Leonora Laçi – Revista Drini, 15 mars 2018
Visar Zhiti
I lexoj më endje, etje, me një frymë, ndjejë rreshtat tek rrëshqasin, vargjet, çdo trepikësh…edhe kur shkruan për Atjonin…
Bëhet fjalë për veprën “Si na erdhi ai, I ndaluari” të Visar Zhitit, botuar nga Omsca-1 në 2017.
Ndjejë krenari që jetojë dhe lexojë visaret shqiptarë, shkrimtarët e ndaluar në periudhën komuniste, do të doja që ata të jetonin përgjithmonë fizikisht sepse veprat do t’i mbijetojnë, për të fituar kohën e humbur, që të shkruajnë atë që s’patën kohë ta shkruajnë, e të ndjejnë atë që s’munden ta ndjejnë.
Visaret e kombit si ; Visar Zhiti, Arshi Pipa, At Zef Pllumi, Fatbardha Mulleti-Saraçi, At Anton Harapi, Mustafa Kruja e shumë e shumë të tjerë e kanë radhën për tu lexuar.
Tek “I ndaluari”, ndeshim udhëtime në kohë, mesazhi që të falësh është hyjnore, poezi e prozë, fakte historike, vuajtje e gëzime, ngjarje që vijnë një herë në jetë, ndeshim takime e mostakime, entuziazme, qëndresës, koincidenca, ngjarje që piktakohen, nga Roma në Moskë, nga burgu në liri, nga ShBA-ja në Evropë.
Na shkruan dhe për Hyun, Ati Jonë…
S’shkëputesha dot nga libri, apo libri nga unë, nata e errët nuk mu duk dhe aq, sepse isha futur në errësirën e vërtetë, jo atë të mungesës së dritës, errësira e librit- vuajtjet e autorit-bashkë më të vuaja dhe unë… Dua ti kthehem sërish… Ndjejë pështjellim ndjenjash, ndrojtje ta botoj apo ti flaki tutje këto rreshta…
Sepse kam harruar detaje të pafundme, një shkrim i tillë s’dua t’ia humbë vlerat e çmueshme të librit, por as për t’ia rritur nuk ka nevojë, sepse i ka të gjitha…
Aty gjene njerëz të mëdhenj e të vegjël, shkrimtarë a dëshmitarë apo dëshmitarë-shkrimtarë, bashkëvuajtës e të përkëdhelur… Shkruan për libra e ish-libra, për të birin e të shoqen, për ëndrra e realitete, për njeriun e vjetër e të ri, për të djeshmen e të tashmen, për të bukurën e jo të bukurën. Nuk shanë, nuk urren, i do të gjithë miq të vërtetë e ato jo të vërtetë, i pranon…
Nëpërmjet poezive njohim Jevtushenkon e nëpërmjet rrëfimeve njohim Visarin, dhe veten. Njohim nomenklaturën e vegjëlinë, njohim të njohurën e të panjohurën.
Visari, jo vetëm fali, por dhe të birit i mësoi vetëm për të bukurën, në pak rreshta tregon shumë. Visar Zhiti shkruan për dosjen e tij dhe ata që dëshmuan kundër tij. Pseudonimet “Flaka” që i daltë flaka, “Shkëndija” që ngjanë me dritën e partisë, dhe “Rozafati”, mor të mjerë po me Kështjellën ç’patët, edhe këtë e keni përzierë në punët e partisë e në spiunllëqet e tuaja?! Visari disa nga këta i di kush janë, por nuk i çjerrë maskën. Ai shprehet se-“ Doja të ruaja imazhin e shokëve, të atij sinqeriteti e gëzimesh të varfra të asaj moshe”.
Nëpërmjet përshkrimeve, kuptohet që nuk mund ti besohet as vetes zgjuar apo në gjumë qofsh, nëse thua diçka do mbash përgjegjësi…
E lindur në një kohë tjetër, e brez tjetër, që Visari në bashkëbisedimet me Atjonin na ndihmon të besojmë. Thellë brenda meje do të doja të ndjeja të njëjtën dhimbje si atëherë, se ndoshta do ia dimë vlerën të sotmes, të ndrydhja mendimet, ndjenjat e kështu të mësoja të mbaja gojën mbyllur…Të vetëpërmbahesha, se ndoshta vetëm kështu s’do ndjeja mjerimin e sotëm, dobësimin më tej të vlerave njerëzore.
Nganjëherë Visari e Jevtushenkoja më ngatërrohen, shkrihen njëri me tjetrin, edhe pse në vendndodhje e botëkuptime të ndryshme.
Visari i frymëzuar nga ai, e unë e frymëzuar nga Visari, tashmë në kohën e liberalizmit…
Visari i visareve kombëtarë, përdor shpesh herë ironinë, kur i thotë profesorit të tij që po punonte për përkthimin e poezive të Jevtushenkos, e i thotë:- që duhet të njohim kundërshtarin ndryshe sido ta luftojmë … pasi profesori e qorton se krijimet e Jevtushenkos janë të ndaluara.
Por ky justifikim nuk ja mbush dot mendjen as profesorit e as të tjerëve përreth as Visarit vet, dhe me këtë siguroi burgun. Partia të dënonte edhe kur dëshiron të njohësh kundërshtarin që do ta luftosh. Partia vendoste standartet, tregonte çfarë është e mirë për ty, çfarë të mendosh, çfarë të ndjesh, partia të tregon “arat e babait”.
V.Zhiti na shkruan për balten e muret, shoqëria jonë vazhdon të jetojë me mure e baltë. Ai na shkruan dhe për egocentrizmin, që e ndjejmë në formimin tonë, e shohim rreth nesh tek njerëzit e mirëshkolluar të kohës që janë egocentrik të pandreqshëm. Flasin për mesjetën në kontekstin komunist e deri sot, politikën e njohin më mirë, fusin hundët dhe në arte e kulturë. Do Zoti që mos të merren dhe me Gjergj Kastriotin –Skënderbeun.
Leonora Laçi/Shkodër, 2018
