NOBELISTI XLVI 1996
WISŁAWA SZYMBORSKA
WISŁAWA SZYMBORSKA marrë çmimin Nobel në vitin 1996 dhe me shumë çmime të tjera, ajo përgjithësisht konsiderohet poetja më e rëndësishme polake në vitet e fundit dhe një nga poetët më të dashur për publikun. Në Poloni, vëllimet e saj arrijnë shifrat e shitjeve (500,000 kopje të shitura – si bestseller) që konkurrojnë me ato të autorëve më të njohur të prozës, edhe pse Szymborska ka vërejtur me ironi, se poezia nuk i pëlqen më shumë se dy njerëzve në një mijë.
“Për poezinë që me saktësi ironike lejon që konteksti historik dhe biologjik të dalë në dritë në fragmente të realitetit njerëzor“
TEJKALIM
Zbuluan një yll të ri,
por kjo s’do të thotë që atje ka më tepër dritë
dhe diçka që mungonte më parë.
Ylli është i madh dhe i largët,
kaq i largët, sa duket i vogël,
edhe më i vogël se të tjerët
edhe më të vegjël s’e vetë ai.
Të çuditesh s’do të ishte aspak e çuditshme
vetëm po të kishim kohë për të.
Mosha e yllit, masa e tij, pozicioni,
e gjitha kjo mbase mjafton
për një tezë doktorate
dhe për një koktejl të vogël
në mjediset e afërta të qiellit:
astronomi, gruaja e tij, kolegët,
atmosfera e liruar, rroba të thjeshta,
bisedohet, mbi të gjitha, për tema lokale
dhe hahen lajthiza
Një yll i shkëlqyer.
po s’është një arsye e mjaftueshme
të mos ngremë dolli për zonjat tona
që janë mjaft më pranë.
Një yll pa pasoja.
Pa ndikim mbi kohën, modën, përfundimin e matshit,
qeverinë, hyrjet dhe krizën e vlerave.
Pa reflektime mbi propagandën dhe industrinë e rëndë,
mbi shkëlqimin e tavolinës së marrëveshjeve me llak.
Mbi të gjitha për ditët e numëruara të jetës.
Ç’vlen këtu të pyesësh
nën sa yje lind njeriu,
dhe nën sa yje pas një çasti të shkurtër vdes.
E re.
– Tregomë së paku ku është.
– Midis buzës së resë së përhimët, të shkriftuar
dhe asaj degëze akacieje, pak më majtas.
– Ah, ja ku është – them.
MUNDËSIA
Preferoj kinemanë.
Preferoj maçokët.
Preferoj lisat mbi lumin Warta.
Preferoj Dikensin se Dostojevskin.
Preferoj veten që i dua shumë njerëzit
Veten që dua njerëzimin.
Preferoj të kem afër gjilpërë dhe pe.
Preferoj ngjyrën e blertë.
Preferoj të mos pohoj
që intelekti ka faj për gjithçka.
Preferoj përjashtimet.
Preferoj të dal më parë.
Preferoj të flas ndryshe me mjekët.
Preferoj ilustrimet e vjetra me sfumaturë.
Preferoj qesharaken të shkruash poezi
se sa qesharaken të mos i shkruash.
Preferoj në dashuri përvjetorët jo të rrumbullakët,
që të festohen çdo ditë.
Preferoj moralistët
që s’më premtojnë asgjë.
Preferoj një mirësi të urtë se një mirësi naive.
Preferoj tokën civile.
Preferoj vendet e pushtuara se ato pushtueset.
Preferoj të kem rezerva.
Preferoj ferrin e kaosit se ferrin e rregullit.
Preferoj përrallat e vëllezërve Grim se sa faqet e para.
Preferoj gjethe pa lule se lule pa gjethe.
Preferoj qentë me bisht të paprerë.
Preferoj sytë e kaltër sepse i kam të zinj.
Preferoj sirtarët.
Preferoj shumë gjëra që këtu s’i kam përmendur
edhe më shumë të papërmendura këtu.
Preferoj zerot pa rregull
Se sa të radhitura në një shifër.
Preferoj kohën e insekteve se atë siderale.
Preferoj të prek hekurin.
Preferoj të mos pyes për sa akoma dhe kur.
Preferoj të konsideroj deri mundësinë
që qenia të ketë një arsye të vetën.
GARDEROBA
Heq, heqim, hiqni
kapotat, xhaketat, jelekët, këmishat
prej leshi, pambuku, teritali,
fundet, pantallonat, çorapet, të linjtat,
duke i mbështetur, duke i varur, duke i hedhur
mbi mbështetëse sedliesh, para separesh;
për tani, thotë mjeku, asgjë serioze,
vishuni përsëri, pushoni, bëni një udhëtim,
e merrni në këtë rast, pas dreke, në mbrëmje,
kthehuni pas tre, gjashtë muajsh, një vit,
shiko dhe, ti mendoje dhe ne kishim frikë,
dhe ju supozonit dhe ai dyshonte;
tashmë është çasti të lidh me duar ende të pasigurta
lidhëset, sustat, menteshat, tokëzat,
rripat, kopsat, kravatat, jakat
dhe nga mëngët, çantat, xhepat të nxjerrë jashtë shallin
e zhubravitur, me pulla, me lule, me kutia –
të ripërdorshëm për t’i zgjatur afatin.
NJERËZ MBI URË
Planet i çuditshëm e njerëz të çuditshëm që e banojnë.
Qëndrojnë nën kohën, por s’duan ta pranojnë.
Kanë mënyra për të shprehur protestën e tyre.
Krijojnë tablo të vogla, për shembull këtë:
Në shikim të parë asgjë e veçantë.
Shihet një pasqyrë uji.
Shihet një prej brigjeve të tij.
Shihet një barkë e vogël që mundohet.
Shihet një urë mbi ujë dhe njerëz mbi urë.
Njerëzit nxitojnë dukshëm hapin
sepse nga një re e zezë
shiu sapo ka filluar të bjerë me sqotë.
E vërteta është që pastaj nuk ndodh asgjë.
Reja nuk ndryshon as ngjyrë as formë.
Shiu as shton as shter.
Barkëza lundron pa lëvizur.
Njerëzit mbi urë vrapojnë
pikërisht atje ku ishin një çast më pare.
Është e vështirë të shmangesh këtu një koment:
Tabloja s’është aspak naive.
Këtu koha u ndal.
Nuk janë llogaritur ligjet e saj.
Iu ndalua ndikimi në rrjedhën e ngjarjeve.
U injorua dhe u fye.
Për shkak të një rebeli
një Hiroshiga Utagawa
( një qenie që veç kësaj
prej kohësh, siç është e drejtë, është zhdukur),
koha ngeci dhe ra.
Mbase s’është veçse një shaka pa të keq,
një shaka e përmasave vetëm të ndonjë galaktike,
megjithatë për çdo rast
shtojmë si më poshtë:
Këtu është e hijshme
të pëlqesh shumë këtë tablo,
ta admirosh e të mallëngjehesh prej saj për breza të tërë.
Për disa edhe kjo s’mjafton.
Dëgjojnë deri fëshfërimën e shiut,
ndiejnë të ftohtin e pikave mbi qafë e mi kurriz,
shohin urën dhe njerëzit
si të shinin veten,
në atë rrugë që s’mbaron kurrë
nëpër një rrugë pa fund, për ta përshkuar përherë,
dhe besojnë me arrogancën e tyre
se është vërtetë e tillë.
Përktheu: Faslli Haliti
