Nga Enela Shehu Markja
…me diell nis dita në qytetin tim të lindjes. Zhurma e përroit dhe rrezet e dielli që shponin me forcë e depërtonin përtej perdeve të errëta, ma nxorrën gjumin në dhomën e hotelit në vendlindje. Me kujtimet e fëmijërisë dhe të rinisë shëtis nëpër rrugë, mes lulishteve me lule e plot gjallëri rinore, – sikur të jem në ëndërr…, ndërsa buria e një makine më zgjoi përsëri kësaj here ku isha në mes të rrugës, përballë ish-shtëpisë time; shumë emocione mu përshtjelluan në ato pak sekonda, frika, pasioni, endrrat e lëna pas, jeta plot ngjyra e qytetit të vogël, emocionet dhe miqësitë, lotët dhe gëzimet.
U ndjeva e humbur mes kujtimeve të mia, realitetit të qytetit dhe jetës sime tashmë. Ashtu si dhe ne, dhe kjo qyteze paska ndryshur, sa shume…
Në dalje të qytetit (në fund te Bulevardit tashmë me kalldrëm shtruar) ishte pika e takimit të grupit tonë për tu nisur për Radomire. Nxitova hapat me cantën mbi shpinë dhe këpucët e mbërthyera deri mbi kyce.
Korabi ishte sfida e dy ditëve të ardheshme.
Ajo rrugë gjarpëruese në drejtim të Kukësit e asfaltuar dhe e mirmbajtur kalon përmes fshatrave të Sohodoll, Kastriot, Shumat, Sllove e Vleshë. Pak mbi Restorant Ujmir, ne fshatin me të njëjtin emër, ndjekim rrugën e Radomirës për në fshatin Tejës.
Ndërsa udhëtonim, në kujtimet e mia shikoja ato klasa gjiymnazistësh që ktheheshin nga aksioni i vjeljes së mollëve, misrit e groshës.
Kastrioti Enelë – thotë miku jonë që na shoqëronte me makinën e tij – vendi i mollëve.
Po, – i thashë, pa i dhenë atij të kuptoj që me mëndje kisha ikur shumë larg, dhe u ktheva përsëri në të tashmen.
Pranë Vleshës makinat e parkuara në krah të rrugës më bënë kurreshtare të pyesja.
„Uji i ftohte i Vleshës“ – ma kthen miku ynë persëri – është një ilaç i vërtetë dhe bën cudira për shëndetin. Në kthim duhet të ndalojme patjeter, të freskojme këmbët – sigurisht thashë – tek dëgjoja nga larg zhurmën e burimit.
Në Sllovë bëmë një ndalesë të vogël tek Lapidari i Luftës. Jo të paktë në këtë zonë ishin bunkerët, të cilët me shumë veshtirësi mundohen të fshehin praninë e tyre, me tepër të mbuluar nga pluhuri i kohës se sa të huazuar nga natyra. Për pak kilometër ndoqëm një rrugë të pashtruar në drejtim të Liqenit të Gramës, gjithashtu një pikë e bukur turistike dhe një nga rrugët që të çojnë në Korab, e cila bukurinë magjepse e ka në fillim të verës kur bora ju le vendin luleve.
Rruga e makinës mbaron në qendër të fshatit Tejës në Radomirë, në Komunën e Kalasë së Dodës, e cila ndodhet rreth 1200 m mbi nivelin e detit. Makinën e parkuam para Hotel-bar-Restorant Setkiu, ku rezervuam dhomat për atë natë. Ndërsa po mbërthemin mirë këpucët e po bisedonim me udhërëfyesin tonë nga Radomira, Bujarin, ndalojmë para hotelit dy Mikrobuzë të mbushur plot me turistë. Ishe një grup turistësh nga Hungaria, që kishin të njëjtin qëllim si dhe ne. Për ato, ecja në malin e Korabit do të ishte eskursion një ditor. Në kafenenë e fshatit ato mbushën vetëm shishet me ujë, i cili është në këto zona tejet i pastër, i shëndetshëm ashtu si vetëm natyra di ta bëjë dhe ta japë falas.
Tek ndiqja me sy grupin e turisteve e tundja filxhanin me shprese qe te nxjerrë dhe nje pikë kafe, me qindra ide më lindnin në kokë në ato momente; mendoja se si turizmi mund ta zhvillojë këtë zonë, duke mos e prishur kete dhuratë të natyrës kaq të virgjër, kryelartë, plot ngjyra … dhe thjesht të bukur. I dëgjuar është emri i malit të Korabit, por të pa shkelura shumë ato lëndina mahnitëse mes shtigjeve të thepisura e shkrepa te mermertë me liqene malor dhe përrenje të zhurmshëm.
Mikpritës janë banorët e kësaj zone – bukë, kripë e zemër të bardhë pë këdo që u troket në derë!
Marshimi filloi duke lënë prapa Liqenin e zi e duke dëgjuar Bujarin, udhërrëfyesin tonë, teksa tregonte me dorë drejt një lëndine të bukur qe quhej „Varrezat e vashave“. Legjenda, vazhdon Bujari, thotë qe vashat e zonës, para se në ato male të shkelte turku, nuk pranuan të martohen me të huaj dhe vendosen te gjejnë preh në atë lëndinë të bukur mes malesh…
Bujari rrëfente me origjinalitet dhe me dialektin e zonës për jetën në fshat, organizimin, kullotat, bagetinë, mirëmbajtjen e pyllit si dhe përgatitjet për dimrin e ashpër e të egër që bën në këto zona, për besimin e fortë që kanë për të mos e shitur truallin tek persona të huaj dhe jashtë komunitetit të zonës, për shkollën dhe arsimin që herë herë është dhe i munguar pavarësisht dëshirës së fëmijëe dhe prindërve për të vazhduar më tej arsimimin, për të rijntë që emigrojnë në Angli. Të zhurmshme buçisnin burimet e Korabit – me ujin e të cilave furnizohet gjithë qyteti i Peshkopisë.
Pas lamë stanet që në fund të gushtit ishin boshatisur, vazhduam rrugën përmes livadheve e më pas përgjat kurrizit të gurrtë e malor të një përroi të thatë. Në një livadh, mes shkëmbinjëve të fuqishëm, përballë „Portave të Korabit“ u ulëm të bëjmë një pushim. Bujari, malësor mikpritës, nxorri nga canta e tij bukë, djath e dhallë, – të cilat në kombinim me ajrin dhe pamjet magjepsëse, shijonin më tepër se cdo gjë tjetër.
Të fuqizuar vazhduam perseri marshimin tonë.
Brezi i butë, – thote Bujari dhe tregon me dore drejt një linje gjarpëruese. Të gjithë heshtëm, dhe para syve na erdhën për pak caste ato ditë të errëta në komunizëm. Të butë e kishtë bërë natyra këtë Brez, po për shumë të rrinj që guxuan të besonin se mund të jetonin ndryshe nga sa sistemi diktonte ishte ky „Brez“ vdekjeprures…
Cfarë është „Brezi i butë” teze – me pyet mbesa ime 18 vjecare? Duke ja përkëdhelur atë kokë të kacureltë e duke menduar sa mirë që rritet në një kohë tjetër, – i shpjegoja “Brezin e butë”.
Etapën më të vështirë atë mbasdite e kishim akoma përpara, ndërsa pas linim livadhet, përpara nesh natyra e ashpër me shkembinj të copëtuar dhe jo shumë larg dhe maja e Korabit, na jepte gjithmonë e më shumë kurajo. Pas shkembinje te rahur e copetuar nga moti i eger ju ngjitem nje lendine te pjeret e nderkohe mbuluar me bar te zverdhur, krejt e vecante ne ato lartesi prej 2500 meter drejt majes se Korabit.
Mbas 5 orësh ngjitje arritëm majën më të lartë të vendit tonë, prej 2764 m të atij vargmali prej 40 kilometrash mes Drinit të Zi dhe Radikës mes Shqipërisë e Maqedonisë Veriore.
Per mua si gjeografe, por për më tepër si „Cuce dibrane“ ishte një ndjenjë e papërshkrushme plot krenari e emotione – pamje maramendëse, para syve Shqipëria, nga krah Maqedonia e pak më në veri Kosova. Në atë lartësi nuk kish kufi.
Nga lart vështroja anën Veriore dhe perëndimore me shkëmbinjë të thepisur e natyrë të zhveshur. Rruga të cilën ndoqëm ne, nga ana Junglindore, kishte zona shkëmbore e shkëmbinjë të thyer, por gjthashtu dhe livadhe që lehtësojnë ngjitjen.
Zbritja zgjati rreth tre orë përgjatë të njëjtës rrugë. Në fshat u kthyem me ditë dhe të urritur. Setkiu shpërdau në fillim ujë e nga nje pjatë kos që kishte formën e djathit e mund të pritej me thikë. Në sac po përgatitej tepsia me Fli, tipike e zonës së Radomirës.
Shpejt perëndoi dielli në Tejës mes malesh.
Enela Shehu Markja, Shtator 2019
Dërgoi për publikim, Frank Shkreli, gazetar
