Kolona lëvizte me hapa të breshkës

Fatmire Duraku

(Insert nga romani “Ora me qostekë”)

Nata binte e rëndë. Nuk kishim rrugëdalje tjetër, vetëm të iknim. Motra e madhe, Lira dhe motra e dytë Riga e shikuan babanë në sy.
– Ndoshta është mirë të ndahemi… – folën me një zë.
– Gjë që s` bën , – tha babai.
– Unë e Riga, – tha Lira, – do të qe mirë të ikim te dajat. Te ata, në fshatin e tyre malor, mendoj – atje, ende nuk ka arritur flaka e luftës…
– Mund të jetë, – tha babai.
– Do të shkojmë atje pra…
– Kjo do të thotë t`i kaloni tri fshatra nga këtu, vetëm… Udha mund t`iu gëlltis.
– S` do të ndjekim udhët… do të ecim natën dhe fshehtas, larg secilës udhë.
I shikoja me habi. Nuk mund të besoja nga e gjenin guximin ta bënin një gjë të tillë. Më parë do të ecja nëpër maja gjilpërash sesa të merrja udhë për te dajat, një udhë e rëndë, me rreziqe dhe kaq e gjatë.
– Sa shumë ua kam lakmi guximin, – fola.
– Deshe s` deshe, – tha Lira.
– Është kohë pa kohë!
Përqafuam njëra tjetrën me lot dhe gjithë dhembje. Të bindura se kurrë më nuk do të shiheshim mes vetes. Zemra donte të më dilte jashtë. Kaq ashpër e ndieja trokitjen e saj sa nuk besoja që do t`i përballoj edhe tri apo katër frymëmarrje pa u përplasur për tokë. Më dridheshin këmbët. M`u tha fyti.
– Me fat, – tha e Lira. – Do të shihemi në Kosovën e lirë.
– Do të bëhet mirë, – dëgjova babanë.
Ato ikën nëpër shi. Kaq shpejt na humbën nga sytë, sa tashmë e kisha vështirë t`ua kujtoj disa nga vijat që i karakterizonin fytyrat e tyre, figurat e tyre. Humbën e – Unë dhe Tringa mbetëm barrë e babait.
-Ku do të shkojmë, – tha Tringa e cila nuk largohej nga babai për asnjë çast. Vura re… gjë që s` ishte aspak vështirë, se ajo filloi të frikohej deri në pakuptim, deri në çmendi. Dridhej. Ngjyra e fytyrës i humbte gjithnjë e më shumë. Herë – herë ngjante në statujë. E shtangun. Pak çaste më pas të dridhej, të kërcente, t`i piknin djersë të ftohta nga balli. E mora për dore. Kaq mund të bëja… Asgjë më shumë. Ç`të bëja… Të njëjtën gjë e përjetoja dhe unë, por bëja përpjekje të mos e shfaqja. Përreth nisën të fishkëllenin plumba. Binin para nesh, mbi çatinë e vjetër, në muret e vjetra me qerpiç të shtëpisë nga e cila largoheshim, duke lënë dy javë ëndrra, ankthe, dëshira dhe dhembje brenda saj.
Terr i dendur, qielli dhe asgjë përreth nuk shihej më. Binte vetëm shi.
– Baba, – fola, – të ecim apo … na mbyti shiu.
– Po të më tregonte dikush nga të ecnim, – tha.
– Të hyjmë prapë brenda, – tha Tringa.
– Mund ta godasin shtëpinë me predhë… e, fluturojmë të gjithë në ajër, copë-copë.
– Ani, më mirë te zoti, se në këtë natë, në këtë shi, – qe dorëzuar ajo.
– Te zoti e kemi udhën çel gjithherë… të mos ngutemi, – ia bëra unë.
– Unë po hyj prapë brenda, – tha ajo dhe e iku dorën nga dora ime.
– Prit… Do të shohim, do të shohim, – tha babai, – të shohim nga ecin të tjerët. Atë udhë do ta ndjekim edhe ne… Ndoshta deri në ag do të arrijmë…
– Ku?
– Atje … atje për ku do të ecim! – rrudhi krahët.
– Unë do të rri këtu, – u nis ajo nga shtëpia, nga e cila pak kohë më parë dolëm.
– Ktheu, këtu nuk ka siguri më. Ktheu… – shikoi tokën para vetes, pa gjetur përgjigje për asgjë.
Tringa, me duart grushte, ktheu prapë dhe na u afrua.
– Pse po e mundon babanë, – ia bëra. – A nuk e sheh si është bërë?
– Pse s`e merr një qëndrim, – tha ajo. – Çfarë të bëjmë?
– Nuk e ka lehtë të marrë përgjegjësinë kaq të madhe në këtë luftë të ndrytë, që nuk kursen as fëmijët, as gratë…
– Pse na ka krijuar pra, – më shikoi e trembur.
– Pse… – e shikoja pa gjetur përgjigje të duhur për këtë. – Pse? Të ka krijuar që ta dëgjosh çfarë të thotë. Të presësh nëse të thotë të presësh. Këtu nuk je vetëm ti, nuk jam vetëm unë. Ja, shiko me qindra presin e ti nuk ke durim…
Ajo më shikoi e hutuar.
– Pse, – tha. – Unë vetëm desha të marrë një udhë, ose të ecim, ose të strehohemi në shtëpinë ku qemë… Ky shi na mbyti. Do të sëmuremi dhe do të mbesim këtu diku-në male, pa na u gjetur kurrë eshtrat!
– Mbylle gojën e hesht, – ia bëra.
– Nuk kam besuar se ti je e këtillë… Mund të vijnë ata e të na çnderojnë këtu, para babait…
– Kush do t`i përlyej duart në ne të dyja, – bëra përpjekje ta qetësoja pak. – Prit. Dikush mendon dhe për ne. Do ta gjejnë një zgjidhje.
– Kush të gjen zgjidhje ty, motër… Askush nuk mendon këtu për tjetrin, veç për bythën e vet.
– S` është ashtu.
– Ashtu është.
– Pse flet kot… as unë as ti nuk e kemi idenë çfarë mund të ndodh në luftë, – u dëgjua zëri i im mes turmës dhe në rrebeshin e shiut. Ngreha kokën. Shumë e shqetësuar, babai na shikoi i hutuar e nëpër shi mori të ecte para, përbri kolonës.
– Për asnjë çast të mos ndaheni nga njerëzit, – ndali pastaj ai e na pa gjithë dhembje. – Do të iki të bisedoj me ata të kreut të kolonës, – fliste i hutuar dhe me zë të lartë. – Ata ndoshta kanë ndonjë udhë nga do të ecim, – tha, pastaj në jehonë e dëgjova nga murmuriste, – për asnjë çast të mos ecni ndaras nga njerëzit… Babai shkeli rëndë derisa na humbi sysh.
– E dëgjuat, – ndërhyri një plak. – Qenka burrë i urtë. Më dëgjoni, – na shikoi ai. – Ja, unë jam burrë dhe krejt çfarë mund të më bëjnë mund të më vrasin. E puna me gratë, me vashat, është tjetër. Të ndodh vetëm t`iu vrasin është shpëtim, por mund t`iu çnjerëzojnë e pastaj gjatë tërë kohës nuk ndiheni as gjallë e s` jeni të vdekura. Kjo është gjëja më e rëndë që mund t`i ngjajë njeriut… Ta keni mendjen zgjuar dhe t`i respektoni fjalët e babait…
– Po, – ia bëra. – Po, gjithsesi.
Plaku tundi kokën e eci disa hapa para. Unë lëshova valixhen te këmbët dhe desha të ulesha mbi të. Më qenë mpirë këmbët. Më dhembte gjithë trupi. Një therje e rëndë më merrte kurrizit. Papritur, e mbytur në heshtje, Tringa mori turr e vetëtimthi iku nga shtëpia e vjetër, nga e cila pak më parë dolëm. S`arrita t`i flisja asgjë. Ia vërejta vetëm shpinën nga hynte brenda.
– … Ç` bën, moj… ç` bën, – iu vura prapa. Ajo tashmë e mbytur në lot, e qullur nga shiu, kollitej e rënë në gjunjë. Vërejta të dridhej e tëra. Shiu nuk ndalej e bënte dhe ftohtë. – Ec, – ia bëra. – Pse s`e dëgjon askënd çfarë të thotë, përveç vetes. Ec… t`i zëmë njerëzit, ec, – e zura nga krahu dhe ajo u ngreh, m`u hodh në përqafim.
– Kam dhe frikë, – tha.
– Kush nuk ka, por … ec, t`i bashkohemi kolonës. Delet që ndahen nga tufa përfundojnë në gojë të ujkut… ec!
Eci prapa meje, me gishtat e futur në gojë. I grimconte thonjtë. Dridhej. As unë fare nuk ndihesha më mirë. Më merreshin mendtë.
– Më dhemb jo veç trupi, – foli të vogël. – Më dhemb shpirti.
– Rri rahat, si ti edhe ne kemi shpirt. Ia bëjmë çfarë duhet bërë patjetër. Ec, njëherë do të vdesim…
– Nuk dua të vdes, aty është ajo e vërteta, motër, – tha tërësisht e humbur.
– Ama kush do të vdes, kush… veçse duhet kuptuar një gjë – jashtë vetes nuk mundesh as ti e as unë. Ec… apo ti nuk do ta kuptosh të vërtetën, nuk do thjeshtë të të dhemb… Ama, e sheh, të dhemb, të rrah era e të lag shiu, deshe ti apo nuk deshe. Nuk mendon a ka apo nuk ka diçka që është më e fuqishme se ne.
– Çfarë bluan kot, – më shikoi. – As ka udhë para, as ka shpëtim, as ka dritë. Ka vetëm shi, ka vetëm natë, ka vetëm frikë…
– Ka zot, – e shikova.
– Ka apo s’ka – ndërhyri pa pikë gjaku në fytyrë.
– Mirë që nuk ta dëgjoi këtë babai. Tepër mirë…
– Mirë, – tha. – Mirë, por më thuaj – ka apo nuk ka.
– Ka.
– Sa keq që nuk dëgjova të thash – nuk ka.
– Ka, – e përsërita.
– S` besoj të mendosh ashtu, – s` besoj.
– Ka, – e shikova me ashpërsi në sy.
– Nuk ka.
– Ka dhe hesht. Hesht më. Hesht e ec.
– Mirë, ndoshta ka, por pse ende nuk u lajmërua, pse kurrë nuk e pamë e kaq shumë na duhet, – foli ajo gjithherë në distancë të çuditshme në mes të vetes, të besimit dhe të mosbesimit. Ra pastaj një heshtje e rëndë, e cila ia zuri frymën bisedës sonë kaq të çuditshme. U shikuam sy më sy, gjatë. Njëjtë – te ajo, njëjtë – te unë, ngrinte gjaku. Përjetonim atë që vetëm e kishim dëgjuar nga më të vjetrit apo e kishim lexuar, por – natyrisht, pak ose fare e kishim besuar. E kishim përjetuar si diçka që vjen nga legjendat, nga përrallat. Një zhurmë shpërtheu nga jashtë. U trembëm dhe shtymë derën e vjetër të dilnim jashtë. Nuk ndodhte ajo çfarë mendonim. Vetëm kolona me gra, me fëmijë, me të moshuar lëvizte dhe kjo i kishte zgjuar ata nga shtangimi, nga heshtja e padurueshme në shi.
– Ec, – ia bëra. – Tash kthehet dhe babai. Ec. Kjo s`është e keqe vetëm për ty e mua, është e keqe për të gjithë, për gratë, fëmijët, të moshuarit… për tokën e qiellin, për dritën. Ec.
– Jo, – tha dhe shtangu prapë. – Nuk vij.
– Ec, moj e gjorë, ec, – e tërhoqa me tërë fuqinë.
– Dua të ngel këtu, të vdes këtu.
– Ec, dikush më i urtë se ti ka urdhëruar të lëvizim, të ikim nga këtu, ta lëshojmë këtë shtëpi. Ndoshta kanë kuptuar ndonjë rrezik po të qëndrojmë ende këtu…
– Jo, – tha prapë. – Nuk vij… Kot e ke, kot. Dhe, pikërisht në këtë çast jehoi thekshëm një zë. Qe zëri i babit. Ajo më shikoi.
– Kush është, – tha.
– Kush është? Ti luan me mua, – ia bëra dhe iu afrova. Ajo kishte filluar të ikte nga vetja. Më pikuan çurg lot nga sytë e skuqur.
– Ecni, ecni, – na u afrua babai dhe afruam për ca hapa te kolona.
– Kush je ti, – bëri ajo.
Babai qeshi hidhur. Më shikoi çuditshëm dhe ia lëmoi flokët e lagura.
– Unë jam, vetëm unë dhe askush tjetër…
Zëri i babait më binte kokës me jehonë, ndërsa motra e vogël shikonte fare e ngrirë.
– Kush është, – m`u afrua mua.
– Pse luan me mua, – ia plasa vajit, ndërsa babai i fliste, i fliste, pandërprerë i fliste. Zëri i tij me bëhej më i afërt se kurrë, më i ngrohtë.
– Ky zë, – tha Tringa, – përnjëherë m`u bë i njohur, ndoshta pse nuk është ashpër…
– Hapi sytë dhe shikoje kush është.
Ajo kërcen me të dridhura të ashpra dhe iu hodh në përqafim babait. – Oh, sa fat që je këtu, – tha.
– Ej, – ia bëra dhe e putha në faqe, – nuk guxon të bësh çfarë bëre pak çaste më parë…
– Çfarë, – tha.
E mora në përqafim të gjatë e i psherëtiva te veshi, – ku qe nisur ashtu, ku doje të ikje… – Ia bëja. – Nuk guxon të dalësh jashtë vetes, a më kupton. Kjo është e keqe për të gjithë. Ku të tjerët aty do të jemi dhe ne. E kemi një udhë dhe një fat, tjetër nuk ka. Qëndro.
Ajo tundi kokën. Shikoi pak para vetes, në baltën që e shkelnim me të tjerët e pastaj tha.
– Nuk më kujtohet për çfarë më flet.
– Si jo, – e shikova, – ti ikje jashtë vetes, motër.
– Do të bëj përpjekje të mos më ndodh diçka e tillë më. Nuk dua të shoh ashtu, por – ai zë… ai zë… nga kush vinte e më bubullonte kokës, kush e derdhte atë zë.
– I babait, – ia bëra. – A nuk e sheh përkrah babanë.
– Pse… ky s` është babai.
– Çfarë më thua?
– Kush është ky, – e shikoi babanë.
Nuk fola. Qaja pa ndalur.
– Ecni, ecni, – tha babai dhe ende pa e përfunduar fjalën gjëmoi një shpërthim. Shumë nga kolona ranë për tokë, në balë, nën shi të ashpër e të ftohtë. Shtëpia e vjetër, në të cilën kaluam ca ditë, e tëra fluturoi në ajër, ndriti në flakë e tym të zi.
– Ja, – e shikova motrën, – pse duhej të iknim nga aty.
– E goditën me predhë, – tha dikush nga kolona. – Do të vriteshim të gjithë të qëndronim vetëm dhe ndonjë çast brenda.
– Ja, shikoje, – ia bëra motrës.
Ajo më shikoi me habi.
– E ai zë, ai zë, i kujt ishte, pse nuk më tregon?!
Më ngjante tërësisht në një të sëmurë rëndë. Kollitej dhe dridhej.
– O zot, – fola më vete, – mëshirohu…
– Motër, – m`u afrua ajo dhe më zuri për krahu. – E ky, ky që ec pranë meje, që e shohim dhe mund ta prekim, kush është…
– Babai është, kush tjetër. Babai është, – më ikën nga sytë rigë të reja lotësh.
– Mund të jetë shumë kush tjetër, natyrisht, por babai jo. Ky s`është babai, – tha ajo. – Ja, shikoje nga ecën. Kështu nuk ecën ai. Shikoje nga merr frymë, kështu nuk merr frymë ai… Asgjë të tij nuk dëgjohej, asgjë të tij nuk shoh…
– Ecni, ecni, – tha babai, i zverdhur në fytyrë.
– Ja, – tha Tringa, – as zëri i babait nuk është…
O zot, – fola më vete, – mëshirohu…
Ajo heshti pak, më pastaj më shikoi.
– Ç`po ndodh kështu, pse babai nuk u kthye më.
– O zot, – e përsërita më vete, – mëshirohu… Ula kokën. Shikoja këmbët e atyre që shkelnin para meje. Binte shi, ngriheshin bulëza në baltë. Mbretëronte errësirë e dendur dhe vrasëse. Asgjë nuk shihej, vetëm kurorat e pemëve të cilat të fusnin frikën në eshtra. Ngjanin në krijesa nga legjendat, kaherë të zhdukura dhe tash të shfaqura që të t`i hanë ngadalë sytë, mishin, eshtrat, çdo gjë.
– Ndalni, – ra një zë.
– Ndalni, – e përsëriti babai.
Kolona ndali ngadalë.
-Çfarë ndodhi, vallë, – asnjëri nuk lëviznim. E shikova motrën të heshtur dhe të humbur. Më dhimbsej. Shumë më dhimbsej, sado që as vetë s` ndihesha më mirë. Ama ajo, megjithatë, për ndonjë vit qe më e re dhe kjo bënte herë-herë ta harroja veten dhe të mendoja vetëm për të.
– Pse u ndalëm, – ra nga kolona një zë. Askush s` qe në gjendje të jepte përgjigje.
– Ndoshta ka ndonjë rrezik. – tha dikush tjetër.
– Po, po… do të na kenë dalë diku para… të mallkuarit.
– Tregohen trima me gra e fëmijë…
– Po, po… ka rrezik, me siguri, – fola gjysmë me zë.
– Le të ketë rrezik, njëherë njeriu vdes dhe fund… – tha Tringa dhe e vërejta nga dridhej me të madhe.
– Ajo është gjëja e fundit, Tringë, – e rrëmbeva ashpër për dorën e majtë dhe e tërhoqa afër vetes. Ajo e lëshoi kokën në kraharorin tim dhe qante mbytur. Kolona lëvizi zvarrë para. Qanin gratë. Qanin fëmijët… Lehtë herë larg, herë afër ndonjë qen. Pamje e rëndë. Qielli kishte rënë mbi degë pemësh. I errët. Derdhte pandërprerë shi. Çdo gjë ngjante në fundin e jetës. Kolona lëvizte me hapa të breshkës… pak e pak, më pastaj prapë u ndal.
– Diçka po ndodh, – tha dikush.
– Do të ik të shoh çfarë është, – na shikoi babai e u nis i shqetësuar përbri kolonës së thyer. Ka kaq kohë të ecim kuturu, pa cak.
Nga ikim kështu, vallë, – më endej nëpër kokën e rënduar nga gjumi, nga lodhja dhe frika e përhershme. – Do të hasim këtu, apo atje, apo aty në forcat serbe dhe siç dëgjonim nga njerëzit ndonjëri nga ne do ta paguajmë me kokë përballjen me ta. Lutesha të mos ngjante diçka e tillë, natyrisht, krejt e shtangur nga frika.
– Kam frikë, – fola papritur me zë.
– Frika është për njerëz, moj bijë, – m`u afrua një plakë. Ndërkohë kolona e ndalur për ca çaste mori të lëvizte përsëri. – Nga shkojmë, ku gjendemi, vallë? – mendoja më vete.
– Tash gjendemi diku ndërmjet fshatrave te Llapit e të Shalës, diku te fshati Kozaricë, – ra zëri i dikujt nga mesi i kolonës, sikur të më kishte kuptuar çfarë bluaja në kokë.
Kaq shumë kemi lëvizur, nga Fira deri këtu mendova me vete.
– Po, ecim të hyjmë në malet e Shalës, – ra një zë tjetër.
– Ndoshta tash nuk e kemi larg Lupçin.
– Jo, – ra një zë i thellë, – larg jemi ende nga atje.
– Jemi te Llumnict para se të shkohet në malet mbi Lupç, – tha një plakë. – Aty, ndoshta është mirë të ndalemi pak. Të marrim frymë…
Plaka shikoi nga qielli, hapi shuplakat para vetes. Lutej. I dridheshin buzët. Iu afrova.
– Çfarë ke, – ia bëra.
– Do të ishte mirë të fusim kokë sonte diku, ndoshta pak e kthejmë shpirtin, – foli me ndërprerje. – Ndoshta është mirë të strehohemi në ndonjë xhami. – A ka xhami këtu afër, – tha me zë.
– Ka, ka… por është larg, – u dëgjua një zë, pastaj dhe një tjetër.
– Do të thanim ndopak rrobat, do të hanim nga diçka e do të pinin, e pastaj…
– Pastaj çka, – ia bëra, – çka pastaj, nga do të ikim?
– Do të na tregojnë ata që prijnë… – tha.
Nisën të dëgjohen zëra, nga shumë pjesë të kolonës. Shiu sado pak qe ndalur. Ecnim… Ende pa pushuar zërat, të cilët tingëllonin furishëm, vërejta nga vinte babai. U afrua i mbushur frymë.
– Çfarë ka, – fola.
– Asgjë, asgjë…. ecim.
– Kush është ky, – tha gruaja e moshuar.
– Babai, – ia bëra dhe vërejta se ai prapë mori të ikte nga kreu i kolonës. Ecte krejt i mundur.
– Iku, – tha plaka. – E desha t`i thosha diçka.
– Tash kthehet.
– Është i shqetësuar. Nuk i zihet vendi vend. Sa ik sa vjen, pandërprerë.
– Kot, – ndërhyri Tringa.
Shiu që tashmë vetëm dorë-dorë binte, çelte ditë të kthjellët. Kolona lëvizte ngadalë. Më mbylleshin sytë. Dremisja e ecja. Vëreja dhe të tjerë nga flinin më këmbë. Në ecje.
– Ku iku prapë babai, – tha Tringa.
Nuk fola.
– Fol, – më pa ajo. – Pse s` erdhi ende babai? – më preku në sup.
– Vjen, – ia bëra, ngaqë s`kisha tjetër përgjigje.
– Pse s` më tregon, – më tha.
– Çfarë… ç`të të tregoj? Asgjë s` më tha. Iku papritur dhe kaq.
– Je shqetësuar, apo jo?
– Po, shumë, – i fola.
– Vjen, – tha ajo, – vjen…
– Oh Zot, – ia bëra me zë të ulët dhe shikova nga qielli. – Është kthyer ca në vete.
– Vjen babai, vjen, – ndërhyri dhe gruaja në moshë. Na shikoi ngul në sy e heshti pak, pastaj foli ngadalë, ndër hundë. – Ama… të dashurat e mia, ju duhet të keni më shumë kujdes për vete.
– Çfarë mund të bëjmë tjetër në këtë gjendje? – i tha motra.
– Dëgjova… ndoshta nuk është e vërtetë; nga secila kolonë, serbët po i nxjerrin vashat e reja, të bukura… e po i marrin me vete, dihet pse, zot!? Sa e sa i morën kështu… e – pastaj, asgjë s` po dëgjohet për to. Po ua humbin gjurmët për një kohë apo fare.
– Zot, çfarë po thua, – e kapluan motrën e vogël varg e vij trupit dridhje të ashpra. Mua në kokë më tingëllonte ashpër zëri në jehonë i motrës së madhe, kaq shumë të shqetësuar sa mezi nxirrte fjalët – “Mbrëmë, – nxori zë ajo dhe i piknin si shi lotët nga sytë, – mbrëmë kishin hyrë serbët-në pikë të natës, te baca Kolë. Ia kishin vrarë djalin e vajzën ia kishin rrëmbyer. Zoti e ndihmoftë!” Disa herë më ra kokës kjo në jehonë dhe mora të humbja vetes. Më ra një perde e zezë mbi sytë. Më rëndoi dhembje e tmerrshme në kokë. Ndjeva nga ligështohesha. Më dridheshin duart, trupi… Këmbët nuk më mbanin. Rashë në gjunjë.
– E nga t`ia mbajmë? – tha motra.
– Ç`të bëjmë, – e shikova unë plakën.
Ajo ma lëshoi dorën mbi kokë, pastaj më shikoi e s` foli gjë. Gërmuqi. I mbushi grushtet me baltë e nisi të ma lyente me të fytyrën. – Eh, ç`ditë pritëm në tokën tonë të vjetër, zoti im, – ofshani ajo, pastaj i mbushi grushtet prapë me baltë dhe ia lyente fytyrën motrës. – Mos harroni, mbani tërë kohën kokat ulur. E sidomos, po ndodhi të na ndalin ndokund të pafetë! Ende pa pushuar fjalët e plakës, ia behu babai.
– Kush është ky, – tha gruaja e moshuar.
– Nuk e njoh, – ia bëri Tringa.
– Pse bëhesh kështu, – e shikova ashpër motrën, pastaj iu drejtova gruas së moshuar, – është babai ynë.
– Babai juaj, – tha ajo dhe u afrua pak te ai.
– Vajzat i ke të sëmura… vetëm sa nuk janë rrëzuar për tokë. Nuk do t`ia dalin ta përballojnë ecjen më tutje. Gjeje ndonjë vend dhe strehoi aty. Kujdesu shumë për to ndoshta i kthen në botën e dritës, kthej në shpresë. Kanë vetëm errësirë në sy. Pa ëndrra.. Kanë humbur ndjenjën kush është kush, pse ecin, e kanë vrarë shpresën… e kanë harruar veten. S`u kujtohet as emri i vet!
– E, nga t`ia mbajë, nga!? – fërkoi ballin e djersitur babai.
– Lodhja, shiu, frika i ka dërmuar… tremben nga hija e vet, – na shikoi ajo dhe eci me ritëm të lëvizjes së kolonës…