DAVID HUME (1711 – 1776)
“Të gjitha mendimet dhe mënyra për të shikuar gjërat, me të cilat ambientohemi qysh në fëmijëri, janë aq thellë të rrënjosura, sa që, pavarësisht përpjekjeve, nuk jemi asnjëherë në gjendje t’i zhdukim krejtësisht ato”.
“Ka zoti vullnet të parandalojë të keqen, por nuk është i aftë? Atëherë qenkësh impotent.
Është ai i aftë, por nuk do? Atëherë qenkësh kriminel.
I posedon të dyja? Atëherë nga vjen e keqja?”
“Priftërinjtë kanë qenë gjithmonë dhe kudo armiq të lirisë.”
BIOGRAFIA:
1711
26 prill: David Hume ka lindur në Edinburg, Skoci.
1723
Hume studion fillimisht drejtësi, por së shpejti kthehet në filozofi dhe interesohet veçanërisht Njutonin dhe Lokun.
1734
Pas një përpjekjeje të dështuar biznesore, varfëria e detyron të emigroni në Francë. Hume jeton fillimisht në Rheims, pastaj në La Fleche të Anjou.
1738
Kthehet në Angli.
1739
Nis përgatitjen e “Traktat mbi natyrën njerëzore”, të cilin e përfundon në vitin 1940.
1741
Hume publikon vëllimin e parë të “Ese morale dhe politike” që shkakton publicitet të madh në Francë.
1745
Hume dështon të bëhet profesor për filozofi në Edinburg.
Pastaj bëhet partner në shtëpinë e marquis të Annandale.
1746
Hume e shoqëron gjeneralin e Shën Clairit, si sekretar, në një ekspeditë në det në brigjet e Francës.
1747
Hume angazhohet si adjutant i përgjithshëm, në Vienë dhe Torino, ku ai ngarkohet si ambasador.
1748
Kthehet në Angli. Pas rishikimit të “Traktatit”, e publikon nën titullin “Shqyrtim për mendësinë e njeriut”.
1751
Publikohen “Traktatet Politike”, në të cilat kritikon ashpër kishën dhe klerin. Për shkak të këtij angazhimi, refuzohet të bëhet profesor në Glasgou.
1752
Publikon “Pyetje në lidhje me parimet e moralit”. Hume punësohet si bibliotekist në Shoqatën e Avokatëve në Edinburg. Aty u përkushtohet studimeve historike, nga të cilat rezulton: “Historia e Anglisë”, e botuar në vëllime.
1754
Publikon “Historia e Stuarts”.
1755
Shkruan “Historia natyrore e fesë”.
1759
Publikon “Historia e Shtëisë së Tudorit”.
1763
Publikohet historia më e vjetër që nga Cezari.
Hume shkon si sekretar i ambasadës së Numrit v. Hertford në Paris dhe atje bën miqësi me Rousseau.
1766
Hume kthehet në Skoci.
1767
Angazhohet në postin e nën-sekretarit të shtetit në ministrinë nën General Conway në Londër. Pas dy vjetësh administrimi, ai kthehet në Edinburg.
1770
Shkruan “Ese mbi traktatet”. Pak para vdekjes së tij, Hume shkroi një autobiografi, “The Life of David Hume”, botuar në vitin 1777, pas vdekjes nga administratori i tij letrar A. Smith.
1776
25 gusht: David Hume vdes në Edinburg.
1777
Publikohet “Dialogjet në lidhje me religjionin natyror”.
1783
Publikohet “Ese mbi vetëvrasjen dhe pavdekësinë e shpirtit”.
* * *
Qysh në vitet 1739, në moshë 28-vjeçare, David HUME shkruan Veprën famëmadhe, “Traktat mbi natyrën njerëzore” dhe vazhdon me shkruarjen e shumë veprave të shquara, iluministe, duke sfiduar kishën, klerin dhe aristokracinë sundimtare, të cilët e persekutonin për konceptet e tij iluministe.
A kishim atëherë dhe pastaj, deri tani, ndonjë studiues të këtij niveli, që e preokupon kaq shumë emancipimi dhe zhvillimi shoqëror, ekonomik, social, politik, e sidomos ndërgjegjësimi sekularist e laik?
Edhe pas 308 viteve të Lindjes se Filozofit Hume, kemi legjerues në universitete publike, që bëjnë namaz (lutje islame) në ambiente universitare! Fatkeqësisht!
