sllovake Mirosllav Lajk u emërua Përfaqësues Special i BE-së për dialogun midis Beogradit dhe Prishtinës dhe pyetjeve të tjera rajonale të Ballkanit Perëndimor për një vit nga Këshilli i BE-së. Por ai vështirë se mund të veprojë gjatë pandemisë Covid. BE në të vërtetë do të ishte qendrore, sepse një “marrëveshje” e mundshme do të duhej të financohej dhe monitorohej nga evropianët.

Mos e politizoni pandeminë

Një numër i ambasadorëve evropianë lëshuan kohët e fundit një deklaratë të përbashkët, se pandemia në Kosovë nuk duhet të politizohet – megjithëse ka qenë për shumë javë.

Demokratët në Shtetet e Bashkuara, megjithatë, janë më shumë se të shqetësuar për politikën aktuale të SHBA ndaj Kosovës. Kongresmeni amerikan Eliot Engel, kryetar i Komitetit të Marrëdhënieve Ndërkombëtare dhe Senatori Bob Menendez i shkruajtën Sekretarit të Shtetit Mike Pompeo, duke kërkuar që të mos ketë më taktika “të ngathëta” kundër qeverisë në Kosovë dhe të lehtësojë presionin.

Kërkesa për konstruktivitet

“Kosova është një aleat i ngushtë i Shteteve të Bashkuara dhe ne ju bëjmë thirrje, që të merrni një qasje të durueshme dhe konstruktive me qeverinë e saj të zgjedhur në mënyrë demokratike,” shkroi të dy. (Adelheid Wölfl, 29 prill 2020)