KRISTAQ TURTULLI
(fragment nga romani ATI DHE FATI)
Kemi ditë që ecim. Përpara shtrihet mbretëria e rërës që ngjan si një oqean i qetë me valët e bardha. Maja e një dune të lartë duket sikur tymos vullkani. Dielli ngjan si një monedhë e florinjtë. Më pas duket si një skulpturë e mbërthyer në qiell, pastaj ndërron ngjyrë dhe u bëhet si tas i përskuqur. Bëjmë pushime të shkurtra. Flemë me gjithë rroba. Netët janë të ftohta. Zjarri ndizet sa të merr një faqe shkretëtira, pastaj shuhet. Mua më pëlqen të ngucem pas barkut të gamiles së fundit. Më mban ngrohtë, paçka që kundërmon erë të rëndë. Por kur ngrihem në mëngjes çuditërisht e gjej veten disa metra larg kafshës, i mërdhirë dhe i zhytur në rërë.
Qëndrimi më i gjatë bëhet në një oaz rrethuar me tre palma të hijshme. Karvani, pa u ngutur, shkarkon me kujdes pajimet edhe pse janë të zhuritur për ujë. Kuvertat hapen mbi rërë, falen dhe bekojnë ujin, pastaj fillojnë të pinë ujë me ceremoni. Sa hap e mbyll sytë ngrihet çadra e madhe e sheikut Kahdi. Unë jam i paduruar, po të sulem drejt ujit do të ha ndonjë kërbaç mbi shpinë. Pres derisa i vjen radha Sidit, prej atij varem. Ai mbush shakullin e lëkurtë, pi për vete me gllënjka të vogla, pastaj ma zgjat mua. Pi i etur, me gllënjka të mëdha. Ngopem me ujë të freskët dhe rehatohem. Ndriçimi i diellit më duket i mrekullueshëm.
– Oazet janë burime nën ujore, – më thotë Sidi kur sheshohet pranë meje. – Këto burime krijojnë për ne arabët rezervuar natyror. Rëra e Saharasë nuk është armike, por foshnjore, po të ujitet bëhet tokë pjellore.
Pasi bëhet çlodhja, ngrënia, fjetja, në mëngjes nisemi.
Mëngjeset në shkretëtirë kanë një të ftohtë të hidhur. Drita harbohet dhe ndryshon ngjyrë çdo minutë. Ndihmoj Sidin të vendosë pajimet në gamile dhe presim urdhrin e sheikut për nisje. Dielli i ndritshëm ngrihet me ngut që prapa dunës së shkretëtirës dhe derdh mbi rërë të gjithë nxehtësinë. Dielli është vrasës, të mbahet fryma dhe të thahet buza për një pikë ujë. Disa herë më bie dielli në kokë dhe Sidi më ngarkon mbi gamile si deng me kashtë.
Shkretëtira në mbrëmje ka tjetër pamje. Malet duken në distancë të mbështjella me një tis të lehtë, si me penelata të shpejta piktori dhe perëndimi i diellit e bën qiellin të gjelbër në të artë. Poshtë shtrihet një masë rëre e artë, në të kuqërremtë të Saharasë së madhe me të gjithë misteret e saj.
Një mbrëmje bie shi, rëra e qullur merr ngjyrë të verdhë si limoni dhe mban erë si kripë.
Sidi më afrohet dhe më zgjat bucelën e lëkurtë me ujë. Më porosit të pi vetëm disa gllënjka. Unë nuk ia vë veshin, pi disa gllënjka të tjera. Ai ma shkul me forcë:
– Hë! – ia bëri. – Ç’thua?
– Etje dhe rërë, gjithkund rërë, – i them. – Sa i pazëvendësueshëm është uji në këtë vapë të tmerrshme.
– Ne e duam shkretëtirën edhe pse jeta jonë në çdo hap paraqet rrezikshmëri, – më thotë ai.
– Si ka mundësi!
– Ja që ka mundësi.
– Mbushe grushtin me rërë, – më thotë. – Tregomë çfarë ngjyre ka? Me bardhësi fildishi apo është i errët si nata? Kë ndjen më shumë?
– Fildishin, për këtë fildish mora rrugën e gjatë, – i them.
– Fildishi ka shpirt të thellë, – thotë Sidi. – Si elefantët.
– Ah sikur ta gjeja atë shpirt, – mërmërit.
– Shpirtrat e thellë mezi gjenden, – flet mbytur Sidi dhe përkëdhel me dashuri shpinën e gamiles.
– E shoh, e dashke shumë gamilen.
– Sa jeta, – ia bën i menduar Sidi. – Një gamile në rrugë mund të shpëtojë tre njerëz. Dy mbi të dhe i treti mbahet pas bishtit, por kur lodhet, e nderon vendin me tjetrin dhe hipën në gamile. Gjatë një lufte mes fisesh u vranë shumë luftëtarë dhe shumë gamile. Mbeti sheiku Kahdi, i vëllai dhe një gamile. Shpëtuan jetën në sajë të gamiles. E shoh që dhe ti i do kafshët.
– I dua, – i them: – I dua shumë, por ca si ndryshe nga juve.
– Pse?
– U bëj samarë të mirë, tu mbroj shpinën, jetën,- i them dhe përkëdhel me dashuri shpinën e gamiles. Gamilja si ta kish kuptuar, ktheu kokën dhe më lëpiu në qafë.
