Nga Fiqri Shahinllari
Sa mire eshte kur shtijat krijuese te autorit te spikatur Kristaq Turtulli, thurin imagjinaten me fakte reale. Keshtu rrefimi behet me i besueshem. I tille eshte romani me i fundit te tij me titull: “Misteret e Parisit te Vogel”Shenimi i studiuesit Illo Foto lidhur me romanin eshte mjaft i goditur dhe une nuk kam se çfare te shtoj me tej. Kur kam shkruar diku se, nese Illua do te kishte filluar te shkruante me heret libra siç ka bere dekadat e fundit, Shqiperia do te kishte nje zooteknik me pak por do te kishte nje shkrimtar jo dosido me shume.
Shkrimtari tashme i njohur dhe i talentuar, Kristaq Turtulli, ma dergoi romanin para dy-tri javesh. Tok me falenderimin i premtova atij se do ta lexoja pas festes se Vitit te Ri 2018. Rrastisi qe me kapi nje flame gripi i rende dhe u vonova paksa por leximi me sherbeu si aspirine ndaj gripit. Nuk e ndjeva shume semundjen…
Ndaj tani jam para kompjuterit per te thene ndonje impression modest e fare shkurt. Nuk po shkruaj per gjuhen e kuptueshme, stilin, kompozicionin e romanit nga ana e autorit, as per ndjenjat patriotike atdhetare te perfaqesuesve te Korces duke filluar nga Themistokli Germenji, Fan Noli e te tjere se i ka thene mire e bukur Illua e sidomos vete autori, por dua te veçoj diçka qe me ben pershtypje. Autori eshte futur ne lekuren e nje gruaje rrefimtare. Flet Stela Frasheri, alias Stela Gozhdaxhi dhe akoma me tej alias K. Turtulli. Duhet te njohesh mire psikologjine e femres pa te guxosh te flasesh ne emer te saj. Stela, “rrefimtarja” perfaqeson femren korçare, aq te emancipuar, te ditur e dinjitoze qe tok me burrat e tyre shetisin Europen mbare e marin prej Vjenes, Berlinit, Parisit, Venecies, Romes e Firences e ku ku di une se ku tjeter, kulturen, insrumentet muzikore, sjelljen, menyren e jeteses, arkitekturen e ndertimit te qytetit e lagjve e shtepive madje edhe farat e luleve qe i mbjellin neper bahcet e saksite e tyre.
Ne roman shpaloset letrarisht humanizmi i fisit Turtulli, perfaqesues dinjitoze te aristokracise korcare. Dhe perpara te del Korca e cila, sic shkruan diku bashkefshatri im, avokati dhe shkrimtari pjellor i virteve 20-30 te shekulli te kaluar, Kristo Floqi, ka qene qyteti me i pasur dhe me i bukur i Shqiperise se asaj kohe. Korça ishte qyteti me i emancipuar shqiptar. Kush beri te tille? Familjet e fiseshme, me ndjenja te zjarrta patriotike, familje te medha tregetare, qe kishin rrahur emigrimin dhe rruget tregetare.Ballot e organizuara ne Korce dhe bisedat midis intelektualeve e specialisteve te ndryshem, midis diplomateve e konsujve, midis politikaneve jane dhene ne nje sfond te besueshem.
Fashizmi, nazizmi, komunizmi qe gurgullonin ne ndergjegjen nderkombetare te popujve nuk mund te mos pluskonin ne ambentin e atehereshem korçar… Familjet e medha tregetare, burrat e grate e tyre jetonin per vete por edhe me hallet e per hallet e banoreve korçare. Me mjeshteri prej mjeshtri letrar Kristaqi ta sjell ne pellembe te dores forcen e grave korçare per te mbajtur lart frymen e lirise e te krenarise kombetareperpjekjet e tyre per iluminimin e emancipimin e metejshem te shoqerise sipas shembullit te “Parisit te madh”.
Me terhoqi vemendjen edhe shpalosja e temave filozofike. U kenaqa me biseden midis Marko Kalemit dhe Ardian Gozhdaxhiut.
Nuk mund te rri pa thene dy fjale lidhur me luften e klasave dhe mosmirenjohjen. Shkurt po them se shpesh stuhite politike jane ku e ku me te medha se stuhite e natyres pasi te parat veprojne ne ndergjeshe, ne shpirt e te dytat ne fizikun tend qe riperterihen e rregullohen. Mbyllja e romanit te ben qe te mendohesh mire. Mosmirenjohja e molepsur me politike ben hatane ne shpirtin e njeriut. Kujt i hyn ne pune meshira perbuzese?
Suksese te tjera Kristaq!
Miku jot,
Fiqiri Shahinllari gazetar shkrimtar
