Tregim nga Ramiz GJINI
Qe një ushtri e madhe hallexhinjsh të sëmurë, të ardhur për vizita e mjekime plagësh te mjeku, kryesisht, nga rrethinat. Kërkonin të gjenin derman aty, – e vetmja qendër mjeksore, që kishte periferia e largët e atij qyteti.
Korridori i gjatë, me vetëm një dritare të vogël në fund të tij, nuk kishte dritë të mjaftueshme. Një llampë e vetme; edhe ajo, e dhjerë për ibret nga mizat, varej tavanit dhe memzi e përcillte dritën e saj të zbehtë. Katër llampat e tjera, qenë djegur me kohë; dhe askush nuk ishte kujtuar t’i zëvendësonte me të reja.
Pikërisht në këtë korridor të mbushur plot me pacientë që prisnin radhën, hyri Bik Alia, banditi, që pati terrorizuar një qytet të tërë për pesë vjetë rresht, i dënuar në mungesë me burgim të përjetshëm.
Dorën e djathtë e kishte lidhur me një fashë të bardhë; kurse në ballë, në qafën e trashë dhe në gjithë kokën e tij të rruar me brisk, shkëlqenin bulëza djerse.
Bashkë me të, hyri edhe njëri nga rojet e tij të armatosura, që ngjante si ta kishte vëlla, i cili mbylli menjëherë portën; pastaj shpalli me zë të lartë, që për shkaqe sigurie, askush nga të pranishmit që gjendeshin aty, nuk mund të dilte jashtë ato çaste. E tha rreptë dhe me autoritetin e njeriut, që i di mirë punët e zanatit të vet.
Bik Alia, qe shtatmadh e muskuloz si një dem, por beterr, egërshan e i prapë si një qen pitbull i patranjuar. Ai e çau muzgun e koridorit duke ecur me sytë katër; athua se çdo njeri që i kapte vështrimi, qe një armik i tij; dhe çdo send, – një çark i ngrehur posaçërisht për të.
Të gjithë patën ngrirë në vend nga habia dhe frika. Asgjë nuk pipëtinte ato çaste, përveç kollës së një plaku të shtyrë në mote, që ishte ulur galiç rrëzë murit, i trusur nën vete.
Kapoja vajti e ndaloi pranë derës së dhomës ku gjendej doktor Omar Bushati; fshiu njëherë djersët e ballit me parakrah, pastaj u kthye nga një fshatare aty pranë, që mbante me dorë një rrobë të përgjakur ngjeshur për fytyrës.
– Brenda është doktori? – pyeti ai.
– Po, brenda, – tha ajo, pa e hequr rrobën nga fytyra.
– Përse e ke mbuluar surratin kështu?!
– Sepse m’i ka brusur hundët me shkelm lopa, – tha ajo.
Një zë i ndrojtur, mu si një pikërrimë e pakët uji kroi që derdhet ngadalë, i kujtoi kapos që sapo erdhi, se duhej respektuar radha. Po Bik Alia as që ua vuri veshin atyre fjalëve. Hapi derën dhe hyri pa trokitur.
Kur u gjend brenda, doktor Omar Bushati, po kqyrte me një xham zmadhues nishanin që i kish mbirë në kurriz një gruaje të re.
– Doktor! Jam unë! – shpalli ai me turrin e një luftëtari që hedh një bombë. Por “bomba” nuk plasi! Sepse doktori, me të dëgjuar tjetrin të fliste, vetëm sa e pa një grimë sipër syzeve të tij optike. Pa denjuar t’i jepte përgjigje, ai vazhdoi të këqyrte me nge nishanin në kurrizin e gruas së re. Tek e mbramja, i doli gruas përballë, i vendosi me dashamirësi dorën në sup dhe pyeti.
– Edhe njëherë: si thatë se quheni?!
– Zulma, – u përgjigj e reja. – Zulma Bendo.
– Mirë, Zulma, – tha ai. – Kemi mbaruar bashkë. Këtë nishan, ju rekomandoj ta lini kështu siç është.
– Më pengon natën, doktor. Më pengon kur fle! – u ankua ajo, teksa ulte e ndreqte rrobat, që i pati ngritur gjer nën sqetulla.
– E di, – tha doktori disi me keqardhje. – Po nuk kemi çfarë bëjmë. Ky lloj është i paprekshëm; nuk është nga ata që mund t’i djegim me nitrat argjendi. Përpiquni të flini më shumë në krah.
Gruaja që thirrej Zulma, u mat të thoshte diçka, por pastaj ndërroi mendje. U nis të dilte; ngadalë, e heshtur dhe e zymtë. Pranë derës, ajo mërmëriti thatë si nëpër dhëmbë një “megjithatë, ju falenderoj, doktor”, dhe doli e pakënaqur.
Bik Alia, po priste në këmbë me kurrizin pështetur për murit.
Doktor Bushati, shkruajti me nge diçka në fletët që gjendeshin brenda një dosje; dhe si e mbylli atë, e vendosi në njërin nga raftet e mbushur plot; pastaj u kthye, e jo pa qejfprishje, tha:
– Rregulli e do, që të mos hynit pa ju thirrur. Megjithatë: urdhëroni!
Bik Alia bëri instiktivisht një hap përpara.
– Mendova se më njihni, doktor, prandaj…
– Ju njoh, – ia pat doktori, – Por në zanatin tim, kjo nuk ka aspak rëndësi. Çfarë kishit?
Tjetri zgjati krahun dhe i tregoi dorën e fashuar.
– Në fillim qe vetëm një plagë e vogël. Pastaj u malcua, u hap e u nxi…
– Ta shikojmë, – tha doktori.
Mori gërshërën dhe e preu fashën e bardhë fare pranë nyjes ku ishte lidhur. Pastaj nisi ta shpështillte ngadalë, gjithë kujdes.
Tjetrin s’po e mbante vendi. Herë ndiqte lëvizjet e doktorit, herë hidhte vështrimin nga dritarja aty pranë; gjithmonë me veshët pipëz për të mbajtur nën kontroll zhurmat jashtë.
Ndërkohë, në korridor, kish nisur një potere zërash që dëgjoheshin njëherësh! Pastaj një grua piskati: “…Se kështu jeni ju?! Kujtoni se gjithë bota është e juaja; se mund të bëni çfarë të doni! Harroni që një ditë do ju përlajë mordja”!
– Çfarë ndodhi? – pyeti doktori krejt indiferent.
Bik Alia, e mori këtë pyetje sikur qe në adresë të tij.
– Më kafshoi një mi, – tha nxitueshëm ai. Dhe qeshi, si të kishte qenë kjo ndodhi, një gjë krejt qesharake.
– Një mi?!
– Po, një mi i vogël, doktor. Më kafshoi natën, teksa flija gjumë!
– Kuptoj…! – tha doktori, që tashmë, ia pat hequr fashon nga dora dhe po kqyrte me kujdes plagën.
– Keni dhimbje koke?
– Po, kam në pjesën e përparme, doktor. Po nuk besoj ta kem për shkak të plagës. Jo, nuk besoj.
I preku me gishta gjëndrrat te fyti dhe i tha të hapte gojën.
– Kam edhe temperaturë, – tha Bik Alia. – Dhe ndjehem i lodhur…
– Afër mendsh, – mërmëriti doktori që ia kishte ngulur sërish vështrimin plagës.
– Ju, besoj e dini si e kam punën, doktor, – tha Bik Alia, duke marrë me kapadaillëk pozën e një heroi.
– Jo, – tha doktori. – Nuk kam si t’i di punët e të tjerëve.
– Po ja: si të them…, – nisi të fliste ai. – Në fillim më përkrahën. Më përkrahën, sepse punoja për ta; i ndihmova shumë në zgjedhjet elektorale që të merrnin pushtetin. Tani më kanë dënuar në mungesë me burgim të përjetshëm. Po unë e di që ata më duan të vdekur, sepse ç’është e vërteta, vrasjet i bëra me urdhër të tyre. Po nuk ka një ligj, që të mund të më dënojnë me vdekje. Dhe nëse dorëzohem, ata do bëjnë si do bëjnë: ose do më helmojnë, ose do më vrasin. Po unë, doktor, jam betuar në Zot, që nuk do të jepem. Ja, shiko nga dritarja! – e ftoi ai teksa bënte me dorë. – I kam trimat e mi jashtë… Të gjithë të armatosur gjer në dhëmbë. Nëse vijnë ata plehërat, do na duhet të luftojmë prap si gjithmonë, për të çarë rrethimin. Pastaj, ec e merre vesh si do shkojnë punët. Mund të ketë të tjerë të vdekur.
– Tashmë, nuk ia vlen ta bëni, – tha doktor Bushati, që vazhdonte të shikonte me nge plagën.
Bik Alia nuk e rroku kuptimin e atyre fjalëve.
– Doktor! – ia pat nxitueshëm ai. – Më duhet të dal. Nuk mund të qëndroj gjatë këtu. Vetëm bëni diçka shpejt e shpejt, para se t’ia behin ata. Do ua dija fort për nder. Siç e shikoni edhe vetë, një kafshim miu është, nuk është kushedi çfarë!
Doktor Bushati, ngriti kokën dhe e pa shtrembër.
– Nuk jam trembur për kaq pak gjë, jo! – kërceu e tha ai, sapo vuri re atë vështrim. – Erdha, sepse kjo dorë, po më bëhet pengesë e madhe. U bënë dy javë, që nuk është më e imja. Është kthyer kundër meje. Më ka bërë ta pres me sakicë… Dhe ju, doktor, besoj e dini kush jam unë…
Që nga korridori, vazhdonte të dëgjohej ajo poterja: “Nuk më duhet çfarë bëni ju. Dhe as që dua t’ia di kush jeni. Unë jam në punën time. Askush nuk mund të më pengojë. Më lini të dal”!
Doktori hapi syrtarin e një komoje. Vështroi një grimë herë aty brenda dhe e mbylli prap. Pastaj ktheu kokën nga dritarja dhe hodhi për një çast vështrimin jashtë.
Nga perendimi, horizonti qe mbyllur. Një taborr reshë të përzishme po mësynin qiellin, që kish nisur të vrejntej gjithëkah duke u bërë gjithnjë e më i rrasët. Një burrë me syze të errëta, qëndronte i pështetur pas një makine të zezë. Ndërsa fliste me të tjerë, që gjendeshin brenda makinës, një tjetër person po avitej aty. Qe një rrondokop i shkurtër e muskuloz, i veshur me rroba sportive. Ecte, dhe herë pas here, kthente kokën për të vështruar prapa. Dukej se ishte shok me ta. Teksa bënte me gisht drejt qoshes tjetër të klinikës, ai i tha shpejt e shpejt diçka personit me syze të errëta dhe u largua që aty nxitimthi.
Doktor Bushati, u kthye nga pacienti dhe ia nguli vështrimin mu në ninëz të syrit.
– U thuaj atyre trimave, që presin jashtë, të largohen, – tha ai. E tha si të fliste për retë e zeza, që i kish parë të mësynin ngadalë qiellin, e që do të derdhnin në tokë shiun e pasditës; shiun që do lante për të hedhur në lumë pisllëkun e rrugëve të asaj dite.
– Përse?!
– Sepse duhet të dorëzohesh.
– Përse u dashka të dorëzohem, doktor?!
– Sepse nuk keni derman tjetër. Jeni pushtuar nga sëmundja e murtajës bubonike, – tha ai.
U dëgjuan të binin tingujt mortor të këmbanës së kishës së shenjtit Athanas.
– Për shkak të një miu, doktor?! – beri çudi tjetri, ndërsa nisi të qeshte. – Për shkak të një miu të vogël të bie në duart e tyre, unë?!
Kambana vazhdonte të binte thekshëm, duke e çarë qiellin e mvrenjtur mes përmes, si për t’i hapur udhë shpirtit të një të vdekuri.
– Po, – tha doktori. – Vetëm për shkak të atij miu. Nganjëherë, atë që nuk e bën dot një ushtri e tërë, mund ta bëjë një mi i vetëm.
Bik Alia u mvrenjt. Bulëzat e djersës erdhën e iu zmadhuan; pastaj dalëngadalë, nisën t’i rrëshqisnin teposhtë fytyrës, duke lënë ca vazhda që shndrisnin si qelqe të thyera.
– Seriozisht e keni?
– Po, shumë seriozisht. – tha doktori. – Sepse iu kanë mbetur, tek e shumta, vetëm katër ditë jetë. Kjo lëkurë, që ka marrë ngjyrë të errët, është “vdekja e zezë”, që iu pret pas dere. Duhet t’i nënshtroheni urgjent një proçedure me mjete spitalore të specializuara. Prandaj, po ju them të dorëzoheni.
Ato çaste, u hap dera dhe futi kokën aty, ajo gruaja e re, që thirrej Zulma, e që doktori i pati kontrolluar nishanin.
– Ç’është kjo punë kështu, doktor?! – pyeti e nervozuar ajo. – Unë mbarova punë… Përse nuk më lënë të dal?! Çfarë arsye kam unë, personalisht, që të pres?!
– Qetësohuni, – tha doktori. – Bëni durim. Do prisni edhe pak dhe do dilni.
Ajo e mbylli derën me rropatje dhe nisi t’u ankohej të tjerëve në korridor: “E kam lënë të voglin në djep! Burri është në punë dhe nuk kam tjetër njeri në shtëpi! Kurse këta, nuk më lënë të dal! Ec ta marrësh vesh çfarë bëhet këtu”!
– Është më mirë për ty, ta thërrasim ambulancën tani, – tha doktori. – Ta bëjmë para se t’ia behin këtu togat e policisë së shtetit.
Ia tha teksa kruante ngadalë me thoin e gishtit tregues vetullën e djathtë; ia tha si të qe kjo një këshillë mjeksore.
– Jo, – kundërshtoi tjetri teksa luante nga vendi gjithe nervozizëm. – Nuk është e mundur…! Unë, që u kam mbijetuar gjithë atyre atentateve e kam çarë dymbëdhjetë rrethime, tani për një mi…?! Për një mi të vogël?!
– Po, – tha doktori. – Për një mi.
– A jeni i sigurtë, doktor, që është ajo murtaja…?!
– Murtaja bu-bo-ni-ke, – e ndau fjalën në rrokje doktori. – Sëmundje vdekjeprurëse. Nëse nuk ndërhyhet me urgjencë në kushte spitalore… Zgjidhni e merrni.
Bik Alia, që pak më parë kishte pas në fytyrë një ngjyrë tunxhi, erdh’ e u zverdh si lulja e kungullit.
Për herë të parë pas kaq shumë vitesh jetë të bujshme, ai e ndjeu veten krejt të pafuqishëm. Fati po e vinte nën rrotë, si të vinte një grumbull të përzier kockash dhe mishi. Po zemra vazhdonte t’i rrihte. Zemra e tij. Zemra, që ai, e kish mbajtur gjithmonë mbyllur me shtatë dryna. Dhe kurrë nuk pati provuar të hynte e të vështronte me kujdes brenda saj. T’ia dëlirte të gjitha skutat ku tymi i zjarreve, që ai vetë kishte ndezur me irninë dhe mujçimin kundër të tjerëve, pati lënë aty vetëm hi, blozë e myzgë. Po, sa çudi! Tashmë ajo nuk rrihte! Ajo fliste! I fliste atij! Çfarë i thoshte?! Vetëm ai e dinte. E dinte vagëllimthi.
U shemb në karrige shpirt e korp i dërrmuar, i ndërkallur e i trusur nën lëkurën e vet, me shpresën që rrekej t’i shuhej përbrenda si flaka e fundit e një qiriu në sosje. Po as vendi ku qe plandosur nuk e mbajti dot. Herë vështronte plagën e dorës, herë ngrihej përethshëm nga karrigia, avitej te dritarja dhe hidhte vështrimin jashtë; pastaj kthehej e ulej sërish me një tytësi në shpirt, që i kthehej shpejt në torturë lektisëse. Sa herë ngrihej e ulej, karrigia lëshonte një cingërimë të trishtë vajtuese. Kurse doktori, priste përgjigjen përfundimtare; i heshtur, i qetë, me vështrimin e ngulur mbi të, i kredhur në shestime. Deshi të klithte, por sido që provoi, as klithma si doli. I qe ndryrë përbrenda, – edhe ajo, me shtatë dryna.
Tik-taku i orës së vendosur në mur, kish nisur numrimin drejt zeros.
Në korridor, sërish u dëgjua një tjetër zë që piskati: “Në djall shkofshi! Na vratë shpresën, na e varrosët shtatë pashë nën tokë. Ky vend do të kthehet i gjithi në varrezë. Dhe do vijë një ditë, që edhe varrezën do e shkulin”!
Fill pas kësaj piskame, një heshtje e gjatë mortore u shtri aty si pelte. Mveshi të gjitha objektet, u ndryshoi format dhe ua humbi krejt kuptimin.
Ai u ngrit sërish nga karrigia. Qëndroi për pak çaste në këmbë mëdyshas, u rrënqeth e dëshpërimisht, mërmëriti:
– Nëna ime!
Pastaj vajti dhe hapi derën, ku i pëshpëriti ca fjalë rojes së tij, që kish zënë vend në korridor, e që ngjante me të, si ta kishte vëlla.
Kur u kthye, Bik Alia nuk ishte më ai i pari! Qe plakur sa njëqind vite më shumë!
U shemb në karrige mu si një thes i vjetër lini, i mbushur dingas me ndyrësinë e vet; mbuloi fytyrën me duar, e krejt i dërrmuar, me zërin që i dridhej, tha:
– Telefononi ambulancën.
New York, tetor 2019
