Diversamente Milano.
“Mos u dashuno kurre ne nji qytet, sepse qytetet kane nji shpirt, e ata incarnohen ne trupin e nji krijese femnore, e ky asht kompleksi i sirenave!”
Sapo i jam afrue stacionit Milano Centrale dhe dielli qe rreh lehte ndertesen me njimije dritare te “mbas 11 shtatorit” tuj ba sponde ne xhama si topi i zjermt bjen mbi shesh. Synit tem nuk i pshton nji drame e dimensioneve te jashtzakonshme, qe ka nise me u lujte aty e duket sikur pret ardhjen teme, qe nuk i bjen ne sy kerkuj.
Jam nji ure qe lekundet nen lavjerrsin e kohes dhe bubrroj neper minutat qe kane mbete me u kthye ne Vjenë, e po mendoj se ne Milano s’kam me u kthye ma si njeri, ndoshta vetem si nji komete. Ngeshem po ulem me ja fale disa rreshta qytetit ne muzg, sepse drama qe luhet para syve te mij e kapercen çdo lloj indiferenze njerzore.
Grumbuj mashkujsh 20-30 vjeçarë jane ule mbi barin dhe brodurat e lulishteve, refugjate, pasardhesit e Mesopotamise. Para hymjes se nderteses se Milano Centrale, afrikanë te Afrikes se zeze jane mbeshtete ne mur, ule mbi kangjella hekurit si kokrra kafet mbi shtroje te bardhe, flasin e qeshin me za te nalte.
Nji tufe tjeter indios me disa kutija te bardha ne dore kerkon me ju shite afrikaneve mallin e vet. Nji afrikan gjaknxehte hjedhet perpjete si popcorn e i kercenon me nji skaterroler. Drama sapo ka kaprcye aktin e pare dhe po hin ne konflikt.
Menjihere dy tre ushtare te armatosun afrohen nga njena ane, ndersa nga ana tjeter dy police me pistola te lehta mbyllin rrethin. Dielli qe fut krene ne mes te nderteses shumekateshe vazhdon me ra mbi skene, ku po luhet kjo drame krejt moderne vendesh dhe popujsh.
“Milano asht kthye ne qendren e botes“, mendoj tuj kerkue nji rrugedalje prej asaj skene. Sapo kam pa nji „Mackdonald“ ne te majte te „Milanos centrale“ dhe turrem me vrap, tuj i ndrrue kanal jetes, porosis ate qe marr edhe ne Vjene, „kapucino me fragollentorte“.
Jashte drama sapo ka fillue me marr nji dimension tjeter, me pak fluid dhe personazhet jane sfumue nen diellin e forte te prillit.
Kafja me qeteson dhe po shoh Milanon krejt miqesisht ne muzgun e prillit dhe i ndij nji melodi te kandshme qe e mbush ajrin, e kujtoj Goethen e Rilken qe jane dashunue në Milanon me shikimin e pare. Tash nji punonjese e „Mackdonald“ po me shpjegon se si mund te hi ne internet ne Celular tue dhane tane te dhanat e mija.
„No grazie“, nuk du me hi ne internet, tuj i kallxue te dhanat personale tane botes, ma mire po ndjeku dramen jashte, ndersa popujt mesopotamiko-afrikan sillen neper skenen e Milanos centrale dhe nabukuodonosori me korin e tij me nise nji kange krejt shurdhe.
Dale jashte dhe ulem ne nji stol te „Mackit“ e njashtu si i pergjumun e i lodhun shoh se ajo punonjsa e „Mackit” nji grue afer te 30 ka hjek rrobat e punes dhe me xhins, bluze dhe nji gjup te lehte kraheve me ulet e afer dhe ndeze nji cigare.
“Si ju kaloj ne Fiera?“- me thote tue hjedh syte nga posterat dhe librat e mij.
Une rremoj ne syte e saj te medhej gjurme te nji kohe tjeter, po aq te madhe, e ndeshi ngjyre ullinit dhe balluket qe era ja hjedhe mbi ballin e nalte e mendoj se kjo kishte me kene nji personazh simpatik i drames, qe po luhet ne Milanon centrale.
„Kam mbaru per „letersi linguistike“, me thote tuj me lane pa fjale mue dhe personazhet mashkullore te shumekombeve qe luejne ne skene perpara. “Homeri na ka dhane me ane te Uliksit kompleksin ma te vjeter te botes: ate te sirenave“, vazhdon ajo tue dashte me m’thane se perçka ka studjue.
Tash sirenat nisin me kendue bashke me zanin e saj dhe tingujt nisin duert e tyne tane tinguj dhe po i perzijne ernat e stuhishme ne fund te zemres. Po me merret fryma. Po pshtoj tue e pvete:
„Si quhesh“?
„Nina“ me thote shkurt si emni i saj ndersa une e shterngoj fort ne sy kte emen si nji sfumature te kullueme.
Ndjeku tane kureshtje grupin e zezakeve qe po ndjeke tane kercenim grupin e ndrojtun te latineve-indios me kutijat e bardha, ndersa shterngoj fort doren e saj dhe dal per here te pare kundra aresyes teme krijuese me e fute Ninen ne skene. Marr me e pvet nese ajo asht personazh apo spektator i ksaj drame te Milanos Cetrale, kur ma keput me dijen e saj mistiko-letrare:
“Lexoje Vita nuova, shkriju nji me Danten, ne diten e vogelt e dashunise se tij te madhe, kur shkon ne dasem i ftuem nga nji mik dhe aty papritmas sheh Beatriçen nuse, dashunise e tij te refuzueme. Aty Dante kalon ne nji dimension tjeter, nji hapesine ku pak me te rreshqite kamba nuk kthehesh ma, dhe Dante vendos me u kthye, tjeter njeri, njeri ndryshe“.
„Sa e si ndryshe?”, i tham tuj m’u marre fryma.
„Nga grindavec qe i shfrente dashunise se refuzueme te Beatrices, Dante kthehet ne poet qe hymnizon dashunine e jetes permes Beatriçes“.
Ah, me dashte gjanat qe s’na dojne e me vazhdue me i dashte edhe mbasi nuk na dojne nuk asht njerzore, porse hyjnore, nji lande qe na nuk e njohim, po mendoj une.
„Me u ba poet nuk don me thane me shkrue bukur, porse me dashte bukur”, me thote ajo.
Wow, po me len pa fjale kjo punonjese e re e Mackdonald, qe ka mbarue per “Letersi linguistike” dhe nderkohe shoh nji grup mashkujsh te Mesapotamit, qe çohen ne kambe dhe perpiqen me u fute ne mes te afrikaneve dhe indiove – latinë.
Ndersa popujt kane nise me u perzie aty ne Milano centrale, Nina qesh dhe une po dalloj ne te qeshunen e saj shperthimin e ganxhes se drandofiles e ja tham menjihere tane sinqeritet. Ajo qeshe prep e bashke me te tane Milano e me thote tue me lane gojehapte:
„Buzeqeshja jone asht perpjekja e shpirtit me kallxue medoemos se asht i ndryme mrenda nesh e na fton me e nxjerre jashte“.
Wow virtual asht shkri ne gojen teme para saj dhe del tash e pare jashte.
“Me duket se tane kombet e vjeter jane ringjalle ne Milano centrale, e po kryejne nji ritual vdekjet sikur ndjellin nji apokalips”, i tham.
Ajo thithe cigaren si bije e Mondezumes dhe me sheh drejte ne sy, tue ma preke zemren me dore.
“Njeriu eksperiencen e pare mistike e ka ba pikerisht kur ka ndeshe sirenen e pare. Nuk ka gja ma kontradiktore ne univers se bashkjetesa e shpirtit tone me trupin tone te vdekshem. Prandaj kur shpirti lirohet prej trupit mbas 70-80 vjetesh, atehere trupi bahet pluhun, ndersa shpirti shkon e pastrohet nga tana mundimet, te zezat dhe peshen deformuese qe i ka vendose trupi jone nji jete te tane“.
Ajo qeshe me habine teme te mbushun me „wow“ e vazhdon tue me thane se sirenat e Uliksit jane shpirtat tone te dashunuem ne token, qe Dante ka pa matane Beatriçes.
Une dridhen lehte ndersa preku doren e saj te madhe, te bukur te lyeme lehte. Ajo qeshe dhe çukat ne fytyre hapen si ganxhe drandofilit.
Nji klithje kimerash po me therret e shoh se si grupi i zezakeve dhe mesapotameve kane nise te therrasin njeni-tjetrin si elefantet ne kullote.
Shoh nga Nina dhe i tham se asht shume e bukur me kene e vertete dhe shume e dashtun per mbijetese. Ajo asht reale, porse jo realja qe na njofim. Po me merret fryma kur ajo me thotë te mos iku, te rri me te ketu e ta perjetojme bashke deri ne fund dramen qe po luhet ne Milano centrale. Dielli sapo ka nise me u shnderrue ne nji hije te madhe dhe personazhet nuk i lan ma asgje, e ata po kthehen ne melanoma te zeza ne trupin e skenes.
„Kam frike me ardhe me ty rrugeve te Milanos, se mund te mos ktheshem ma kurre mrapa, se une nuk e kam forcen e Dantes“, i tham.
“Me ba art nuk don me thane me shkrue, me ngjyrose apo me luejte, porse don me thane me dasht”, ma keput ajo.
Nina asht aty dhe une sa ma shume ja ndij zanin aq ma teper mbetem thelle vedit. Dashunia ma ka kape zemren si nji cope leter dashunijet dhe ma shkyen ngadale: katerfish ma ban.
Homeri e ka ndeshe te sirenat e Uliksit, Dante te martesa e Beatriçes, ndersa une i padenji sapo i rri afer kanges qe me nise matane, ne nji qytet andrash, si Nina e d`Andreit, urtesine qe me thote se:
„Mos u dashuno kurre ne nji qytet, sepse qytetet kane nji shpirt, e ata incarnohen ne trupin e nji krijese femnore, e ky asht kompleksi i sirenave“.
Duhet me ike patjeter se treni po fishkellen prej larg mungesen teme. Pershendes Ninen fluturim siç e kam njofte ne pasigurine teme, ne njohjen e jashtzakonshme te nji qyteti te misheruem ne nji grue te re. Popujt po perplasen me njeni-tjetrin ne Milano Centrale, Nina me sheh me dy sy te ndryshem, ndersa une iku ne marrezine teme te dashunine se nji qyteti. Po vrapoj si i marre neper shkalla, mandej…
mi fermai
un attimo
vidi dietro
e piansi
di bellezza
Kane mbete edhe pak minuta pa u nise treni dhe neser nadje heret duhet me kene patjeter ne Vjenë, per disa arsye qe Milano s’mund t’i kuptojë:
Milano po, Milano ce la fatto, a farmi piangere di bellezza.
Gjergj Jozef Kola,
24.04.2017.
