Një flamur amerikan në gardhin e ndërtesës së qeverisë së Republikës së Kosovës në Prishtinë, Kosovë, 2020. Foto: EPA-EFE / VALDRIN XHEMAJ
Fron Nahzi, Washington – BIRN, 7 Prill 2020
Uashingtoni ka nevojë të frenojë rritjen e ndjenjave anti-perëndimore në Kosovë, të shkaktuar nga mbështetja e saj e vazhdueshme për një gardë të vjetër korruptive politike dhe pak a shumë të hapur për rrëzimin e një lideri popullor.
Shumë kohë para se Albin Kurti (i rrëzuar tani) të bëhej Kryeministër i Kosovës, ai kishte vendosur një reputacion si një nacionalist i krahut të majtë, i cili ishte i gatshëm të qëndronte në këmbë në Perëndim.
Ai kishte themeluar Lëvizjen Vetëvendosje, për të hequr qafe Kosovën nga Kombet e Bashkuara dhe organet administrative të Bashkimit Evropian, për të cilat ai mendonte se kishte lënë pas dore interesat më të mira të Kosovës.
Organizatat e mbikëqyrësve vendorë dhe ndërkombëtarë shpesh kritikuan KB dhe BE për dështimin për të ndaluar spiralen rënëse të Kosovës në një shtet mafioz. Ndërsa zhgënjimi u rrit me pamundësinë e tyre për të frenuar korrupsionin, shumë kosovarë, veçanërisht të rinjtë, iu bashkuan lëvizjes së Kurtit.
Për vite me radhë Kurti drejtoi protesta masive kundër KB dhe BE, të cilat nganjëherë çuan në sulme të dhunshme, duke i fajësuar ata për lejimin e Partisë Demokratike në pushtet të Kosovës, PDK, dhe Lidhjes Demokratike të Kosovës, LDK, të frenojnë falas për të plaçkitur burimet e vendit – dhe për marrëveshje ndërmjetësimi që shpesh favorizuan Serbinë.
Në vitin 2013, Vetëvendosje protestoi kundër “ndarjes së butë” të Kosovës nën të cilën KB u dha komunave me shumicë serbe autonomi të konsiderueshme nga qeveria në Prishtinë.
Kurti dhe pasuesit e tij gjithashtu arritën ta godisnin kokën me SHBA-të. Në vitin 2012, ambasadori amerikan akuzoi Kurtin dhe pasuesit e tij, për dërgimin e një letre kërcënuese për ish sekretaren e shtetit të SHBA Madeleine Albright, për një përpjekje për të marrë përsipër kompaninë shtetërore të telekomunikacionit të Kosovës, PTK. Në vitin 2013, një protestë e Vetëvendosjes para asamblesë së Kosovës i doli nga dora dhe ambasadorja amerikane dëmtoi krahun e saj, ndërsa u përpoq të kalonte përmes protestës, ku ajo fajësoi demonstruesit. Në të dyja rastet, Vetëvendosje mohoi akuzat.
Albin Kurti me përkrahësit e tij në Prishtinë, Kosovë, 2019.
Foto: EPA-EFE / GEORGI LICOVSKI
Më 23 Mars të këtij viti, qeveria e sapozgjedhur e Kurtit u bë viktima e parë politike e pandemisë koronavirus. Rënia e qeverisë sjell në dritë se si politika partiake mund të marrë përparësi mbi mirëqenien e qytetarëve, dhe se si politika amerikane po merr formë në rajon.
Kurti, 45 vjeç, fitoi zgjedhjet e përgjithshme të vitit të kaluar në një platformë të majtë nacionaliste. Ajo bëri thirrje për tërheqjen e shtetit nga liderët e korruptuar dhe për t’i dhënë fund marrëveshjeve të dhomës së prapme, që thoshte se Presidenti Hashim Thaçi po ndiqte me Uashingtonin për t’i dhënë fund ngërçit Serbi-Kosovë.
Si drejtues kryesor i PDK-së, Thaçi ka qenë një pjesëmarrës në qeveritë e Kosovës për më shumë se 20 vjet, pasi ka shërbyer më parë si Kryeministër. Para kësaj ai ishte shef politik i Ushtrisë çlirimtare të Kosovës, UÇK. Ai pritet të paraqitet para gjykatës speciale të Kosovës në Hagë për t’u përballur me akuzat për krime lufte gjatë kohës së tij si udhëheqës i UÇK-së.
Pas vetëm 50 ditësh në detyrë, mbretërimit të Kurtit i erdhi fundi sesi të kufizohet më mirë përhapja e koronavirusit. Ministri i tij i Brendshëm, nga partneri i tij i ri i koalicionit, LDK, paralajmëroi që të shpallë koronavirusin një gjendje të jashtëzakonshme, duke i dhënë kështu presidentit Thaçi autoritet për të mbikëqyrur krizën.
Kjo erdhi si surprizë për shumë njerëz, jo vetëm sepse posti i presidentit është kryesisht ceremonial, por edhe sepse PDK dhe LDK janë armiq politikë prej kohësh. Kurti shkarkoi ministrin pa miratimin e Isa Mustafës, kreut të LDK-së. Mustafa u përgjigj duke thirrur për një votë mosbesimi, duke ndezur kështu një stuhi politike që bashkoi ish armiqtë politikë.
Për të mbledhur mbështetjen e publikut për votimin e mosbesimit gjatë pandemisë, liderët e LDK-së dhe PDK-së akuzuan Kurtin si antiamerikan – një pretendim i nxehtë në një vend ku SHBA-të respektohen gjerësisht si shpëtimtar, për udhëheqjen e fushatës së NATO-s në 1999 kundër etnisë serbe fushatë pastrimi në Kosovë.
Në javët që çuan në votimin e mosbesimit, u bë shumë nga një kërkesë nga Uashingtoni për Kurtin për të hequr tarifat 100 përqind që Kosova i ka vendosur importeve serbe, si pjesë e përpjekjeve për normalizimin e marrëdhënieve midis vendeve.
Të udhëhequr nga anëtarët republikanë të Kongresit, dhe me mbështetjen e Donald Trump Jr, SHBA kërcënoi të përfundojë fondin e saj prej 49 milion dollarësh të Korporatës së Sfidave të Mijëvjeçarit, MCC, në Kosovë dhe madje të tërheqë paqeruajtësit e SHBA-së nga vendi.
Megjithë presionin, Kurti nuk pranoi të ndërronte mendje. Para votimit të mosbesimit, Franca, Gjermania dhe segmente të mëdha të publikut kosovar iu lutën partive, që të mbanin një front të përbashkët kundër koronavirusit. LDK dhe PDK vazhduan megjithatë, dhe bashkëpunuan për të hequr qeverinë e Kurtit.
SHBA i duartrokitën këta liderë politikë dhe përsëri i bënë thirrje qeverisë së Kosovës të heqë tarifat për mallrat serbe, duke thënë se ata “po dëmtonin popullin e Kosovës, duke penguar bashkëpunimin rajonal kundër COVID-19 – duke përfshirë edhe duke vonuar hyrjen në Kosovë të furnizimeve të nevojshme dhe duke penguar rritjen ekonomike.” Në të njëjtën deklaratë, Uashingtoni mohoi të ketë marrë pjesë në ndonjë marrëveshje sekrete për të shkëmbyer tokat midis Serbisë dhe Kosovës.
Shirita policie përreth sheshit kryesor në Prishtinë, Kosovë, 2020.
Foto: EPA-EFE / VALDRIN XHEMAJ
Vendet perëndimore, dhe veçanërisht SHBA, e gjejnë veten në një situatë politike midis punës me një garde të vjetër të liderëve miqësorë të korruptuar, mbështetja publike e të cilës po bie, ose me partinë kokëfortë nacionaliste të Kurtit, mbështetja e së cilës po rritet.
Ndërsa Kurti ka më pak të ngjarë se ata të përkulet ndaj presionit amerikan dhe perëndimor – dhe ka të ngjarë të paguajnë një çmim për këtë – ai mbetet deri tani lideri më i njohur politik në Kosovë.
Ngjarjet e fundit futen vetëm në librin e lojërave të Kurtit. Ai u ngrit në pushtet duke fajësuar dështimet politike dhe ekonomike të Kosovës ndaj liderëve të vjetër kosovarë dhe perëndimit, që i mbështeti ata.
Ai bëri thirrje për një brez të ri të nacionalistëve për të përparuar, dhe marka e tij e majtë nacionaliste tërhoqi një spektër të gjerë mbështetësish. Ato shkojnë nga një fraksion në rritje anti-perëndimor, që promovon lidhje më të ngushta me Turqinë me një shumicë dërrmuese të publikut, që kërkon të marrë fund kleptokracia e PDK-së dhe LDK-së.
Rrëzimi i qeverisë së Kurtit, kur publiku kërkoi një front të përbashkët kundër koronavirusit, përsëri shihet si provë që garda e vjetër do të mblidhet së bashku, për të mbrojtur fitimet e tyre të pafavorshme. Fatkeqësisht, SHBA shihet se ka bërë pakt me kleptokratët, që kanë më pak të ngjarë se Kurti, të vënë në dyshim politikat e Uashingtonit për zgjidhjen e ngërçit Serbi-Kosovë.
SHBA duhet të frenojë ndjenjën në rritje anti-perëndimore në Kosovë të shkaktuar nga mbështetja e saj e vazhdueshme për elitën e korruptuar të Kosovës. Kjo prirje është veçanërisht e përhapur tek të rinjtë, të cilët përbëjnë më shumë se gjysmën e popullsisë së Kosovës. Duhet të marrë një linjë të ashpër kundër liderëve të korruptuar të Kosovës dhe të shmangë mesazhet e përziera. Një rast klasik i mesazheve të përziera ishte kur MCC-ja uli në mënyrë drastike fondet në vitin 2018, për dështimin e administratës Thaçi për të luftuar korrupsionin, dhe të nesërmen i dha pozitën e kryesisë së MCC ish-zv-ministrit të Jashtëm të Thaçit, Petrit Selimi, për të cilin shumë kosovarë thonë se është e qartë, si menaxheri i mediave sociale të Thaçit.
SHBA duhet të kushtëzojë ndihmën e saj për Kosovën në luftën kundër korrupsionit, ndjekjen penale të liderëve politikë të korruptuar dhe sigurimin e pavarësisë së gjyqësorit. Nëse kërcënimi amerikan për tërheqjen e ndihmës ndihmoi për të rrëzuar Kurtin, ka të ngjarë të punojë gjithashtu për të larguar udhëheqësit e korruptuar.
Për të siguruar një zgjidhje të qëndrueshme midis Serbisë dhe Kosovës, SHBA duhet të jetë edhe fusha e lojës. Një hap i parë i mirë do të ishte, që presioni ndaj Beogradit të përfundojë fushatën e saj ndërkombëtare kundër njohjes së Kosovës në këmbim të heqjes së tarifave të Prishtinës për mallrat serbe. Në këtë kohë shumë kritike, SHBA gjithashtu duhet të ngrihet mbi politikën e Ballkanit dhe të mbështesë nevojat e menjëhershme të publikut – duke ndaluar përhapjen e koronavirusit vdekjeprurës.
Fron Nahzi është Drejtori i Lartë i Zhvillimit Global në Institutin McCain për Udhëheqje Ndërkombëtare në Universitetin Shtetëror të Arizonës.
Mendimet e shprehura në pjesën e komenteve janë vetëm të autorëve dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e BIRN.
