Analizë
Nga Skënder MULLIQI
Një ditë pas shumë kohësh u takova më një mik që moti nuk e kisha pa. Meqenëse ai ishte njeri që merret më shkrime, tema për politikën ishte e pa shmangshme. Biseduam për rrjedhat politike në Kosovë, në Shqipëri, në rajon dhe përgjithësht në Evropë. Ai ishte i mendimit që shtetet e dala nga ish-Jugosllavia, kështu si mini shtete që janë zor së mund të ekzistojnë për një kohë të gjatë. Çështja e Bosnjës nuk është përmbyll më Marvjeshjën e Dejtonit, e cila marrveshje duket së veq e ka ndalë luftën. Tri entitetet sa janë në përbërjën e Bosnjës nuk kan përspektivë, ashtu siq nuk ka as Maqedonia më shumë krijesë artificiale, dhe Kosova. Duke komentuar së çka mund të bëhët më këto mini shtete të cilat kan probleme serioze ndëretnike, politike dhe ekonimike, ndamë mendimin së Republika Serbe do të duhej t’i bashkohet Serbisë, Maqedonia të njeherë të federalizohet, ndërsa Kosova të bashkohët më Shqipërinë.
Për të pasur stabilitet politik dhe sidmos ekonomik, do të formohet Kroacia e Madhe, ku do t’i bashkangjitej pjesa kroate e Bosnjës, Serbia e Madhe në përbërjën e të cilës do të hynte Republika Serbe, dhe Shqipëria e Madhe në përbërjen e të cilës do të ishin pjesa e Maqedonisë më shumicë shqiptare dhe Kosova. Duket së edhe Fuqitë e Mëdha të cilat diktojnë politikën botërore, gjithnjë e më shumë janë duke kuptuar së ky është i vetmi realitet, për tu qetësuar gjendja politike dhe rrjedhat ekonomike në rajon. BE-ja tashmë nuk është duke i hapur dyert e këtyre shteteve bash lehtë, ajo në vend të zgjerimit është duke preferuar realpolitikën. Rajoni ka më shumë së një shekull që e ka lën mbrapa shpërbërjën e përgjakshme të Jugosllavisë, ku u vranë dhe u larguan nga vatrat e tyre shekullore më mijëra njerëz.
Në vitin 2000 Millosheviqi i takoi të kaluarës së hidhur. Mendohej së këto mini shtete do të ndjekin kursin e reformave të qensishme. Faktori ndërkombëtar i ndihmojë këto mini shtete për rimkëmbjën nga flakët e luftës duke menduar së do të bëhën shtete funksionale. Në Maqedoni ndërkombëtarët më Marveshjën e Ohrit të vitit 2001 menduan së do të ndalen hasmerit shqiptaro-maqedonase. Kjo marrveshje pas shumë vitësh nuk po tregohet së ka pasur efektin e vet. Ngjarjet dhe incidentet ndëretnike në FYROM nuk pushuan kurrë. Nuk pushuan së në krye të shtetit Maqedon erdhen forcat retrograde dhe antishqiptare, të cilët jo rrallë edhe vranë shqiptarë të pafajshem. Në këtë shtet po edhe në shumë shtete të Ballkanit u instaluan në pushtet njerëzit më mendësi autoritare. Shovenisti Nikolla Gruevski në Maqedoni, në Serbi Aleksandar Vuqiq një eksponent i çetnikut Vojsllav Sheshelit,në Mal të Zi autarku Millo Gukanoviqi.
Në Kosovë gjithashtu gjatë këtyre viteve ishim dëshmitarë të instalimit në pushtet të njerëzve më mendësi të së kaluarës komuniste. Të gjithë këta udhëheqës shtetëror të shumë vendeve të Ballkanit kan deficit në demokraci, e cila e metë e madhe deri më tash nuk është duke i penguar vendet e BE-së. Duket së strukturat e burokratizuara të Evropës kohën e fundit nuk e kan hallin demokratizmin e këtyre shteteve, sa e kan hallin që këta udhëheqës të janë më shumë lojal karshi kërkesave të tyre. Në Kosovë për çka na intereson më shumë, njerëzit që janë ngjitur në pushtet po kan shumë logjikë autoritare që bie ndesh më demokracinë dhe sisitemin pluralist. Këta kan para pëlqyer ndarjët rajonale dhe ndarjët na baza fisnore.
Edhe partitë politike shumë kan ngjyrime të tilla, pastaj ende janë të pa profilizuara, të ndikuara kryekëput nga liderët e tyre. Partitë politike të shteteve të rajonit, ashtu e dhe në Kosovë janë parti lideriste. Partitë lideriste janë treguar si parti të dështueme. E kam thënë edhe më parë, së pas vdekjës së Tugjmanit dhe Izetbegoviqit këto parti kanë pësuar rënje pas vdekjës së tyre. Edhe në Kosovë kur vdiq kryetari i LDK-së, Ibrahim Rugova, ky subjekt politik nga partia e parë ka rënë si e dyta që shumë kohë. Partitë lideriste nuk u treguan shumë efikase, sepse më kalimin e kohës këta lider më shumë ngjajnë në sundimtarë. Nuk u treguan efikas në drejtimin e subjekteve të tyre, dhe as nuk u treguan të suksesshem në qeverisjën më vendin.
Programet partiake më shumë kan mbetur në letër. Liderët janë ngritur mbi këto programe duke marr çdo kompetencë. Po ndodhë krejt pas luftën që të votohen imazhet, jo mendimet. Po votohen liderët pa i shikuar së pari programet politike.Këta lider partiak dhe shtetëror, na ofruan shpresa të rreme në vend që të ofrojne programe konkrete zhvillimore. Kur flasim për profilizmin e tyre, sigurisht së këta liderë kan dhënë dëklarata kuturi lidhur më këtë çështje madhore për secilin subjekt politike serioz. Tybe as vet nuk e dinë së çfarë është e Majta e çfarë eshtë e Djathta politike. Marrim shëmbullin e PDK–së, e cila pa asnjë analizë para prake është proklamuar parti e krahut të djathtë, edhe pse krejt struktura e saj është e majtë.
Këtë janë defekte të mëdha të cilat reflektojnë pa dyshim keq si mbrenda vet subjektit, por ashtu reflekton keq edhe në shtetëndërtmin e vendit. Edhe një e keqe tjetër e partive lideriste është së ata që po bëhën anëtar të këtyre partive ,po bëhën më shumë në bazë të liderit, e jo programit apo të përcaktimit të saj politik. Unë mendoj së edhe nga ky kënd duhet shikuar dështimet e deritashme në secilin plan të jetës.Pastaj, aq më keq kur në krye të këtyre partive politike janë instaluar përsona të cilët nuk kan përgatitje profesionale.
Shtetet Perëndimore në vendin e tyre nuk konvertojnë demokratë më njerëz të tipit autokratik dhe nuk improvizojnë njerëz në krye të shtetit më biografi kriminale apo ultranacinalsitë. Krimi dhe korrupcioni janë bër pjesë e jetës, që këtë të fundit Obama e cilësoi si të rrezikshme siq është terrorizmi. Ato udhëheqje shtetërore të cilat janë bër pjesë e përfitimeve përsonale, janë të interesuara që ta manipulojnë sa më shumë që është e mundur më masën.Kanë për qëllim edhe të sugjestionimit karshi popullit. Më mjeshtri kamuflohen nën petkun e dëmokratit. Ata janë treguar refuzues të mëdhenj karshi realizmit të kërkesave të popullit.
Këta nuk e durojnë konkurrencën partiake e as shtetërore, i deshirojnë afër veti sahanlëpiresat dhe zvarranikët. Mu për atë edhe i kemi punët keq në të gjitha sistemet e jetës.Për ta ruajtur një copë pushtet po e bien në pyetje edhe sovranitetin dhe tërsinë territoriale të vendit. Nese ndërkombëtaret e kan zgjedhur solucionin e njerëzve të dëgjueshem në rajon, ndoshta edhe janë duke menduar për plane tjera gjeostrategjike dhe gjeopoltike në rajon. Kosova dhe shiptarët nuk do ta marrin hisën e askujt. Mini shtetet e dala nga ish-Jugosllavia po kan telashe të mëdha të ekzistimit dhe funksionimit si shtete normale. Kjo edhe mund të lidhet më faktin e lejimit të këtyre udhëheqjeve më shumë despotike në rajon, dhe mos stabilitetit politik të nivelit të duhur…
