Ramiz Gjini
– tregim
Dembelë të mëdhenj këta djemtë e kovaçit Nesim! Më të mëdhenj se i ati i tyre. E shkojnë mëngjesin duke u sjellë nëpër shtëpi gjithë plogështi si kërminjtë, hap e mbyll kanatin e raftit të bukës; duke lëvizur radion stacion më stacion e duke kënduar nën zë këngët që dëgjojnë aty. Dhe, kur dielli në lindje ngrihet dy pash mbi majën e malit, njëri pas tjetrit, dalin që të tre në kopësht, ulen në bar dhe për orë të tëra, ngrohen në diell e luajnë me letra mbi një kuti kartoni të kthyer përmbys, ndërsa shajnë qeverinë si dhe nuk lënë fjalë pa thënë kundër atij nëpunësit të zyrës së asistencës, që nuk dëshiron tu japë ndihmë në para e ushqime. Sëfundi, ngrihen secili duke u ankuar se i ka bërë hile tjetrit gjatë lojës, i bien kopështit qark një shëtitje, sodisin fidanët e pemëve të sapombjellë e duke fërkuar duart gjithë kënaqësi i thonë njëri – tjetrit:
– Eh, kur të na bëhen mollët!
– Eh, kur të na rritet qershia!
– Eh, kur të vjelim dardhat!
Pastaj që të tre, futen me yrish brenda për të ngrënë bukë, sepse gruaja e babait, njerka torollake, tashmë duhet ta ketë bërë gati drekën.
Po kur hyjnë në shtëpi, marrin vesh, që gjella ende nuk është zier. Madje as buka nuk qenka pjekur dhe as enët s’qenkan larë. Atëherë nisin e i shfryjnë njerkës, kësaj gruaje të mjerë që u martua me një burrë të ve me tre djem si zdapa, dembelë e të pazotë për të kryer ndonjë punë.
Me një shami të lyrosur në kokë, e lodhur tej mase nga rrahjet e përditëshme të të shoqit, kësaj budallaqeje nga trutë e kokës, natyra i ka mveshur edhe një huq të keq: maninë e kundërshtimit në çdo gjë.
Dhe, si të duan t’i hedhin benzinë zjarrit, tre vëllezërit dembelë, që mjerimi i ka kapur për syshë, flasin me njëri-tjetrin si t’i ketë gjet belaja, ankohen e bërtasin, ngarkojnë me faj të shkretën, i rrijnë gjithë hundë e buzë pse nuk gjejnë ç’të hanë. Kurse ajo, i dëgjon e heshtur, me një mllef që i grumbullohet ngadalë në grykë; dhe, si të dojë të shfryjë pezmin e saj, jep e merr gjithë rrapëllimë duke gërvishtur me një rrjetë teli të vjetër tiganët dhe tenxheret e nxira.
Por djemtë dembelë të burrit vazhdojnë avazin e tyre: pyesin njëri-tjetrin tgjithë habì, si është e mundur vallë, që ato kanë bërë njëzetekatër lojë rradhazi me letra, i kanë rënë kopështit gjithë ato herë shëtitje rreth e qark duke soditur pemët, kurse gjella ende nuk është zier!
Si të mos e besojnë një fakt të tillë, që të tre, njëri pas tjetrit, shkojnë e ngrejnë kapakun e ftohtë të tenxheres ku sytë u shohin disa lëvore të lehta qepe të grirë, të cilat qëndrojnë pezull mbi ujin, që ende s’ka marrë valë. Duken si krimba drurësh të kalbur; ndërsa atje poshtë, në fund të tenxheres, – kokrrat e paziera të orizit si vezë të bardha milingonash.
Dalin sërish jashtë duke turfulluar me vete pa ia vënë veshin fjalëve të njerkës, që i shan nga prapa, u bërtet e u thotë me një zë të marrë, të mos rrijnë si dembelët, por, nëse duan të hanë, të shkojnë e të gjejnë ndonjë dru të thatë për shporetin e fikur.
Andej nga ora dy ia beh i zoti i shtëpisë, edhe ky, avdall mbi avdallët; me rrobat e vjetra dhe të pista tërë vrima të vogla, të djegura nga shkrepëtimat e qymyrit të ndezur kur ai i fryn me shakull për të skuqur hekurin, që i duhet ta rrahë e punojë me një çekiç të rëndë; me fytyrën e nxirë e duart gjithë dhoga, duar përtace me vraga të moçme plagësh të marra nga mungesa e vëmendjes në punë; me vetullat e trasha e të zeza mbi bebëzat xixëlluese, që shkëlqejnë pranë trekëndëshit të vogël, të bardhë, plot damarë të hollë e të kuq; – sy që shprehin një lakmi të fshehtë si dhe një mendim prej pushti.
Ky hamës i madh e mendjeshkurtër, qysh para dy vjetësh, ua shiti lirë katundarëve të tij gjithë tokën që kishte, dhe, që nga ajo kohë, bashkë me djemtë përtacë si ligavecët, u nginj rreth sofrave të panumërta që mbusheshin çdo ditë plot e përplot me mish të pjekur, të blerë në dyqan nga më i shtrenjti derisa paratë u sosën. Tashmë nuk ka mbetur asnjë qindarkë në kuletë dhe dollapi i ushqimeve pothuaj është zbrazur. Gjithsesi, për çudi, kovaçit Nesim, ende nuk i është bjerrur shpresa, sepse pasi ulet në një divan të sajuar me rrypa llastiku të nxjerrë nga komerdaret e prera, të mbuluar përsipër me një copëz damasku të vjetër e të lyrosur, i drejtohet të shoqes e i thotë:
– Gëzohu moj grua! Më në fund edhe ne do të bëhemi të pasur.
Gruaja e shkurtër, që ka hypur mbi një shkam dhe zgjatet me zoritje për të vendosur një tenxhere mbi një dollap të shkatërruar buke, që mezi mbahet në tre këmbë të kalbura nga lagështira, kthehet nga i shoqi dhe e çuditur pyet:
– Si do të bëhemi të pasur Nesim?! Ne nuk kemi asgjë më për të shitur?
– Do të bëj shumë thumba, – nis të shpjegojë me gjallëri ai. – Thumba për kuajt, mushkat dhe gomerët. Do të bëj pesëdhjetëmijë thumba! Kupton ti?! Pastaj thumbat do ti shes.
– Po pastaj?! – pyet gruaja budallaçkë, ndërsa ka zbritur nga shkami dhe përpiqet të rregullojë mirë shaminë e kokës, që i ka rrëshqitur.
– Pastaj me lekët, që do të marr nga shitja e këtyre thumbave, do të blej katër lopë, të cilat do të pjellin viça; viçat do të rriten e do bëhen lopë; dhe kështu, për pesë vjet, do të kemi rreth katërmbëdhjetë lopë si dhe viçat, të cilët, sërish do të bëhen lopë e do të pjellin, do të bëjnë viça; dhe sërish viçat do të bëhen lopë…
Por budallaqja e shkretë e ndërpret. Ajo kërkon të dijë sa lopë ka ndërmend të mbajë i shoqi. Sepse gjithë ato lopë…! Po bëhen pak si shumë dhe duhen njerëz për t’u ardhur rrotull.
– Të paktën tridhjetë, – thotë kovaçi Nesim. Dhe e vështron në mënyrë triumfale me ato bebëzat e tij të zjarrtë si thëngjilli në fytyrën e palarë.
– Mirëpo…, – ia bën ajo duke shtrënguar buzët e holla e duke picërryer sytë sepse sapo ka futur në gojë një hoshaf të thartë kumbulle. Pastaj duke u përtypur, kërcen përnjëherësh nga shtysa e një mendimi të rrahur mirë në kokë dhe pyet:
– Po lopët, kush ka për t’i mjelë?
– Si fillim, do t’i mjelësh ti, – ia pret shkurt jevgu Nesim.
– Jo, unë nuk i mjel! – kundërshton menjëherë e vendosur ajo.
– Pse?! Si mendon ti?! Unë, që do të bëj gjithë atë punë me thumbat të mjel edhe lopët?!
Dhe sytë e Nesimit nisin të shkrepëtijnë nga reflekset, që shkaktojnë rruazat e shkumëzuara të një gjaku të shprishur. Balli i mrrolet, i ngrihet aty një damar si rrënjë shqope, ndërsa herë pas here pështyn majtas e djathtas mbi dyshemenë prej balte të rrahur.
– Bëhet fjalë për tridhjetë lopë, ej! – nis avazin e shoqja budallaçkë – Si mund të mjel unë kaq lopë?!
– Kundërshton?! Atëherë po të zhdëp në dru – thotë i nxehur kovaçi Nesim. Dhe si rrëmben mashën nis t’i bjerë kurrizit.
E shoqja ia jep një britme, që mbërrin gjer në veshët e djemve halabakë e përtacë të burrit, të cilët vrapojnë për të parë atë skenë, që nuk është e para; dhe, kur futen në shtëpi, e gjejnë të atin në dhomë duke shfryrë si një bishë e egërsuar mbi njerkën, të strukur e të bërë lëmsh në një qoshe.
– Shkoni thirrni në polici, të vijnë ta marrin lugatin, shkoni ju vraftë zoti, ju vraftë! – lutet e urdhëron njëherësh duke u çjerrë me zë të lartë njerka.
– Përse e rrahe baba? – pyet më i madhi duke u zgërdhirë.
– Ke parë ti?! – i drejtohet ai të birit, – kërkon të na bëhet zonjë e madhe, kjo! Nuk do, që të mjelë lopët!
– Çfarë lopësh, baba?! Ne nuk kemi lopë!
– Lopët, që do të blej.
– Me çfarë do t’i blesh?
– Me paratë e thumbave, karabush!
– Ku janë thumbat?
– E shikoj, që edhe ti nuk merrke vesh, prandaj po të zhdëp edhe ty në dru. – thotë jevgu Nesim.
Dhe sulet ta kapë, por më kot; sepse djali avdall, iathek njëherë vrapit rrotull shtëpisë përdhese; pastaj ndalon, nxjerr kokën si brac për të parë prapa qoshit të murit, ndërsa zgërdhihet si idiot me dy vëllezërit e tij.
Kjo e inatos më shumë jevgun Nesim, i cili, për t’i kapur e zhdëpur në dru, ndërron taktikë: duke ecur ngadalë drejt tyre, nis t’u flasë me zë të butë, u bën thirrje të tregohen të arsyeshëm, të mos tallen me të, të paktën ata dy të tjerët, sepse në fund të fundit, ai për ata do t’i blinte lopët.
Por pjellat e tij ia njohin rradaken. Ata ecin mbrapsht për të ruajtur distancën. Dhe, kur sërish dëgjojnë thirrjet vajtuese të njerkës budallaçkë, që ka dalë tek porta e u thotë të shkojnë të lajmërojnë në polici; pastaj të vijnë policët e ta marrin lugatin, ata sërish e marrin këtë ngjarje si një lojë zbavitëse. Përpiqen të imitojnë britmat e saj, e përqeshin dhe shkrihen së qeshuri.
rKur jevgu Nesim shikon, që nuk mund t’i shtjerë në dorë për t’i rrahur paq të bijtë, kthehet tek e shoqja, e fut brenda dhe nis t’a qetësojë:
– Pusho, budallaçkë, mos qaj. Ja, po e lëmë ashtu si do ti. Do të gjejmë një shërbyese, që t’i mjelë lopët.
